పొద్దు

– కొడవటిగంటి రోహిణీప్రసాద్

ప్రపంచమంతటా మనుషులు నమ్మే రకరకాల మతాలు ఎప్పటినుంచీ మొదలయాయో ఊహించాలే గాని ఖచ్చితంగా చెప్పలేము. సుమారు 5 లక్షల ఏళ్ళ క్రితం నుంచి పది, పన్నెండు వేల ఏళ్ళ క్రితం వరకూ పాతరాతియుగం కొనసాగింది. ఆ కాలపు అవశేషాలనూ, రాతి వస్తువులనూ, చెక్కడాలనూ బట్టి కొన్ని విషయాలు తెలుస్తున్నాయి. కొన్ని విశేషాలు ఇతరత్రా లభిస్తాయి. ఈనాటికీ నాగరికత సోకకుండా తమకు ప్రత్యేకమనిపించే తంతులు నిర్వహిస్తూ బతికే ఆదిమతెగలు ప్రపంచమంతటా కనిపిస్తారు. వారి ఆచారాలూ, నమ్మకాలూ మనకు విచిత్రంగా, అనాగరికంగా అనిపించినప్పటికీ ఆధునిక ముసుగులు తగిలించుకున్న నేటి మతవిశ్వాసాల పునాదులన్నీ వాటిలో కనిపిస్తాయి. వీటిలో కొన్ని వివరాలు కొందరికి జుగుప్సనూ, కొందరికి కోపాన్నీ కలిగించవచ్చు. అయినా కాస్త ఆలోచిస్తే మనుషులకు మొదటినుంచీ ఉన్న కొన్ని మానసిక బలహీనతలే ఈ విషయంలో పని చేశాయని స్పష్టమౌతుంది.

అనాగరికదశలో ఉన్నప్పుడు మనుషులకు ఒక అస్పష్టమైన తాత్వికచింతన ఏర్పడడానికి చావు అనేదే ముఖ్యకారణమని పాత అవశేషాలనుబట్టి తెలుస్తుంది. 5 లక్షల ఏళ్ళనాటి పీకింగ్ గుహల్లోనూ, 70 వేల సంవత్సరాలనాటి యూరప్ గుహల్లోనూ చనిపోయినవారి తలలను కోసి పాతిపెట్టడం, అంతకు ముందుగా చనిపోయినవారి జ్ఞాపకార్థమో, వారి శక్తిని పొందేందుకో ఆ తలల అంతర్భాగాలను తినడం వగైరా తంతులు అప్పటివారు జరిపినట్టు తెలుస్తోంది.
ఫ్రాన్స్‌లో దొరికిన కొన్ని అవశేషాల్లో అలాంటి పుర్రెలను పానపాత్రలుగా తయారుచేసి ఉపయో గించారని తెలిసింది. ఇవన్నీ జాగ్రత్తగా దాచిన వస్తువులు కనక వీటికి ఏవో ఆటవిక పూజాసామగ్రి వంటి ప్రాముఖ్యత ఉండేదని అనుకోవచ్చు. శవాలు పాతిన చోట్లలో తంతులు జరిగిన దాఖలాలు కనిపిస్తాయి. కొన్ని స్థలాల్లో కుంకుమవంటి ఎర్రని పొడి కనిపించింది. ఎర్రని పొడి వాడకం చాలా ప్రాచీనమైనది. మనవాళ్ళు పూజల్లో విరివిగా ఉపయోగించే కుంకుమ రక్తానికి ప్రత్యామ్నాయమైన సంకేతమని ఈనాడు చాలామందికి తెలియదు. బలులివ్వడం ఆచరణలో కష్టమౌతున్నకొద్దీ పురాతన ఆచారాలను సూచనప్రాయంగా ద్యోతకం చేసే సంకేతాలు మాత్రమే మిగిలాయి. సున్నమూ, పసుపూ కలిపితే సులువుగా, చవకలో తయారయే కుంకుమ ఇందుకు ఉపయోగపడుతుంది. అలాగే కొత్తగా కట్టిన ఇళ్ళ గుమ్మాలకు పుచ్చకాయను (అది అన్నిచోట్లా, ఎల్లకాలమూ దొరకదు కనక గుమ్మడి పండును) వేలాడగట్టడం, దానిమీద మనిషి ముఖంలా గీతలు గీయడం, నరబలికి సంకేతం. ఎర్రగా, రక్తం ఓడుతున్నట్టు కనబడే పుచ్చకాయ బలి అయినవాడి తలకు “న్యాయబద్ధమైన” సంకేతం అన్నమాట.

ఈ ఎర్రని రంగుపొడి ప్రపంచంలో అనేకచోట్ల మానవులు నివసించిన అతిప్రాచీనమైన గుహల్లో శవాలను పాతిపెట్టిన చోట కనబడింది. ఆస్ట్రియాలోని ఒక గుహలో 5 మీటర్ల లోతున పాతిన ఇద్దరు కవల శిశువుల అవశేషాలు దొరికాయి. 27 వేల ఏళ్ళనాటి ఈ పిల్లలను జాగ్రత్తగా చర్మంలో చుట్టి, మేమత్ ఏనుగు దంతాల చాటున ఖననం చేశారు. వారి శరీరాలకు ఎర్రనిపొడి పూశారు. ఏదో పెద్ద తంతు జరిపి ఉంటారని ఈ ఏర్పాటునుబట్టి తెలుస్తోంది. రక్తం అనేది జీవానికీ, ప్రాణానికీ ప్రతీక. ఋతుస్రావం జరగడం స్త్రీల సంతానోత్పత్తికి సంకేతం. ఇటువంటి విషయాలు ఆదిమానవుల మేధస్సును చాలా ప్రభావితం చేసి ఉంటాయి కనకనే ఇప్పటికీ మన పూజల్లో కుంకుమ లేకుండా జరగదు. బలి ఇచ్చిన మేక రక్తాన్ని ముఖానికి ‘రక్ష’గా పూసుకునే అలవాటు పశ్చిమాసియా తెగల్లో ఉందట. మన దేశంలో జంతువు (లేదా మనిషి) రక్తాన్ని ముఖానికో, నుదుటికో పూసుకునే అలవాటు కొనసాగి ప్రస్తుతం ఎర్రని తిలకాలూ, బొట్లూ మిగిలాయి. దీనికి మరేదో వివరణ ఇవ్వడానికి అష్టవంకర్లు తిరగనవసరంలేదు. ఇప్పుడు మనకేలా అనిపించినా ప్రాచీనుల తంతులన్నీ సమాజశ్రేయస్సు కోసం ఏర్పాటైనవే అని గుర్తుంచుకోవాలి.
ప్రాచీనులు శవాలను పాతిపెట్టడంలో పద్ధతి ఉండేది. కొన్నిచోట్ల పడమటి దిక్కుకేసి అమర్చిన 27 పుర్రెలు కనబడ్డాయి. ఈ తలలన్నీ శరీరాలనుంచి నరకబడ్డాయి. ఫ్రాన్స్‌లోని ఒక స్థలంలో ఒక యువకుడి శవాన్ని కుడివేపుకు తిప్పి, మోచేతిని తలకింద అమర్చి పాతారు. దగ్గరలోనే రాతి ఆయుధాలు ఉంచారు. ఆ పక్కనే ఆ కాలపు ఎద్దును కాల్చిన అవశేషాలున్నాయి. అంటే ఏదో విందు కూడా జరిగిందన్నమాట. మరొకచోట ఒక నియాండర్తాల్ మానవుడి శవాన్ని ఇలాగే పడమటివేపుకు తిప్పి, రాతి పనిముట్లతో సహా జాగ్రత్తగా బండల మధ్యన పాతిపెట్టారు. కొన్నిచోట్ల శవం తలచుట్టూ వలయాకారంలో అమర్చిన రాళ్ళు కనిపిస్తాయి. ఇవన్నీ మనం ప్రాచీనం అనుకునే ఈజిప్ట్ నాగరికత వగైరాలకన్న ఎంతో పాత సంఘటనలు. ఏది ఏమైనా అంతటి ప్రాచీనయుగంలోనే మనుషులు చనిపోయిన సాటివారి గురించీ, చావును గురించీ ఎంతో ఆలోచించేవారని స్పష్టంగా తెలుస్తోంది.

చచ్చిపోవడమనేది తప్పనిసరి అని తెలిశాక ప్రాచీనులు చావును గురించి ఎంతగా బెదిరి ఉంటారో మనకు తెలియదు. కష్టాలమయంగా గడిచిన అప్పటి కాలంలో ప్రాణానికి ఇప్పటికన్నా చాలా ఎక్కువ విలువ ఉండేదని ఊహించవచ్చు. అసలే సగటు ఆయుఃప్రమాణం చాలా తక్కువగా ఉండి, రోగాలూ, గాయాలూ, ప్రమాదాలూ బలి తీసుకున్నప్పుడల్లా అప్పటి జనాభా తగ్గుతూ ఉండేది. నలుగురూ కలిసి ఐకమత్యంతో బతికితేగాని పూట గడవని ఆ కాలంలో చావు అనేది చాలా అవాంఛనీయం అనిపించి ఉండాలి. ఈ కారణలవల్ల చావు అనేది ఎంతో తాత్వికచింతనకూ, తొలి మతపరమైన తంతులకూ దారితీసి ఉండాలి. చనిపోయిన తరవాత ఏమవుతుందోననే అనుమానాలూ, అపోహలూ, చనిపోయినవారి శక్తిని నిలిపి ఉంచే ప్రయత్నాలూ, వేరే రూపంలో వారు కొనసాగుతారేమోననే ఆశతో రకరకాల సంకేతాల అన్వేషణలూ, ఇలా ఆలోచించడం కేవలం పొట్ట పోసుకునేందుకు పాటుపడే జీవితాలకు సంబంధించని దిశలో మనుషుల మానసికజీవితాన్ని మలుపు తిప్పి ఉంటుంది. ఇప్పటికీ ‘పరలోకం’ గురించి ఆలోచించడానికి మనని పురికొల్పడంలో దేవుడికన్నా మరణం గురించిన ఆలోచనలే బలంగా పనిచేస్తాయనడంలో సందేహం లేదు.
మనిషి ఏనాడైనా తనకు తెలిసిన విషయాలను గురించి నమ్మకంగా, ఆత్మవిశ్వాసంతో ప్రవర్తిస్తాడు. తెలియనివే కలవరపెట్టి బాధిస్తూ ఉంటాయి. అందులో ముఖ్యమైనది చావు. తెలియని వాటి గురించే బాధంతా. జబ్బు చేస్తే మందులు తీసుకుంటాం కాని పూర్తి నమ్మకం ఉండదు. చావు భయంతో మొక్కుకోవడం, జ్యోతిష్కులదగ్గరికి వెళ్ళడం వగైరాలు చూస్తాం. మనస్సు బలహీన పడినప్పుడల్లా మతాలు కావలసివస్తాయి. అయితే ఒకసారి వచ్చి తిష్ఠ వేసిన మతాలు మనను వదిలి పెట్టకుండా బాధిస్తూ, అప్పుడప్పుడూ రక్తపాతానికీ, హింసకూ కూడా కారణమవుతూ ఉంటాయి.

—————–
కొడవటిగంటి రోహిణీప్రసాద్ గారు సంగీతమ్మీద ఆసక్తితో హిందూస్థానీ శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని, కర్ణాటక సంగీతాన్ని మథించి దేశవిదేశాల్లో అనేక ప్రదర్శనలివ్వడమేగాక ఎన్నో ప్రదర్శనలకు సంగీత దర్శకత్వం వహించారు. తండ్రి (కొడవటిగంటి కుటుంబరావు) వద్దనుంచి వారసత్వంగా వచ్చిన రచనాసక్తితో సైన్సు గురించి, సంగీతం గురించి తెలుగులో సరళమైన రచనలెన్నో చేశారు. కొన్ని పత్రికల్లో శీర్షికలు కూడా నిర్వహించారు. ఇవన్నీ అలా ఉంచి వృత్తిరీత్యా ఆయన అణుధార్మిక శాస్త్రవేత్త! చాన్నాళ్ళ కిందటే తెలుగులో బ్లాగులు (http://rohiniprasadk.blogspot.com, http://rohiniprasadkscience.blogspot.com) రాయడం మొదలుపెట్టారు.

– రవి

గ్రీష్మం.

హేమంతం, శిశిరం, వసంతం, వర్షర్తువు, శరత్తు – ఈ మిగిలిన ఋతువులన్నీ ఎందరో కవులను ఆకర్షించాయి. వసంతంలో కోకిల కూజితం ఓ కవికి ప్రణవమై, కవితా గానాన్ని ప్రేరేపిస్తే, శరజ్జ్యోత్స్నలు మరో కవిలో ప్రణయభావాలను మేల్కొలుపుతాయి. హేమంతం నీహారికలను అందిస్తే, ప్రావృష మేఘమాలలు మరోకవి, ప్రియురాలికి సందేశాన్నంపడానికి ప్రేరేపిస్తాయి.

మరి గ్రీష్మం?

గ్రీష్మానికి అచ్చట్లు ముచ్చట్లు లేవా? అలా ఎండుతూ, మండుతూ కూర్చోవలసిందేనా?

బహుశా గ్రీష్మానికి ఆ కొరత తీరడానికనేనేమో.. ప్రకృతి, గ్రీష్మంలో – వైశాఖ మాసం – కొందరు గొప్ప కవులను, గాయకులను, మానవజాతి ఉన్నంతకాలమూ గుర్తుంచుకోడానికన్నట్లు కొందరు మహానుభావులను సృజించింది.

ఓ బుద్ధుడు,
ఓ కబీరు,
ఓ శంకరాచార్యుడు,
ఓ కృష్ణయ్య,
ఓ అన్నమయ్య,
ఓ రామతీర్థుడు,
ఓ కృష్ణమూర్తి…….. ఓ రవీంద్రుడు….

రవీంద్రుణ్ణి అంతంత పెద్ద పేర్ల సరసన చేర్చడం న్యాయమా అంటారా? వేటూరి ప్రభాకర శాస్త్రి గారింట్లో బుద్ధుడు, గాంధీ ఇలా రకరకాల చిత్రపటాలుండేవట. ఆ పటాల చివర్లో ఆయన పటమూ. ఎవరో ఆయన్ను, వాళ్ళందరి సరసన మీ పటం ఉంచేసుకున్నారేమని అడిగితే, ఇట్నుంచీ చూసుకోండి, నేనే ఫస్టు అన్నారట ఆయన.

రవీంద్రుడు కేవలం రచయితో, కవో, వ్యాసకర్తో, చిత్రకారుడో, ఓ సంగీతకారుడో, ఓ కళాశాల సంస్థాపకుడో, ఓ నోబుల్ బహుమతి గ్రహీతో, రెండు దేశాలకు జాతీయగీత రూపకర్తో మాత్రమే కాదు. ఆయన ఓ యోగి. మార్మికుడు, మహాత్ముడు, మహానుభావుడూనూ. మధురభక్తి అన్నది భక్తి పరంపరలో ఓ ముఖ్యమైన విధానం. మధురభక్తిలో భక్తుడు తనను తాను దేవుడి మిత్రుడిగా, అనుంగు చెలికత్తెగా, ఇలా రకరకాలుగా మనసులో భావిస్తూ, ఆ భావనలలో తాదాత్మ్యం చెందుతాడు.

రవీంద్ర కవీంద్రుడు మధురకవి. భగవంతుని ఉనికిని సన్యాస వైరాగ్యాలలో కాక, ప్రకృతిలో, జీవితంలో, జీవితంలో చిన్న చిన్న మధురానుభూతుల వెల్లువలలో అన్వేషిస్తూ, ఆ అన్వేషణలోనే తాదాత్మ్యత చెందుతాడు కవి. భగవంతుడి ప్రసాదమైన జీవితాన్ని, జీవితంలోని ఆనందాలనూ కవి నిరసించడు. పైగా అవి భగవత్ ప్రసాదాలుగా భావిస్తూ, వాటిని ప్రసాదించిన ప్రభువుకు కృతజ్ఞుడై ఉంటాడు.

మురళి.

(గీతాంజలి)

భౌతిక సుఖాల పట్ల విరక్తి చెంది, వాటి అశాశ్వతను గుర్తించి, శాశ్వత ఆనంద ప్రాప్తికై వెతకడం వైరాగ్యమైతే, భగవంతుని సృష్టిని, సృష్టిలో వైవిధ్యాన్ని, అందాలను, భగవత్ ప్రసాదితమైన జీవితం సహాయంతో కనుగొంటూ, ఆ ప్రభువుకు కృతజ్ఞతలు చెప్పుకోవడం ప్రార్థన.

ఇంద్రియాలు.

(గీతాంజలి)

*****************************************************

గ్రీష్మం ప్రస్తావన ఇందాక వచ్చింది కాబట్టి – ఇందాకటి గ్రీష్మం రవీంద్రుడి కలంలో కరిగితే ఇలా కవిత (అనే రసానుభూతి) జాలువారుతుంది.

గ్రీష్మం.

(తోటమాలి – 78)

*****************************************************

రామకృష్ణ పరమహంస గురించిన ఓ చిన్న ఉదంతం. ఎంతవరకు నిజమో తెలియదు. ఆయన చివరి రోజుల్లో ఉదరకోశ వ్యాధి (కాన్సర్) వచ్చింది. అప్పుడు ఆయన శిష్యులలో ఎవరో అడిగారుట. ” స్వామీ, మీరు కాళీమాత వర ప్రసాదులు కదా. కాళీమాత, మీరు పిలుస్తే పలుకుతుంది. ఇప్పుడు ఆ మాత అనుగ్రహంతో ఈ భయంకర వ్యాధి బారి నుంచి మిమ్మల్ని మీరు రక్షించుకోలేరా?” అని. అప్పుడాయన, ” ఈ వ్యాధి, మృత్యువూ కూడా ఆ తల్లి అనుగ్రహమే నాయనా” అన్నాడుట.

మృత్యువును ఓ అందమైన మజిలీగా, ఓ అతిథిలా ఆదరిస్తూ, ఆహ్వానించినవారు చాలా అరుదు. సోక్రటీసు మహోన్నత మరణ సన్నివేశం అందుకు ఓ ఉదాహరణ. మన దేశం వరకు వస్తే, కృష్ణమూర్తి, మృత్యువు గురించి అందమైన అద్భుతమైన వ్యాఖ్యానం చేశాడు.

అయితే, మృత్యువును నవనూతన వరుడిలా భావిస్తూ, జీవితాన్ని శోభనరాత్రి వధువులా కల్పన చేయటం అనుభూతికి పరాకాష్ట.

మరణం.

-(గీతాంజలి)

మరణాన్ని అంత ప్రేమించాడు కనుకనే, రవీంద్రుడు జీవితం పట్ల అంతే గాఢంగా అనురక్తి చెందాడు.

-(తోటమాలి – 58)

అనుభూతికి ఆధారం మనసు. రవి నిశ్చయంగా మనసుకవి.

సంస్కృత సాహిత్యంలో బాణకవిని గురించి చెబుతూ, “బాణోచ్చిష్టం జగత్సర్వమ్” (ఈ జగత్తులో ప్రతి విషయం, బాణకవి నమిలి వేసినదే) అని ఉదహరిస్తారు. విశ్వకవి రవీంద్రుడు చూ(ప)డని అనుభూతులు గానీ కొలవని గాఢమైన అనురక్తులు కానీ లేవని చెప్పడం అతిశయోక్తి కాదు. ఓ పాశ్చాత్య కవి యేట్స్, గీతాంజలి గురించి చెబుతూ, “ఎన్నోసార్లు ఈ పుస్తకం చదువుతూ, కళ్ళు తుడుచుకుంటూ, పక్కన ఎవరైనా నా కన్నీళ్ళను గమనిస్తున్నారేమో అని సంకోచపడవలసి వచ్చింది” అంటారు. అలాగే పోలండ్‌లో విప్లవం రగులుతున్న రోజుల్లో, వీధి నాటకాల్లో రవీంద్రుడి “పోస్ట్ మాస్టర్” కథను నాటకంగా ప్రదర్శించే వారుట. రవీంద్రుడిని “విశ్వకవి” అనడం నజరానానో, బహుమతో కాదు. అది ఓ సూచిక మాత్రమే.

రవి (సూర్యుడికి) అస్తమయం తప్ప విరామమూ, విముక్తీ లేవు.

రవీంద్రుడి (సూర్యులలో శ్రేష్టుడు) శరీరానికి భౌతికమైన మృతి తప్ప ఆయన అందించిన అనుభూతుల వెల్లువలకు మరణం లేదు. మరణమే కాదు, వార్ధక్యమూ లేదు.

కవి అజరామరుడు.

ఆయన ఏ మురళిగానంలోనో, ఏ పసిపాప నవ్వులోనో, ఇంకే అనుభూతుల రహస్యాలవెనుకనో దాక్కునే ఉంటాడు. వెతికితే కనబడకపోడు!

(వ్యాసంలో ఉటంకించిన విశ్వకవి వచన కవితలు, వ్యాసకర్త స్వేచ్చానువాదాలు)

——————

కడప జిల్లా ప్రొద్దుటూరులో జన్మించిన రవి, ప్రస్తుతం ఉద్యోగరీత్యా బెంగళూరులో నివాసముంటున్నారు. 2007 సెప్టెంబరు నుండి బ్లాగాడిస్తూ ఉన్నారు.
గతంలో ఇతర వెబ్‌సైట్లలో సమీక్షలు పేరడీలూ రాసేవారు.

తెలుగు మీద మమకారంతో పాటు, వీరికి సంస్కృత భాషతో పరిచయమూ ఉంది.

తెలుగుబ్లాగుల్లో నన్ను ఆకట్టుకున్న అంశాలు

తెలుగుబ్లాగులు నన్ను ఆకర్షించడానికి మరొక కారణం తెలుగు నుడికారం. నాకు చిన్నప్పట్నుంచీ తెలుగంటే అభిమానమే. అమెరికా వచ్చేక తెలుగు మాట్లాడే అవకాశం బాగా తగ్గిపోయింది. ఇక్కడికి వచ్చేక జీవనసరళి మూలంగానూ వాతావరణం మూలంగానూ తెలుగువాళ్లం కూడా తెలుగులో మాట్లాడం. తెలుగులో మొదలు పెట్టినా, ఇంగ్లీషు వాక్యాలకి వాక్యాలే దొర్లిపోతాయి మాటల్లో. “వెదరెలా వుంది” అంటాం కానీ “వాతావరణం ఎలా వుంది” అనం కదా. తెలుగులో మనకి వర్ణనాత్మకంగా చెప్పుకోడం అలవాటు. “ఎండలు మండిపోతున్నాయి”. “చలి ఎముకలు కొరికేస్తోంది” అంటాం కానీ “ఈరోజు యాభై డిగ్రీలుంది” అనం, ఆలిండియా రేడియోవారు తప్పిస్తే. అదే సాంస్కృతికపరమైన తేడా.

ఇంతకీ నేను చెప్పొచ్చేదేమిటంటే. ఇక్కడ మాడసన్‌లో తెలుగు మాటాడేవారు లేకపోవడం నాలో చాలా వేదన కలిగించింది. తెలుగువాళ్లు వున్నారు కానీ, తెలుగులో మాట్లాడేవాళ్లు లేరు. నిజానికి ఇక్కడ నావాళ్లెవరూ లేరన్న విషయంకంటే కూడా ఎక్కువగా బాధించింది తెలుగుమాట వినిపించకపోవడమే. కొంతకాలం అయేక, ఎందుకో నాకథలే తీసి చూసినప్పుడు నాకు అర్థమయింది, నేను తెలుగు ఎంతగా మర్చిపోయానో. ఆమధ్య చాతకపక్షులు రాస్తున్నప్పుడు “పెళ్లి ఎరేంజిమెంట్లు” అని రాసేను. “ఎరేంజిమెంట్లు”కి తెలుగు “ఏర్పాట్లు” అన్నమాట గుర్తు తెచ్చుకోడానికి నాకు మూడు వారాలు పట్టింది. వాడుతుంటేనే భాష జ్ఞాపకం వుంటుంది.

ఇక్కడ మాకు లైబ్రరీలో తెలుగుపుస్తకాలు చాలా వున్నాయి. కానీ చదవబోతే కాగితంమీద దృష్టి నిలిచేది కాదు, వ్యక్తిగతకారణాలవల్ల. తూలిక మొదలు పెట్టడానికి అది కూడా ఒక కారణం. అనువాదాలు చేస్తున్నప్పుడు తప్పనిసరిగా ప్రతివాక్యంమీద దృష్టి పెట్టాలి. అంతేకాక, అనువాదానికి ఒక ధ్యేయం వుంది కనక వుత్సాహం కూడా వుంటుంది.

ఇంగ్లీషు అనువాదాలు చేస్తున్నాను కానీ, నాతెలుగుని నిలుపుకోవాలంటే నేను తెలుగులోనే రాయాలి అన్న తపన కూడా బాధిస్తూ వచ్చింది. అంచేత నా పాతకథలు తీసి నా ఇంగ్లీషుతూలికలోనే ప్రచురిస్తూ వచ్చేను.

అప్పుడు కొందరు నా తెలుగుకథలు బాగున్నాయంటూ ఉత్తరాలు రాసేరు. కొందరు పాఠకులు కేవలం తెలుగు కథలకోసమే నాసైటు చూస్తున్నారని కూడా అర్థమయింది, దాంతో తెలుగుతూలిక వేరుగా పెట్టాలన్నకోరిక కలిగింది. కొత్తగా పరిచయమయిన సౌమ్య తన బ్లాగు చూడమని చెప్పిన తరవాత చూశాను తెలుగు బ్లాగులు. అప్పటివరకూ నాకు తెలుగు బ్లాగులున్నాయనే తెలీదు.

తెలుగుబ్లాగులు చూసేక దాహార్తునికి నీటిచెలమ ఎదురైనట్టు అనిపించింది నా ప్రాణానికి. అంతవరకూ ఈనాటి యువతకి తెలుగురాదన్న ఘోష మాత్రమే వినిపించింది నాకు. నిజానికి నేను కూడా అలాగే అనుకున్నాను. కానీ తెలుగుబ్లాగుల్లో మంచి తెలుగునుడికారం చూశాను. తెలుగు సాహిత్యంతో మంచి పరిచయం వున్న రచయితలని చూశాను. తెలుగుని నిలుపుకోవాలన్న తాపత్రయం చూశాను, ఈనాటి యువతీయువకుల్లో. నామనసు ఆనందంతో పొంగిపోయింది.

ఎటొచ్చీ బ్లాగరులందరూ అలా రాయడం లేదు. కొందరు ఈరోజుల్లో ఇలాగే మాట్లాడుకుంటున్నాం అంటూ సగానికి సగం ఇంగ్లీషే వాడుతున్నారు. నేను తెలుగు బ్లాగులు చూసేది నాకు ఇక్కడ మావూళ్లో వినిపించని తెలుగుకోసం. “సండే రండి. మండే పొండి” అంటే రెండవ అక్షరం యతి కుదిరిందేమో కానీ “ఆదివారం రండి, ఓపూట వుండి, కబుర్లు చెప్పుకుని సోంవారం వెళ్లిపోదురు గానీ” అన్న మాటల్లో వున్న తీపి లేదు. అంచేత సాధారణంగా నేను మంచి తెలుగులో రాసిన టపాలు మాత్రమే చూస్తాను.

బ్లాగులూ, బ్లాగరులనుండి నేను కోరేది ఏమిటి..

నిత్యజీవితంలో ఇంగ్లీషులో మాట్లాడితే మాట్లాడుకోండి. కానీ తెలుగుటపాలో తెలుగులో రాయడానికి ప్రయత్నించండి. పైన చెప్పినట్టు ఒకొకసారి మాటలు వెంటనే స్ఫురించవు. కాస్త కాలం వెచ్చించి అయినా తెలుగులో చెప్పడానికి ప్రయత్నించండి.

ఇక్కడే మరొక సంగతి కూడా ప్రస్తావిస్తాను. ఈమధ్య బ్లాగులలో దుర్భాషలగురించి ఉధృతంగానే చర్చ జరిగింది కనక. నా అభిప్రాయం – అసభ్యకరమయిన భాషణలన్నీ స్త్రీలని అవమానించేవే. తల్లితోనూ, పిల్లలతోనూ ప్రత్యక్షంగానో పరోక్షంగానో సంబంధం కలుపుతూ ఆడిన మాటలు ఎవరిని కానీ, సత్కార్యాలవేపు మళ్లించవనే నా అభిప్రాయం. మరింత రెచ్చగొట్టి మరిన్ని దుర్భాషలకే దారి తీస్తాయి.

బ్లాగులంటే సొంత డైరీలు అనే ప్రతీతి అయినా తెలుగు బ్లాగులు ఆస్థాయి దాటి విశిష్టమయిన సాహిత్యవిలువలని సంతరించుకుంటున్నాయి. ఇప్పటికే ఎన్నో బ్లాగులు చక్కని కథలూ, కవితలూ, వ్యాసాలూ – ఏ సాహిత్యపత్రికకీ తీసిపోని స్థాయిలో అందిస్తున్నాయి. సంగీతం, రాజకీయాలు, సినిమాలు మీద వ్యాసాలు, చర్చలూ వస్తున్నాయి. తెలుగుభాషని పటిష్టం చేసి, మళ్లీ నిజమయిన వాడుకభాషగా చెయ్యడానికి ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. బ్లాగరులు ఈవిషయాలు దృష్టిలో పెట్టుకుని తమబ్లాగులని ప్రయోజనకరంగా నడపడం అలవర్చుకుంటే బాగుంటుంది. స్వంత ఇంట్లో మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు కూడా పక్కన ఎవరున్నారో చూసుకుని పదాలు వాడతాం. అలాగే బ్లాగుల్లోనూ. బ్లాగరులు తలుచుకుంటే సంయమనం అలవర్చుకుని ఈ తెలుగులోకాన్ని సుభిక్షం చెయ్యగలరు. నన్నడిగితే, ఈ “బ్లాగు” అన్న పదం కూడా వదిలేసి మరొక పదం ఈసృజనాత్మక లోకానికి తగినట్టు తయారు చేస్తే బాగుంటుందేమో కూడా.

సంపాదకులూ, వ్యాఖ్యాతలు – అప్పుడూ -ఇప్పుడూ

జాలంలో సంపాదకులు, పాఠకులు సాహిత్యంగురించి అవగాహన వున్నవారు – అని మీరంటున్నారు. కొందరివిషయంలో అది నిజమే అనుకుంటాను. కానీ అవగాహనపేరుతో కొందరు “అతి” చేస్తున్నారేమో అనిపిస్తోంది ఒకొకప్పుడు.

సంపాదకులవిషయం తీసుకుంటే పూర్వపురోజులకీ ఇప్పటికీ బాగనే కనిపిస్తోంది. అప్పట్లో చెప్పేను కదా ప్రోత్సాహం ప్రధానంగా వుండేది. ఇప్పుడు ప్రశ్నించడం ప్రధానమయిపోయింది. కథలో రచయిత “ఏం చెప్తున్నాడు” అన్న ప్రశ్న కంటే ముందు “ఏం చెప్పలేదు” అన్నదృష్టితో కథ చదువుతున్నట్టు కనిపిస్తోంది, కొన్ని వ్యాఖ్యానాలు చూస్తే. వెనకటిరోజుల్లో నీతి -పరస్పరగౌరవం. ఈనాటి నీతి -పృచ్ఛ. దీనికి కొంతవరకూ కారణం పాశ్యాత్య సాంప్రదాయం. ‘ప్రశ్నించడం తప్పు’ అని కాదు నా ఉద్దేశ్యం. కానీ సూక్ష్మంగా పరిశీలిస్తే నాకు కనిపించిన అంశాలు – మీరు ఉదాహరణలతో సహా, ప్రత్యేకించి నాఅనుభవాలు చెప్పమంటున్నారు కనక చెప్పడానికి ప్రయత్నిస్తాను.

ముందు సంపాదకుల విషయం చూద్దాం. పూర్వంలాగే ఇప్పుడు కూడా చాలామటుకు ప్రింటు పత్రికలు అంగీకరించడమో, తిరస్కరించడమో చేస్తున్నారు కానీ ఎందుకు తిరస్కరిస్తున్నారో కారణాలు చెప్పడంలేదు. అందుకు ముఖ్యకారణం అనాదిగా వస్తున్న సాంప్రదాయం కావచ్చు. వ్యవధి లేకపోవడం కావచ్చు. ప్రముఖ పత్రికలకి వందలకొద్దీ కథలూ, కవితలూ వస్తుంటే వాటన్నిటికీ జవాబులు రాస్తూ కూర్చోడం కష్టం అని కావచ్చు.

అందుకు భిన్నంగా, అంతర్జాల పత్రికలు కొత్త నిబంధనలు ప్రవేశ పెడుతున్నారు. అయితే ఆ నిబంధనలవెనక కారణాలు ఏమిటి, వాటివల్ల వారు అధికంగా సాధించింది ఏమిటి అంటే నాకు కొంచెం అయోమయంగానే వుంది.

అసలు అంతర్జాలపత్రికలు తెలుగులో పట్టుమని పది కూడా లేవు. ఇందులో బాగా ప్రాముఖ్యత సంతరించుకున్నవి మూడో నాలుగో. వీటికి వచ్చే రచనలు ఎన్ని వుంటాయో నాకు తెలీదు కానీ సుమారుగా ఇరవయ్యో ముప్ఫయ్యో అనుకుందాం.

ముందు హక్కులూ నిబంధనలూ చూద్దాం.

తొలిసారిగా నేను గమనించిన కొత్త నిబంధన సౌమ్య పుస్తకం.నెట్‌కి నన్ను రాయమని అడిగినప్పుడు. నిబంధనలలో “ప్రచురించిన రచనలమీద హక్కులు పూర్తిగా పుస్తకం.నెట్‌కే చెందుతాయి” అన్న వాక్యం చూసినప్పుడు నాకు ఆశ్చర్యం కలిగింది. ఆతరవాత సౌమ్యతో ఉత్తరప్రత్యుత్తరాలు జరిపేవరకూ నాకు తెలీదు, పొద్దువారి నిబంధన కూడా అదేనని. నాకృషి మూలంగా ఉద్బవించిన రచన నేను వేరే చోట ప్రచురించడానికి వారి అనుమతి కోరాలనడం న్యాయంగా నాకు తోచలేదు. ప్రతిఫలం ఇచ్చినప్పుడు “మావే హక్కులన్నీ” అనడానికి కొంత బలం వుంది. కానీ తెలుగు పత్రికలూ, ప్రచురణకర్తలూ కూడా ఆ ప్రతిఫలం ఒకసారి ప్రచురించుకోడానికే అనీ, “సర్వస్వామ్య సంకలితములు” అనీ అన్నా, రచయితలు సంపూర్ణంగా హక్కులు వదులుకోడం ఎప్పుడూ జరగలేదు.

ఇంతకీ నా అభ్యంతరం మూలంగానో మరోకారణంచేతో కానీ పుస్తకం.నెట్ తమ నిబంధనని తొలగించినట్టు సౌమ్య నాకు తెలియజేసింది. అప్పుడే పొద్దు సైటులో హక్కులమీద వారు ప్రచురించిన కాయితం మరోసారి చూసుకున్నాను. హక్కులు రచయితలవే అని వారు అంగీకరించారు.

నేను నిన్ననే పూర్తి చేసిన వ్యాసం ICFAI university journal of English studies విషయంలో కూడా హక్కుల ప్రస్తావన వచ్చింది. వారు కూడా హక్కులన్నీ యూనివర్సిటీవారివే అనడం, నేను ఒప్పుకోకపోవడం, దాంతో వారు తమ పాలసీ మార్చుకోడం జరిగింది. ఇది ఎలా మొదలయిందో నాకు తెలీదు కానీ రచయితలందరూ గమనించవలసిన అంశం.

సందర్భం వచ్చింది కనక పొద్దులోనూ (ఈమాట.కాంలో కూడా వుంది) వున్న మరోనిబంధన గురించి కూడా ప్రస్తావిస్తాను. “ఇతర సైటులో కానీ పత్రికలో కానీ ప్రచురిస్తే పూర్తి పాఠం ప్రచురించకుండా, కొంత భాగం ప్రచురించి, మాపత్రికకి లింకు ఇవ్వాలి” అన్నది. వాస్తవిక దృష్టితో చూస్తే, ఇది ఎలా ఆచరణీయమో నాకు అర్థం కావడంలేదు. ఎంచేతంటే మరో పత్రిక నాకథో వ్యాసమో ప్రచురించాలనుకుంటే పూర్తి పాఠం అడుగుతారు కానీ, నాలుగు వాక్యాలు వేసి మీకు లింకు ఇవ్వడానికి ఎందుకు ఒప్పుకుంటారు? దానివల్ల ఆ సైటువారికి కానీ పత్రికవారికి గానీ ఏం లాభం? మరొకవ్యాసంలో ఎలాగా పూర్తిపాఠం ఇవ్వరు ఎవరూ స్థలాభావం చేత.* ఉదహరించినప్పుడు అయితే లింకు చాలు, నాలుగు వాక్యాలు కూడా అక్కర్లేదు. పైగా లింకు ప్రింటుపత్రికలో ఇస్తే ఎంతమందికి వీలవుతుంది అంతర్జాలంలో చూసుకోడానికి.** ఇండియాలో సాఫ్టువేరు ఇంజినీర్లు కానివారు ఎంతమంది కంప్యూటరులో సాహిత్యం చదువుతున్నారు?*** (చుక్క గుర్తులు గల అంశాలకు పొద్దు సంపాదకుని వివరణలను పక్కనున్న పెట్టెలో చూడవచ్చు)

సంపాదకులు ఆలోచించవలసిన రెండోవిషయం – ఈనిబంధనలు నిజంగా అమలులో పెట్టడం ఎంతవరకూ సాధ్యం? అసలు కాపీరైటు నిబంధనలు మనదేశంలో ఎంతమంది పాటిస్తున్నారు? కొంతకాలం క్రితం ప్రముఖ యూనివర్సిటీ ప్రొఫెసరుగారి సంపాదకత్వంలో ప్రచురించిన సంకలనం “స్త్రీవాదకథలు”. అందులో నన్ను అడక్కుండా నాకథ వేసుకున్నారు. హైదరాబాదులోనే వున్న రచయిత్రులకి కూడా అలాటిగౌరవమే జరిగిందని తరవాత తెలిసింది నాకు. అలాగే యద్దనపూడి సులోచనారాణి నవలలు – ఒకటీ, రెండూ కాదు, పదిహేడు నవలలు మరొక ప్రముఖ రచయిత తనపేరు మీదుగా తమిళంలోకి అనువదించి ప్రచురించుకున్నారని విన్నాను. సులోచనారాణి వూరుకున్నారుట మరి.

ఇంతకీ నేను అడిగేది ఈ నిబంధనలు (అన్ని నిబంధనలూ కాదు) ఎందుకు అన్నది మొదటిప్రశ్న. ఎలా అమలు జరుపుతారు అన్నది రెండో ప్రశ్న.

నాకు మరో కొత్త అనుభవం పీర్ రెవ్యూ. నాఅనుభవాలూ, అభిప్రాయాలూ చాలావరకూ నా బ్లాగులో రాసాను “కలం బలం అంటే నవ్విపోయే రోజు వచ్చెనా?” అన్న టపాలో. నిజానికి అది రాస్తున్నప్పుడు హాస్యానికే రాసేను కానీ పాఠకులు దాన్ని సీరియస్‌గానే తీసుకుని స్పందించేరు.

నాకు తెలిసినంతవరకూ ఈమాట.కాం వారు ఒక్కరే పీర్ రెవ్యూ చేస్తున్నది. నేను దాదాపుగా నాలుగేళ్లనుండీ ఈమాట.కామ్ వారికీ, కౌముది.నెట్. వారికీ కథలు పంపిస్తున్నాను. ఈమాట.కాం సంపాదకవర్గంలో ఒకరైన వేలూరి వేంకటేశ్వరరావుగారితో నాకు చాలాకాలంగా పరిచయం వుంది. అంచేత వారు నన్ను కథ అడగడం, నేను పంపడం, ఆయన “అందింది, రెవ్యూయర్‌కి పంపేను” అని సూచనప్రాయంగా నాకు తెలియజేయడం జరుగుతూ వచ్చింది. అలాగే కౌముది సంపాదకులు కిరణ్‌ప్రభగారితో నాకు పరిచయం లేకపోయినా కానీ, వారు అడిగినప్పుడు కూడా నేను కథలు పంపుతూ వచ్చేను. వారూ, వీరూ కూడా ఒకటో రెండో చిన్న మార్పులు సూచిస్తే, అవి సమంజసమే అనుకున్నప్పుడు మార్చాను లేకపోతే నేను ఏకోణం మనసులో పెట్టుకుని రాసేనో వివరించేను. అంతే.

ఈమధ్య అంటే నాలుగు నెలలక్రితం ఈమాట.కాంకి నాకథ “పెంపకం” పంపినప్పుడు ఈ పీర్ రెవ్యూ పేరుతో ఒకపేజీడు సూచనలు వచ్చాయి నాకు. ఒకవిధంగా చెప్పాలంటే మొత్తం కథ అంతా తిరగరాయమని సలహా ఇచ్చారు. నా ఒక్కకథమీద ఇంత విస్తృతమయిన రెవ్యూ రావడం నాకు ఇదే మొదటిసారి. “రచయిత కథలో చెప్పింది ఏమిటి, అని కాక ఈకథని సాన పెట్టడం ఎలా, నేను ఏం సూచనలు చేయ్యాలి” అని ఆలోచిస్తూ కథ చదివినట్టు అనిపించింది నాకు అది చూస్తే.

దరిమిలా వేలూరి వేంకటేశ్వరరావుగారు తమ సంపాదకీయంలో (ఈమాట.కాం. జనవరి 2009) విపులంగా ఈ పీర్ రెవ్యూ పాలసీ చర్చించారు.

సంపాదకులు ప్రధానంగా గమనించవలసినది ఏరచయితకి అయినా తనదయిన ఆలోచనా, శైలీ వుంటాయన్నది. విమర్శనాత్మం, పరిశీలనాత్మకం అయిన వ్యాసాలకి భిన్నంగా సృజనాత్మకంగా చేసే కథలూ, కవితల్లో రచయిత తనకే ప్రత్యేకమయిన ఆలోచనలను తనదైన శైలిలో చెప్తాడు. అలా చెప్పగల స్వేచ్ఛ వున్నప్పుడే అతడి ప్రతిభావ్యుత్పత్తులు ద్యోతకం అవుతాయి. అంతే గానీ, సంపాదకుల, వ్యాఖ్యాతలమనసులో వున్నకథ కాదు కదా రచయిత రాస్తున్నది. అలా రాయలేరు. అలా రాయడమే జరిగితే, మూసకథలే వస్తాయి కానీ రచయిత ప్రత్యేకతని ఎత్తిచూపేకథలు రావు. ఈవిషయమే నా “కలం బలం” టపాలో వివరంగా చర్చించేను.

పరుచూరి శ్రీనివాస్ నా టపామీద వ్యాఖ్యలో తప్పంతా రచయితలదే అన్నారు. అలాటివారు కూడా వుండొచ్చు. నేను కాదనలేను. సంపాదకులకి సుమారుగా ఏరచయిత ప్రవృత్తి ఎలాటిది అన్నది తెలియొచ్చు. తదనుగుణంగా కూడా వారు ఆయా రచయితలతో సంప్రదింపులు జరపొచ్చునేమో. స్థూలంగా చూస్తే అటూ ఇటూ కూడా ఎవరికి వారు తమంతవారం తాము అని అనుకోవడంవల్లే వస్తున్నాయి ఈ విబేధాలు అనుకుంటాను.

ఈసందర్భంలోనే మరోమాట కూడా చెప్తాను. పైన చెప్పినవిధంగా సూచనలు అందుకున్న ఒక వర్థమాన రచయిత తాను కథలు రాయలేనేమోనని నిరుత్సాహపడినట్టు రాసారు నాకు. సంపాదకులు ఈవిషయం కూడా గమనించాలి.

వ్యాఖ్యానాలవిషయానికొస్తే, రచయితలు పొగడ్తలని ఆహ్వానించినట్టు సద్విమర్శలని అంటే లోపాలు ఎత్తిచూపేవి ఆదరించడంలేదని కొందరివాదన. సద్విమర్శ అంటే కథలోగానీ, వ్యాసంలోగానీ గుణాలూ, దోషాలూ కూడా సమతుల్యంగా ఎత్తిచూపడం. అది తప్పులేదు. నామటుకు నేను నా కథలు సౌమ్యకో వైదేహికో పంపి అభిప్రాయాలు అడిగిన సందర్భాలున్నాయి. మళ్లీ ఇక్కడ కూడా సంపాదకుల సూచనలలాగే వాళ్ల వాళ్లసూచనలు కూడా సమంజసం అనుకుంటే గ్రహిస్తాను. లేకపోతే లేదు.

అలాగే ఈమధ్యనే ACFAI Journal of English Studiesకోసం ప్రొఫెసర్, ప్రభాకరరావుగారు అనువాదకృషిలో నా అనుభవాలను సవిస్తరంగా వ్యాసం (7500 మాటలు) రాయమంటే ఈ మధ్య పూర్తిచేసి వారికి పంపేను. నేను పెట్టిన పేరు Translating From Telugu into English: My experiences in transcultural translation. దానికి ఆయన Dynamics of Transcultural Transference: Translating from Telugu to English అని మార్చమని సూచించారు. నా abstractలో కూడా చెప్పుకోదగ్గ మార్పులు చేసి నాకు సమ్మతమేనా అని అడిగేరు. ఇక్కడ మీకు తేడా తెలిసిందనుకుంటాను. వారిది ఎకడమిక్ జర్నల్. వారి శీర్షిక తదనుగుణంగా వుంది. అంచేత సంతోషంగా ఒప్పుకున్నాను.

సమీక్ష, విమర్శ, పరిశీలన, వ్యాఖ్య.. ఈపదాలన్నిటికీ సూక్ష్మంగా పరిశీలిస్తే తేడాలు వుండొచ్చు. సమీక్ష అంటే సమ్యక్ ఈక్షతి అంటే చక్కగా పరిశీలించినది అని కొడవళ్ల హనుమంతరావుగారు ఈమాట.కాంలో వేలూరి నా పుస్తకంమీద చేసిన సమీక్ష మీద వ్యాఖ్యానించారు. (జనవరి 2009). కానీ స్థూలంగా వాడుకలో స్థిరపడిన అర్థాలు నాకు తెలిసినంతవరకూ – సమీక్ష అంటే కథలో ఏముందో సూక్ష్మంగా చెప్పడంతో సరిపోతుంది. సమీక్ష ధ్యేయం పాఠకులలో ఆ కథో పుస్తకమో చదవాలన్నఆసక్తి కలిగించడమే. విమర్శ తులనాత్మకంగా – అందులో గుణదోషాలు – ఎత్తి చూపుతుంది. కదాచితుగా విమర్శకుడు మరొక మెట్టు పైకి వెళ్లి, ఆ దోషాలు తొలగించే మార్గాలు కూడా సూచించవచ్చు.

పత్రిక లేక సైటు సంపాదకులు ఒక కథని పరిశీలించినప్పుడు మాత్రం వారి పోలసీ పరిధిలో ఆకథ ఇముడుతుందా, తమ పాఠకులు ఈకథని ఆదరిస్తారా, అన్నవే ప్రధానంగా చూసుకుంటారు. అంతటితో ఆగిపోవాలని రూలేం లేదు కానీ అంతకుమించిన భారం ఎత్తుకుంటే, దానివల్ల నిజంగా ఎవరికి లాభం అన్నది పరీక్షగా చూసుకోవాలి అనుకుంటాను. అలాగే రచయితలు కూడా ఆ సూచనలు ఎంతవరకూ తమకి వర్తిస్తాయి, తాను రాయాలనుకున్న కథకి అవి అనుగుణంగా వున్నాయా అని చూసుకుంటారు. ఆ సూచనలు తనకి నప్పవు అని నిర్ణయించుకునే అధికారం రచయితకి ఎప్పుడూ వుంటుంది. అలాగే ఈమార్పులు చెయ్యకపోతే మేం వేసుకోం అనే అధికారం సంపాదకులకీ వుంటుంది.

నా “పెంపకం” కథకి వచ్చిన రెవ్యూప్రకారం నేను తిరగరాస్తే, అది మొత్తం మరొక కథగా తయారయివుండేది అని నాకనిపించింది. ఒకే విషయాన్ని చిన్న చిన్న మార్పులతో మరో కథగా రాయొచ్చు అన్న నా వాదనకి నిదర్శనం నేను రాసిన రెండు కథలు “శివుడాజ్ఞ” శీర్షికతో.

నాకథ “పెంపకం” సంపాదకులు సూచించినమేరకు, నాకు తోచినంతవరకూ చివర్లో మాత్రం కొంత మార్చి తిరిగి సమర్పించుకున్నాను. వారు అది అంగీకరించి ప్రచురించారు. చెప్పొచ్చేదేమిటంటే ప్రతికథకీ ఇంత సీను అవసరమా అన్నది.

వ్యాఖ్యలు: సాధారణంగా పాఠకులు తమకి కథలో నచ్చిన లేదా నచ్చని అంశాలు సూక్ష్మంగా రెండు మూడు వాక్యాల్లో చెప్తారు. ఆ వ్యాఖ్య వస్తువూ, శైలీ, పాత్ర చిత్రణా, లేదా ఒకపాత్ర, ఒక వాక్యం – దేనిమీదయినా కావచ్చు. కానీ కథ సరిగ్గా చదవకుండానూ, పూర్తిగా చదవకుండానూ చేసే వ్యాఖ్యలు వస్తున్నాయి. అవి చూసినప్పుడు మాత్రం ఆ వ్యాఖ్యాతలు కేవలం తమ తెలివితేటలు ప్రదర్శించుకోడానికే వ్యాఖ్యానాలు చేస్తున్నట్టు కనిపిస్తాయి. తప్పు ఎత్తి చూపినప్పుడు కూడా సాహిత్యమర్యాదలు పాటించి, స్వాతిశయంతో కూడిన హేళనలూ అవహేళనలూ లేకుండా చేసిన వ్యాఖ్యలని రచయితలు ఎప్పుడూ గౌరవిస్తూనే వున్నారు. అవే నిజంగా రచయితకి ఉపయోగపడేవి కూడాను. అయితే, వెకిలిగానో స్వాతిశయంతోనో కూడుకున్న వ్యాఖ్యలూ వస్తున్నాయి. వీటికి నేను ఉదాహరణలు ఇవ్వక్కర్లేదు.

సృజనాత్మక సాహిత్యాన్ని సమీక్షించినా, విమర్శించినా ముఖ్యంగా కావలిసినవి, మొదటిది వస్తునిష్ఠ, రెండోది రచయిత ‘స్వకీయమయిన ప్రతిభావ్యుత్పత్తులు ఆవిష్కరించడానికి యత్నం చేస్తున్నాడు’ అన్న స్పృహ. కథలు చెప్పడంలో వివిధరీతులు. అందరూ ఒక్కలాగే మూసలోంచి తీసిన అచ్చుల్లా రాసేట్లయితే ఇన్నికథలక్కరేలేదు. ప్రతివారికీ తమదైన ముద్ర వుంటుంది. పెద్దరచయితలలో స్ఫుటంగా కనిపిస్తే, కొత్తగా కలం పుచ్చుకున్నవారిలో ఛాయామాత్రంగా కనిపించొచ్చు.

మీరు ఈనాటి సంపాదకులూ, పాఠకులూ సాహిత్యంలో అవగాహన వున్నవారు అంటున్నారు. సామూహికంగా అనుకోడానికి బాగానే వుంది కానీ విడివిడిగా, ఒకొక వ్యాఖ్యా తీసుకుని చూసినప్పుడు స్వాతిశయం ప్రకటించే వ్యాఖ్యాతల సంఖ్య కూడా తక్కువేం కాదు అనిపిస్తోంది నాకు. ఇది తప్పు అని మీకు అనిపిస్తే చెప్పండి. దిద్దుకుంటాను.

సంపాదకుల సూచనలూ, వ్యాఖ్యాతల అభిప్రాయాలూ కూడా రచయితలకి ప్రతిబంధకాలూ, నిరుత్సాహపరిచేవీ అవనంతకాలం రాణిస్తాయి.

నా ఈ-పుస్తకంగురించి మీరు అడిగారు. అంటే మీ అభిప్రాయం నా చాతకపక్షులగురించి అనుకుంటాను. అది పిడియఫ్ పైలు మాత్రమే కదా. సంపూర్ణంగా పుస్తకరూపంలో ఎమెస్కోవారి పరిశీలనలో వుంది. పైగా జాన్ హైడ్, అరిపిరాల -ఇద్దరూ ఈ-పుస్తకాలు ప్రచురించారు కనక నాది మొదటి ప్రచురణ కాదు.

కథల పట్ల నాదృక్పథం – నేను ముందే చెప్పినట్టు ప్రతి చిన్నవిషయం నాలో అనేక ఆలోచనలు రేపుతుంది. కథకి తగును అనుకున్నప్పుడు, తగినంత ఆవరణ ఏర్పడినప్పుడు కథగా మలుస్తాను. నా శైలీ, నేను ఎంచుకున్న ఇతివృత్తంలో ఆసక్తి గలవారు చదువుతారు. కొందరయినా చదువుతున్నారు అని తెలిసినప్పుడు నాకు సంతృప్తిగా వుంటుంది. అంతకంటె నాకథలు సాధించే ప్రయోజనం ఏమీ వుందనుకోను. కథలలో సందేశం చూసి మనుషులు మారిపోతారన్న నమ్మకంలేదు నాకు. నాజీవితకాలంలో నేను చూడలేదు. మహా అయితే కథలో నాప్రతిపాదనతో ఏకీభవించవచ్చు, మంచి జాతీయాలూ. చమత్కారం వున్న కథలు నన్ను ఎక్కువగా ఆకట్టుకుంటాయి. సిద్ధాంతచర్చలు చేసే రచనలలో నాకు ఆసక్తిలేదు. అందుకే రావిశాస్త్రిగారు ఇజాలకి లోబడి రాసిన నవలలు – రాజూ మహిషీ, గోవులొస్తున్నాయి జాగ్రత్త వంటి నవలలు నేను చదవలేదు. ఇప్పటికీ నేను చదివితే, ఆయన తొలిదశలో రాసినవే మళ్లీ చదువుతాను. సిద్ధాంతాలు దృష్టిలో పెట్టుకురాసినవి సృజనాత్మకరచనలుగా రాణించడం చాలా కష్టం. పాత్రలని ఉదాహరణలకి వాడుకుంటూ రాసిన సైద్ధాంతిక వ్యాసాల్లా కనిపిస్తాయి అవి నాకు. ఆయన మేధావి. కథలు కూడా విశ్లేషణాత్మకంగా రాస్తారు. కాని, పాత్రలు మాత్రం 2-డైమెన్షనల్. ఆయనకథల్లో నాకు నచ్చినవి చాలా తక్కువ.

మీరు “మా మే స్త్రీత్వమ్”గురించి ప్రశ్నించారు. నేను ప్రతీకాత్మకంగా రాసిన కొద్ది కథల్లో ఇది ఒకటి. స్త్రీ రాగద్వేషాలకి ప్రతీక. చైతన్యానికి ప్రతీక. చైతన్యం రాగద్వేషాలతో, కోపతాపాలతో కూడుకున్నది. నాకథలో వూరు స్థబ్ధంగా – అంటే రాగద్వేషరహితంగా వుంది. ఆమె వచ్చి ప్రేమ చూపడంతో ద్వేషానికి కూడా స్థానం ఏర్పడింది. కథలో ఒక మధ్యవయస్కుడు ఒక పసివాడిని తీసుకువచ్చాడు. మధ్యవయస్కుడు అనడంవల్ల ఆమెకంటె చిన్నవాడు అని తెలుస్తుంది. పసివాడు మనవడు అనుకోవచ్చు, ఆవూరికి (స్థబ్ధతలోనికి) ఆమె తీసుకొచ్చిన ప్రేమతోపాటు ద్వేషం కూడా వచ్చింది. ఆమె చేరదీసిన అబ్బాయి ఈర్ష్యతో కొత్తగా వచ్చిన అబ్బాయిని కొట్టిస్తాడు. ఆకొట్టినవాళ్లు మళ్లీ ఆమెని క్షమించమని వేడుకుంటారు. ఈ చిన్నకథలో మనకి నిత్యజీవితాల్లో తటస్థపడే కోపాలూ, తాపాలూ, అభిమానాలూ, ఈర్ష్యలూ – అన్నీ భాగాలే, ఇష్టాలతో అయిష్టాలూ, రాగాలతో ద్వేషాలూ పెనవేసుకుని వుంటాయి అని చెప్పడానికి ప్రయత్నించాను. ఈకథకి ప్రేరణ చివరలో ఉటంకించిన శ్లోకం. ఎక్కడ చూసేనో గుర్తులేదు. మా మే స్త్రీత్వమ్ – నాకు స్త్రీత్వమ్ (అంటే రాగద్వేషాలవంటి గుణాలే కానీ. స్త్రీ దేహం అని కాదు) వద్దు. మా మూర్ఖత్వమ్. – మూర్ఖత్వం వద్దు. మిధ్యాదృష్టిర్మా – చక్కని విచక్షణాజ్ఞానం లేనిదృష్టి వద్దు జాతౌ, జాతౌ – జన్మ జన్మలా (ఏజన్మలోనూ వద్దు) అని. 1966లో కృష్ణవేణి మాసపత్రికలో ఇది ప్రచురించుకున్నారు. ఇప్పటి సంపాదకులయితే తిరిగి చూడకుండా పారేసేవారేమో స్పష్టత లేదని 🙂 కథాకాలం చూస్తే అప్పటికి నాకు నిండా 30 ఏళ్లు కూడా లేవు.

నాకు మొదట్నుంచీ జీవితాన్ని గూర్చిన మీమాంస, సదసత్సంశయాలూ వుండేవి. రకరకాల ఇతివృత్తాలు తీసుకుని, ఇతివృత్తానికి తగినశైలిలో ఆవిష్కరించడం నాకు ఇష్టం. ఒకే అంశాన్ని భిన్నదృక్కోణాలలో ఆవిష్కరించగలగడం, ఇతివృత్తాలలో వైవిధ్యం చూపడం మంచి కథకుడి లక్షణంగా భావిస్తాను. చివరిమాటగా, నాకథల్లో ఇది మంచికథ అని నేను ఎంచి చెప్పలేను. నేను రాసిన ప్రతికథకీ వెనక ఏదో ఒకకారణం వుంది. లేకపోతే రాసేదాన్ని కాదు. అంచేత మీకు నచ్చినకథలేవో మీరు చెప్తే నేను ఏదృష్టితో ఆకథ రాసేనో చెప్పగలను. అమెరికా వచ్చేక, ఇక్కడ పరిస్థితులు అర్థం చేసుకుని నా జీవనసరళి ఏమిటో అర్థం చేసుకోడానికి చాలాకాలం పట్టింది. చూస్తూన్నకొద్దీ, మనకీ మౌలికమయిన మానవవిలువలలో అమెరినులకీ మనకీ వ్యత్యాసం లేదనిపించింది. పెద్దలయందు గౌరవం, సాటిమనిషిని మనిషిగా ఆదరించడం, స్వలాభం కొంత మానుకు ఎదటివారికి తోడ్పడడం – ఇవన్నీ ఇక్కడా వున్నాయి. ఆత్మగౌరవం పేరున స్వోత్కర్షా, సాంఘికవిజయం పేరున తమదారిలో వున్న వారందరిమీదా కాలేసి పైమెట్టుకి ఎగబాకడం – ఈమధ్య వచ్చిన విలువలుగా కనిపిస్తున్నాయి.

నేను అమెరికా వచ్చేక రాసినకథలన్నీ ఈ రెండు సంస్కృతులలోనూ గల తారతమ్యాలను పరిశీలిస్తూ రాసినవే. మొట్టమొదట రాసిన కథ “కొనేమనిషి”. కథలో ప్రధానాంశం – ప్రధానపాత్ర చిన్నప్ప మేనల్లుడిని తనఇంట్లో పెట్టుకు చదివిస్తాననడమే అయినా అతనిమాటతీరులో ఈమధ్యనే సర్వసాధారణమయిన వ్యాపారసరళి ద్యోతకమవుతుంది. కుటుంబంలోవారికి సాయం మన సంస్కృతిలో వుంది. అలా చేసినప్పుడు దానిలో ఏదో “లాభం” కూడా చూసుకోవడం జరగడం కొత్తగా వచ్చినవిలువ. అలాగే మన దృక్కోణాలలో మార్పు రావడం మరింత ప్రస్ఫుటంగా చూపిన కథ “డాలరుకో గుప్పెడు రూకలు”. మొదటికథ అమెరికాలో జరిగితే, రెండోకథ అమెరికాలోవున్న ఎన్నారయ్య కుటుంబం ఇండియా చుట్టపుచూపుగా వచ్చినప్పుడు జరిగినకథ.

కథను విశ్లేషించినప్పుడు మీరు ఏం చూస్తారు? కథకుడు ఆవిష్కరించిన అంశం ఏమిటి? ఏం చెప్పదల్చుకున్నాడు? శక్తివంతంగా చెప్పగలిగాడా? అన్నది నాకు ప్రధానాశం. రెండోది, నిజానికి అంతగానూ ముఖ్యమయిన అంశం శైలి. ఏరచయితనయినా వేరుగా నిలబెట్టేది శైలే. ముందు ఆవిష్కరించిన అంశం అంటే ఇతివృత్తం గురించి చెప్తాను. ఇది ప్రస్తుతం నేను రాస్తున్న డయాస్పోరా కథల విషయంలో ఇది ఇంకా ముఖ్యం. దాదాపు అనువాదాలలాగే ఇందులోనూ అపార్థాలకి చాలా తావుంది. మామూలుగానే చిన్నకథల్లో రచయిత వాచ్యం చేసేది తక్కువ -కథకి వస్త్వైక్యత ముఖ్యం కనక. పాఠకుల ఊహకి చాలా వదిలిపెట్టడం జరుగుతుంది చిన్నకథలో. అంచేత ఇతర సంస్కృతిగురించి రాసేటప్పుడు ఆ సంస్కృతిగురించి వున్న స్టీరియోటైపులని మరింత పటిష్టం చెయ్యకుండా జాగ్రత్త పడాలి.

ఈ సందర్భంలో నాకథ “నిజానికీ, ఫెమినిజానికీ మధ్య” కథనిగురించి రెండు మాటలు చెప్తాను. ఆకథలో నేను అమెరికా వచ్చిన కొత్తలో గమనించిన తెలుగువాళ్ల మానసిక ప్రవృత్తినీ, ప్రవర్తనలనీ – ఒక అయోమయస్థితిని ఆవిష్కరించడానికి ప్రయత్నించేను. ఆదశకంలో మగవారికి ఉద్యోగాలలో నిలదొక్కుకోడం ఎంత కష్టమయిందో, ఇంట్లో ఆడవారికి అలవాటులేని చాకిరీ, ఎల్లవేళలా మూసుకున్న తలుపులవెనక జైలుజీవితం, పనిగట్టుకు వీధిలోకెళ్తే తప్ప కనిపించని మొహాలూ అంతా కటకటగా వుంటుంది. “కప్పు కాఫీ పెట్టుకోవాలంటే మూడు గిన్నెలు కడుక్కోవాలని కాఫీ మానేసిన రోజులున్నాయి” అంటుంది సీత. ఆనాటి పరిస్థితి అది. ఇప్పుడయితే బయటికి వెళ్లి తాగుతారు. ఇంట్లో భర్తలు కాఫీ పెట్టివ్వడానికి వెనకాడరు. భార్యాభర్తలమధ్య ఎడం పెరిగిపోవడానికి కారణాలు అనేకం. వాటిలో తేలిగ్గా ఉపయోగించగలిగిందీ, కథకి బలం చేకూర్చేదీ, ఆనాడు ఆంధ్రాలో చురుగ్గా సాగుతున్నదీ – ఒకరకమయిన చాపల్యంతోనే వాడుకున్నాను. అప్పట్లో అది కథకి బలాన్నిచ్చేదిగా తోచింది.

రంగనాయకమ్మ రాసిన పుస్తకంలో నాకథని వాడుకున్న తీరుకి నాఅభ్యంతరాలు: అసలు ఆ పుస్తకం మంచిరచయితకి వుండవలసిన సంయమనంతో ఒక సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించేదిగా కాక, తనకి మరెవరిమీదో వున్న కక్ష తీర్చుకోడానికి రాసింది. నా కథని ఒక ఆయుధంగా వాడుకున్నట్టు కనిపిస్తుంది. ఏ రచయితకి గానీ అది గర్వపడదగ్గ విషయం కాదు. సాహిత్యపరంగా ఆమె విశ్లేషణలో లోపం – “సీత అలా ఆత్మవంచన చేసుకుంటూ కొన్నాళ్లుండి …” అన్న వాక్యం. రంగనాయకమ్మవంటి మహా మేధావికి ఆత్మవంచన అంటే ఏమిటో తెలీదని అనుకోలేం కానీ నేను మరోసారి చెప్పకుండా వుండలేను. లేనిదాన్ని వున్నట్టు తన్ను తాను నమ్మించుకోడం ఆత్మవంచన. ఒక సమస్యని గుర్తించడం, దానికి కారణాలు వెతుక్కోడం, ఎదుటివ్యక్తిని ప్రశ్నించడం, పరిష్కారం, నిర్ణయం – ఇవి ఆత్మవంచన కాదు. నా రెండో అభ్యంతరం – నాకథలో ఒక వాక్యాన్ని తీసుకుని “మార్చి” వాడుకున్నానని చెప్పడం. నిజానికి నాదృష్టిలో అది సామాన్యంగా అలాటి సందర్భంలో తేలిగ్గా ఎవరయినా అనగలిగిన వాక్యం. దాన్ని ఆవిడ “మార్చడం”లో నేనేదో అసభ్యకరమయిన మాట రాసినట్టు, తాను దాన్ని శిష్టజన వ్యావహారికం చేసినట్టు ధ్వని వుంది. నాకథలో వాక్యం భార్యకీ, వెలయాలికీ గల తారతమ్యం ఎత్తి చూపుతుంది. రంగనాయకమ్మ వాక్యానికి (మీ ప్రేయసులలో ఒక ప్రేయసిగా వుండను) ఆ అర్థం రాదు. అంచేత అది పూర్తిగా ఆవిడవాక్యమే. అక్కడ నావాక్యమేదో తాను వాడుకున్నాననడం అనవసరం.

నేను విశ్లేషించినప్పుడు శైలి కూడా ప్రత్యేకంగా చూస్తాను. శైలి భాషకి సంబంధించినది. నాకు తెలుగుభాష అంటే అభిమానం కనక మంచి తెలుగు వాడిన కథలు నాకు బాగుంటాయి. ఈరోజుల్లో చాలామంది వస్తువుకే ప్రాధాన్యం ఇస్తున్నట్టు కనిపిస్తోంది. అంతేకాదు. కథని విమర్శించినపుడు కథని కథగా చూడడం నేర్చుకోవాలి మన రచయితలూ, విమర్శకులూ. కథలో పాత్రలని ఫలానా ఆయన, ఫలానా ఆవిడ అని గుర్తులు పెట్టి, కథలని జీవితచరిత్రలలాగ వ్యాఖ్యానాలు చెయ్యడం మనతెలుగుదేశంలోనే వుందేమో అనిపిస్తోంది. రచయిత తనకుతాను ఆత్మకథ రాస్తున్నానని ప్రకటించుకున్నప్పుడు మాత్రమే అలా చెయ్యడం న్యాయం. నిజానికి అలా రాసినప్పుడు కూడా కొంతమార్పులూ, చేర్పులూవుండడానికి అవకాశం వుంది. రచయిత తన అక్రమప్రవర్తన గురించి రాస్తున్నప్పుడు కూడా ఒకవిధమయిన స్వాతిశయంతోనే రాస్తాడు. (నాకు మరో సందేహం కూడా ఇప్పుడే కలుగుతోంది. రంగనాయకమ్మ స్వీయచరిత్ర రాసిందా అని. ఎవరైనా తెలిస్తే చెప్పగలరు).

నాజీవన దృక్పథం. నాకు జీవితంలోనూ సాహిత్యంలోనూ కూడా ఒకే విలువలు. చిత్తశుద్ధీ, ఆత్మవివేచనా, ఉన్నదానితోనే తృప్తిపడడం నాకు చిన్నప్పట్నుండీ ముఖ్యమయిన విలువలుగా వుంటూ వచ్చేయి. నేను సాధారణంగా ఎవరికీ మాట ఇవ్వను, చెయ్యగలనని గట్టిగా నమ్మితే తప్ప. చేస్తానని చెప్పి, ఏదో మొక్కుబడిగా చెయ్యటం కూడా లేదు. నాలో లోపం, అందరూ అలాగే వుంటారనుకోడం. ముఖ్యంగా నా స్నేహితులమని చెప్పి, ఇది చేస్తాం, అది చేస్తాం అని వాళ్లు చెప్పడం, నేను నమ్మి, తరవాత బాధ పడడం జరిగింది. అందరూ అలా వుండరని తెలుసుకునేసరికి నాజీవితంలో ముక్కాలువాసి అయిపోయింది., 🙂 ముందెక్కడో చెప్పేననుకుంటాను.. నాచుట్టూ వున్నజనాలకీ నాకూ మధ్యన ఎప్పుడూ బెత్తెడు ఎడం వుంటున్నట్టు నేను సదా ఫీలవుతానని. అమెరికా వచ్చేక ఆ ఎడం బారెడయింది. ఇప్పటికీ “నేను ఇక్కడిప్రజలలో ఒకమనినిషిని” అని నాకు అనిపించదు. దీనివల్ల లాభమూ, నష్టమూ కూడా వున్నాయి. లాభం ఏమిటంటే నాజీవితానికి నేను కూడా ఒక ప్రేక్షకురాలిని అయినట్టు దూరంనుంచి నా జీవితాన్ని పరిశీలించుకోగలగడం. నష్టం అమెరికాలో జీవితంతో రాజీ పడలేకపోవడం. అంచేతే నా సాహితీలోకమే నాలోకం. ఇది ఊహాజగత్ కావచ్చు.

మహిళగా నా ఆలోచనలు. చెప్పేను కదా, మాయింట్లో నన్ను ఆడపిల్ల వేరు అన్నట్టుగా పెంచలేదు కనక నాకు మొదట్నుంచీ ఆ దృష్టి లేదు. అంచేత నా ఆలోచనలు మహిళని అన్న పరిమితిలో కాక నేనొక మనిషిని అన్న విస్తృతపరిధిలో అంటే నేనొక మనిషిని అన్న దృష్టితో ఆలోచిస్తాను. హింస – మగాళ్లు ఆడవాళ్లని హింసించడంతో ఆగిపోలేదు. నాఅభిప్రాయంలో హింసకి మూలం బలం. అర్థబలం కావచ్చు, అంగబలం కావచ్చు. మనిషికి ఆ బలం నిరూపించుకోవాలన్న కోరిక కలిగించేది అహంకారం. ప్రతి ఒక్కరూ ఎదుటివారిమీద తన ఆధిక్యత చూపించుకోడానికే బలం ప్రదర్శిస్తారు. అంచేత ముందు రావలసింది వైయక్తిక విలువలలో, సామాజికవిలువలలో మార్పు. ఎదటివారిని గౌరవించడం నేర్చుకున్నవారు ఏ జండరువారినయినా గౌరవిస్తారు. అందుకే నాకథల్లో బాధలు అనుభవించిన స్త్రీలు వున్నారు కానీ కేవలం అదే అన్నికథలకీ ప్రాతిపదిక కాదు. అనేక వస్తువులలో అదొక వస్తువు అంతే. ఉదాహరణకి, మంచుదెబ్బ కథలో వకుళ మౌనాన్ని ఆయుధంగా వాడుకుంది. దీన్ని passive aggressive అంటారు. “నవ్వరాదు” కథలో కమలిని హాస్యాన్ని థెరపీగా వాడుకుంది. అంటే నేననడం ప్రతివ్యక్తీ తనకి అనువైన మార్గాన్ని వెదుక్కుంటుంది ఆపత్సమయంలో. ఈకథల్లో కేవలం బాధల్ని మాత్రమే గుర్తించి, ఆ పాత్రల వ్యక్తిత్వాలని గుర్తించకపోతే కథ సరిగ్గా అర్థం చేసుకోలేదన్నమాటే. ఏ పత్రికలో చూసేనో గుర్తులేదు కానీ ఒక పత్రికవారు నా ”నిజానికీ ఫెమినిజానికీ మధ్య” కథకి, ఓ స్త్రీ బొమ్మ నెత్తిన చెంగుతో, పెద్ద కన్నీటిబొట్టుతో వేశారు. నా దృష్టిలో ఆ పత్రికవారూ, ఆ చిత్రకారుడూ కూడా కథని సరిగ్గా చదవలేదనే.

స్త్రీలు తమ అనుబంధాల్ని, ఆత్మ గౌరవాన్ని ఏకకాలంలో నిలబెట్టుకోగలరా? జీవితంలో ఏ విలువల కోసం తపించాలి, దేనీ కోసం దేన్ని వదలుకోవటానికి సిద్ధపడాలి.
ఇది క్లిష్టమైన ప్రశ్న. అవి చర్చించేంత సాంఘికశాస్త్ర పరిజ్ఞానం నాకు లేదండీ. అంతేకాదు. నేను చెప్పలేకపోవడానికి మరో కారణం కూడా వుంది. మనకి చెప్పేవారు ఎక్కువయిపోవడంవల్లే సగం బాధలు వస్తున్నాయి. వారు చెప్పేదొకటీ, చేసేదొకటీ – అలాటివారికి మిగిలిన సగంమంది – ఏ బాధలూ లేనివాళ్లు బ్రహ్మరథాలు పడుతున్నారు. నాకు తెలిసిందల్లా ప్రతి ఒక్కరి జీవితం తమచుట్టూ వున్న మనుషులూ, సంఘటనలూ, అనుభవాలూ – ఇన్నిటితో ముడిపడి వుంటుంది. వీటి ప్రభావం వ్యక్తులు తమజీవితంలో తీసుకునే ప్రతి అడుగుమీదా వుంటుంది. అంచేత ఎవరికి వారే తమ జీవితాన్ని దిద్దుకోడానికి సమర్థులు. ఎవరినైనా అనుసరించాలనుకుంటే వారు తమమాటలు ఆచరణలో పెడుతున్నారో లేదో కూడా చూసుకోండి. లేకపోతే మాఅమ్మ మాటల్లో “వాళ్ల బోధగురువులు కారు, బాధగురువులు.” ఇంతకుముందు మీరు అడిగిన ప్రశ్నకి నేను స్త్రీలకి వేరే సాహిత్యం అనాదిగా వుంటూనే వుంది అన్నాను. అదేమాట ఇక్కడ కూడా చెప్తాను. స్త్రీగా అనుభవం, వ్యక్తిగా అనుభవం – ఇవి వేరు కావచ్చు, ఒకటే కావచ్చు. రచయితలు ఏ దృష్టితో ఆ అనుభవం ఆవిష్కరిస్తున్నారు అన్నది, పాఠకులు సూక్ష్మదృష్టితో పరిశీలించుకోవాలి. ఉదాహరణకి, ఈనాటి దంపతులలో పరస్పర గౌరవం పూర్వంకంటే మెరుగ్గా వుంది. మళ్లీ నేను మొదటికే వస్తున్నాను. స్థూలంగా ఆడవాళ్లు ఇలా చెయ్యాలి, మొగవాళ్లు అలా చెయ్యాలి అని సిద్ధాంతాలు చెయ్యడం కాదు ఇప్పుడు కావలసింది. ప్రతివారూ ఎవరికి వారు ఆలోచించుకుని నిర్ణయాలు చేసుకోవాలి. ఈనాటి విద్య పిల్లలకి నేర్పవలసింది అదే.

అమెరికా ఇండియా సంస్కృతుల మధ్య తేడా చూసిన వారు కాబట్టి మన సమాజం లోని కట్టుబాట్లు, వ్యక్తిస్వేచ్ఛపై పరిమితులు, వీటి వల్ల మనం నష్టపోతున్నామా?
దీనికి కూడా పైప్రశ్నలాగే నాలుగుమాటల్లో చెప్పగల సమాధానం లేదు. మనదేశంలో వున్నలాటి కట్టుబాట్లు అమెరికాలో కూడా వున్నాయి. మన సినిమాల్లో పతివ్రతాధర్మాల్లాగే మీడియా “అతి” చేస్తోంది, అమెరికాలో స్వేచ్ఛని. నిజంగా దైనందిక జీవితాలు పరీక్షగా చూస్తే, అమెరికాలోనూ ఇండియాలోనూ కూడా రెండూ – కట్టుబాట్లూ, స్వేచ్ఛా కూడా కనిపిస్తాయి. ముందు చెప్పేను కదా.. మాయింట్లో నాకు స్వేచ్ఛ బాగానే వుండేది. నేను మా అమ్మాయిని అమెరికాలో పెంచేను కనక అదే అమెరికన్ ధర్మంలా కనిపిస్తుంది. కాని నిత్యజీవితంలో కొన్ని విషయాల్లో సూక్ష్మదృష్టికి తేడాలు కనిపిస్తాయి. నా కథల్లో ఇలాటివిషయాలు సందర్భానుసారం చొప్పిస్తుంటాను. (అయిపోయింది)
———————

*పాఠకులతో ఏర్పడిన సాన్నిహిత్యం -బ్లాగు మొదలు పెట్టకముందూ, తరవాతా, తూలిక.నెట్ ద్వారా, రచయిత్రిగా..

ఇంగ్లీషు తూలిక.నెట్ ద్వారా పరిచయాలు: తెలుగుతూలికకి ముందే, పరిచయమయినవాళ్లు తూలిక.నెట్ ద్వారా సుజాత (మనసులోమాట), కల్పన రెంటాల. అంతేకాక తెలుగు చదవడం రాని తెలుగు అమ్మాయి రాధిక యేల్కూర్ (బెంగుళూరు), తూలిక మూలంగా తనకి తెలుగుకథలగురించి చాలా విషయాలు తెలుస్తున్నాయని సంతోషం వెలిబుచ్చుతూ ఈమెయిలిచ్చింది. మేం కొంతకాలం ఈమెయిళ్ళలో చర్చించుకుంటూ వుండేవాళ్లం కూడా. నేను 2003లో ఇండియా వచ్చినప్పుడు బెంగుళూరునించి నన్ను కలుసుకోడానికి హైదరాబాదు వచ్చింది ఆ అమ్మాయి.

అలాగే ప్రొఫెసర్ రాధిక గజ్జెల (అయొవా) కూడా ప్రోత్సాహకరంగా రాస్తూ వుండేవారు. అలాటి స్పందనలమూలంగా తూలిక.నెట్ సఫలం అని నాకు అర్థమయింది. అయితే అలాటి పరిచయాలు అట్టే కాలం నిలవలేదు. విజయనగరంలో వున్న సాయిపద్మ కూడా తూలికమూలంగానే పరిచయం. పూనుకుని నా తెలుగుకథలు సంకలనంగా ప్రచురించింది, వాళ్ల నాన్నగారి ఫౌండేషన్‌‌ద్వారా. ఉషారాణి (మరువం) – తూలిక.నెట్‌ద్వారానే పరిచయం. ఇంకా హైదరాబాదులో, మంచి స్నేహితులయిన వారిలో వాసా ప్రభావతిగారూ, నాయని కృష్ణకుమారిగారు, పోరంకి దక్షిణామూర్తిగారూ .. ఇలా చాలామంది వున్నారు.

అయితే తూలిక.నెట్ అమెరికాలో తెలుగు సంఘాలు గుర్తించకపోవడం మాత్రం నాకు అర్థం కాదు. ఒక్క వంగూరి పౌండేషన్ వారు తప్పిస్తే, మిగతా సంఘాలలో హేమాహేమీలు రాసే వ్యాసాల్లో ఎక్కడా తూలిక ప్రసక్తి వుండకపోవడానికి కారణాలు వారే చెప్పాలి.

తూలికతో సంబంధం లేకుండా, నా రచనల మూలంగా పరిచయాలు: బ్లాగుమూలంగా కాక, నా రచనలమూలంగా పరిచయమయి, ఆప్తులు అయినవారు కల్పన రెంటాల, వైదేహీ శశిధర్. కల్పన మాడిసన్లో వున్నంతకాలం తరుచూ మాటాడుకుంటుండేవాళ్లం. తెలుగు రచయిత్రులమీద నేను రాసిన పుస్తకానికి మంచి ముందుమాట కూడా రాసింది తను. ఇప్పుడు టెక్సస్‌లో వుంది. అప్పుడప్పుడు మాటాడుకుంటుంటాం. వైదేహి ఈమాట.కాం లో నాకథ, “రంగుతోలు” చూసి, నచ్చడంచేత వాళ్ల తెలుగుజ్యోతికి కథ రాయమని అడగడంతో మొదలయింది మా పరిచయం. మావూళ్లో లేకపోయినా, దాదాపు ఒకేవూళ్లో వున్నంత స్నేహం. ఈనాడు వస్తున్న కథలూ, కవితలగురించి తరుచూ చర్చించుకుంటుంటాం.

అనువాదాలమూలంగా పరిచయమయినవాళ్లలో సౌమ్యతో నాస్నేహం ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోదగ్గ కథ. తన పరిచయం కూడా బ్లాగుకంటే ముందే సూచనప్రాయంగా జరిగింది. అంతకుముందు ప్రశాంతి నా కవిత ఒకటి చూసి, తెలుగపీపుల్.కాంకి రాయమని కోరడంతో ప్రారంభమయింది ప్రశాంతితో పరిచయం. తరవాత, 2006 ఏప్రిల్లో నేను హైదరాబాదు వచ్చినప్పుడు ఇద్దరూ – ప్రశాంతీ, సౌమ్యా – కలిసి వచ్చారు మాఇంటికి. కానీ ఆరోజు సౌమ్య ఏమంత మాటాడలేదు. ఆ తరవాత, నేను అమెరికా వచ్చేక, నా తూలిక.నెట్‌లో “మీ అనువాదాలు ఏం బాగులేవు” అంటూ ఈమెయిల్ ఇచ్చింది నాకు. అప్పటికి అయిదేళ్లయింది నేను తూలిక మొదలుపెట్టేక. అలాటి వ్యాఖ్య నాకు రావడం అదే తొలిసారి. నిజానికి అదే ఆఖరు కూడాను. నా అనువాదాలు నచ్చనివారు చదవరు. అంతేకానీ పని కట్టుకుని నాకు రాయరు. సరే, నేను నా అనువాదాలలో భాషకి కారణాలు వివరించడానికి ప్రయత్నించేను కొంతవరకూ. కానీ తను ఒప్పుకోలేదు. “ఏమో, నాకు మాత్రం బాగులేవు” అంటూ మెయిలిచ్చింది. సరే ఏంచేస్తాను. 🙂 నీఇష్టం, అలాగే కానీ అని జవాబిచ్చి వూరుకున్నాను :). ఆతరవాత మరో రెండు నెలలకి కాబోలు మళ్లీ తనే మరో ఈమెయిలిచ్చింది అనువాదాల గురించి వేరేవారి అభిప్రాయాలతో. కొంతకాలం అనువాదాలమీద చర్చించుకుంటూ వచ్చేం. క్రమంగా ఆత్మీయులం అయిపోయేం. ఎప్పుడు ఎలా జరిగిందో నేను చెప్పలేను. మరి తను చెప్పగలదేమో నాకు తెలీదు.

బ్లాగు మొదలుపెట్టేక నాయందు అభిమానం చూపినవారు చాలామందే వున్నారు. అందరిపేర్లూ రాయాలంటే అదే రెండు పేజీలవుతుంది. నాబ్లాగులో వ్యాఖ్యలు తరుచూ రాసేవారు రాజేంద్రకుమార్, రాధిక, సిరిసిరిమువ్వ, మధుర వాణి, కొత్తపాళీ, నిషిగంధ, మహేష్‌కుమార్, చదువరి, దీప్తిధార సిబిరావు – ఇలా కొందరయితే, “నేను మీ వీరాభిమానిని” అంటూ ఒక్క మెయిలుతో సరిపుచ్చినవారు మరి కొందరు. వీరందరి అభిమానమూ నాకు గణనీయమే. ఈవిషయాన్నే ఒకావిడ ఎంతో ఆర్ద్రంగా వాచ్యం చేసేరు, “ఎంతకని చెప్పను ఇది కూడా బాగుంది, ఇది కూడా బాగుందని. మీకథలన్నీ నాకు ఇష్టం” అన్నారు. మీరు కూడా అంతే కదా. నాతో తరుచూ ఉత్తరప్రత్యుత్తరాలు జరిపినా జరపకపోయినా, రచయిత్రిగా నాకు ఒక ప్రత్యేకస్థానం ఇచ్చి గౌరవిస్తున్నవారు బ్లాగరుల్లో లెక్కకు మిక్కిలిగా వున్నారు అనుకుంటాను. తలుచుకుంటే నాకు కనులు చెమరుస్తాయి. నామటుకు నాకు ఈ ఆదరాభిమానాలే సత్యమయినవి అనిపిస్తుంది. ఎంచేతంటే ఇందులో “ఇస్తినమ్మ వాయనం, పుచ్చుకుంటినమ్మ వాయినం” టైపు లేదు. నెట్వర్కింగు లేదు. వుంటే నాదాకా రాలేదు అంటే నాకు అలాటి అభిప్రాయాన్ని కలిగించలేదు ఎవరూ కూడా. ఏరచయితకి కానీ అంతకంటే ఏంకావాలి?

ఇక్కడే మరోమాట కూడా చెప్తాను. నేను అంతర్ముఖిని. త్వరగా ఎవరితోనూ స్నేహాలు చెయ్యను. అంచేత బ్లాగు మొదలుపెట్టకముందు ఎవరైనా నేను ఇంతటి అభిమానాలకి పాత్రురాలిని కాగలను అంటే నమ్మివుండేదాన్ని కాదు. ఇది నాకు ఒకవిధంగా కనువిప్పు అనే చెప్పాలి. ఈవిషయంలో సూక్ష్మదృష్టికి మరి కొన్ని తేడాలు కూడా కనిపిస్తాయి. రచయితలు అప్పడప్పుడు కలుసుకుని స్నేహాలు పెంచుకోడం వేరు, కేవలం రచనల ఆధారంగా ఒక రచయితని అభిమానించడం వేరు. కానీ ఇలా దేశ, కాలాలనీ (తరాలలో అంతరాలూ), అధిగమించిన స్నేహాలు ఏర్పడడమే నాకు విభ్రాంతి కలిగిస్తోంది.

శైలిలో పరిణతిలో మార్పు వచ్చిందని ఎందుకు అన్నానంటే.., ముందు శైలిమాట చెప్తాను. నేను కథలు రాయడం మొదలు పెట్టిన రోజుల్లో శైలి గురించిన ఆలోచన లేదు. నాకథలు పత్రికలలో ప్రచురణ మొదలయేవేళకి నాకు పదిహేనో పదహారో.. నేను చెప్పాలనుకున్నది నాకు వచ్చినభాషలో రాయడమే చేసాను అప్పట్లో. పత్రికలు, నేను పంపినవి పంపినట్టు వేసుకున్నాయి. ఈవిషయంలో మీరు చారిత్రిక నేపథ్యం కూడా గమనించాలి. ఆరోజుల్లో స్త్రీలని చదవమనీ, రాయమనీ ప్రోత్సహించడం పత్రికలు ఒక లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి. శిల్పం, పాత్రచిత్రణ, శైలి వంటి విషయాలు నేను – నిజానికి ఆనాటి రచయిత్రులెవరూ – అంతగా పట్టించుకోలేదు. అంటే సంపాదకుల జోక్యం అస్సలు లేదని అనను. నేను నా “చిరుచక్రం” కథకి నేను పెట్టినపేరు “లోచక్రం” inner wheel అన్న అర్థంలో. సుబ్రహ్మణ్యశర్మగారే కావచ్చు దాన్ని చిరుచక్రంగా మార్చింది. సంపాదకులు ఇలాటి చిన్న మార్పులు చేసేరేమో కానీ, ఈనాడు కొందరు చెప్తున్నట్టు మొత్తం తిరగరాయండి అని ఎవరూ ఎప్పుడూ అనలేదు. వారికి నచ్చకపోతే ప్రచురించరు, అంతే. ఈవిషయంమీద వేరే మళ్లీ రాస్తాను.

నేను 1972లో కథలసంకలనం ఒకటి వెయ్యాలనుకున్నప్పుడు, పురాణం సుబ్రహ్మణ్యశర్మగారిని ముందుమాట రాయమని అడిగాను. అందులో ఆయన “మాలతికి ఇంకా సొంతగొంతు ఏర్పడలేదు” అని రాసారు. అదే అనుకుంటాను మొదటిసారిగా ‘సొంతగొంతు’ అన్నమాట వినడం నేను. కానీ ఆనాటి నాకథలు చూసుకుంటే అప్పటికీ ఇప్పటికీ పెద్ద తేడా కనిపించదు. మరొక మాట- అంతకుముందు, 1970, 71లలో వరసగా రెండుకథలకి బహుమతులు ఇచ్చింది కూడా ఆ ఆంధ్రజ్యోతివారే! మరి అప్పటికి ఆయన ఆంధ్రజ్యోతిలో సబ్ ఎడిటర్.

పాఠకులస్పందన: నారచనల్లో పరిణతి పాఠకుల స్పందన విషయానికి వస్తే. ఆరోజుల్లో పత్రికల్లో పాఠకుల అభిప్రాయాలు పత్రికలో కనిపించడానికి మూడు నాలుగు వారాలు పట్టేది. అప్పుడయినా స్థలాభావం అనో, తమ పాలసీలకి అనుగుణం గాదనో రెండో మూడో అభిప్రాయాలు మాత్రమే ప్రచురించేవారు. ఇలా సంపాదకులు ఒకవంక ప్రోత్సాహం చూపుతూ, మరొకవంక తమకి అవి నప్పుతాయో లేదో కూడా చూసుకుంటూ వచ్చారు. వ్యక్తిగతంగా నాకు పాఠకులస్పందన గురించిన స్పృహ లేదు అప్పట్లో -అని మాత్రం చెప్పగలను. బ్లాగు మొదలు పెట్టేక పాఠకులు స్పందించడమే కాక, ఏమాటకి, ఏవాక్యానికి స్పందిస్తున్నారో కూడా సత్వరమే తెలియడం మూలాన, ఈనాటి పాఠకుల ఆలోచనాధోరణి తెలుస్తోంది. అంచేత నేను ఎప్పటికప్పుడు నారచనలు తిరిగి చూసుకోడానికీ, కొత్తగా రాస్తున్నవి తదనుగుణంగా తీరిచి దిద్దుకోడానికీ పనికొస్తున్నాయి. ఊసుపోక మొదలు పెట్టినప్పుడు ఇంతకాలం ఆ శీర్షికను పొడిగిస్తానని నేను అనుకోలేదు.

పరిణతి మాట.. తూలిక మొదలు పెట్టకముందే, 1980లో పి.హెచ్..డీ చెయ్యడానికి కొంత ప్రయత్నం చేసాను. అరవయ్యవ దశకంలో తెలుగురచయిత్రులకీ, 20వ శతాబ్దం పూర్వార్థంలో అమెరికన్ రచయిత్రులకీ మధ్యగల సామ్యాన్ని సామాజిక నేపథ్యంలో పరిశీలించాలనుకున్నాను. అది సాగలేదు. కానీ, అందుకోసం చదివిన పుస్తకాలు ఒకరకమయిన సాధారణ అవగాహనకి తోడ్పడ్డాయి. ఈమధ్య నేను తెలుగురచయిత్రులమీద ఇంగ్లీషులో ప్రచురించిన పుస్తకం ఆనాటి విఫలప్రయత్నమే! తూలిక.నెట్‌లో అనువాదాలవిషయంలో అమెరికనులతో పరిచయాలమూలంగా కూడా నాదృక్పథంలో కొంత స్పష్టత ఏర్పడింది.

రెండోది, నేను అమెరికా మెయిన్‌ స్ట్రీమ్‌లో కలవలేదు కానీ, టీవీలో న్యూస్ మేగజైనులు నిశితంగా పరిశీలించడంవల్ల నా ఆలోచనాధోరణి మెరుగు పడిందని అనుకుంటున్నాను. ప్రశ్నలు ఎలా అడగాలి, జవాబులు ఎలా రాబట్టాలీ అన్నది, ఏప్రశ్నకి సమాధానం ఎలా వుంటుంది లాటివి meet the press, 60-minutes లాటి న్యూస్ మేగజీన్స్‌‌ వల్ల తెలిశాయి నాకు. నన్ను అలరించిన మరొక విషయం – నేను పూర్వం, అంటే 1950, 60 దశకాల్లో, ప్రచురించిన కథలు మళ్లీ ఇప్పుడు తెలుగుతూలికలో పాఠకులని ఆకర్షించడం. అంటే ఆకథలు పాతబడిపోలేదు. వస్తువో, శైలో – ఏకారణంగానో నాకు తెలీదు కానీ ఆకథలు ఈనాటి పాఠకులదృష్టిని కూడా ఆకట్టుకున్నాయి. అది నేను చాలా గొప్పపడిపోయే విషయం. పాఠకులతో ప్రత్యక్షంగానూ (అంటే ఆన్లైనూ, ఫోనూ మాత్రమే) పరోక్షంగానూ కలిగిన సంబంధాలమూలంగా నాకు సాధకాలే కానీ బాధలేమీ కనిపించడంలేదు. బాగా ఆలోచిస్తే నాకు కలిగిన ఒక సందేహం – ఈ బ్లాగుల్లో ప్రచురణలు కాలానికి నిలుస్తాయా అన్నది. నేను నిజంగా తెలుగుతూలిక మొదలు పెట్టడానికి కారణం నారచనలు అన్నీ ఒకచోట వుంచుకుందాం అని మాత్రమే. పాఠకులస్పందన ఇలా వుంటుందని నాకు అప్పుడు తెలీదు. అయితే, ఒక రెండేళ్లు నాబ్లాగు అలా వదిలేస్తే ఏం అవుతుంది అన్నది నాకు తెలీడంలేదు.