పొద్దు

– ఆత్రేయ

{కొత్తపాళీ}: ఈ తడవ, మామూలుగా అవధానాల్లో ఉండే సమస్య, వర్ణన, దత్తపదులే కాక, ఒక కొత్త అంశాన్ని చవి చూద్దాం .. అది అనువాదం. రెండు సంస్కృత పద్యాలు, రెండు ఆంగ్ల పద్యాలూ ఇచ్చాను అనువాదానికి. మొదటిది, తెలుగు వారికి అత్యంత పరిచయమైన శ్లోకం, పెళ్ళి శుభలేఖల్లో తరచూ ప్రచురిస్తుంటారు. వాల్మీకి రామాయణంలో జనక మహారాజు సీతని రామునికి కన్యాధార పోస్తూ చెప్పే వాక్కులుగా ఈ శ్లోకం.

తిన్నగా అర్ధం చెప్పుకోవాలంటే .. చాలా సులువు. ఐతే, అందులో ఎన్నో ధ్వనులు ధ్వనిస్తుంటాయి. ఆ ధ్వనుల్ని పట్టుకోవడం ఒక యెత్తైతే, మూలంలో ఉన్న క్లుప్తతని సాధించడం ఇంకో యెత్తు.
{రామకృష్ణ}: కావ్యస్యాత్మా ధ్వనిః
{కామేశ్వరరావు}: ఇందులో “ప్రతీచ్ఛ చ ఏనాం” మరీ లోతైనది!
{కొత్తపాళీ}: ఈ అనువాదాన్ని చాలా మంది ప్రయత్నించారు. సమయం దృష్ట్యా నేను కొద్ది మందిని మాత్రమే ఎంపిక చేశాను ఇవ్వాళ్ళ ఇక్కడ వినిపించడానికి. జిగురు సత్యనారాయణ గారు, మీ పద్యం అందుబాటులో ఉన్నదా?
{సత్యనారాయణ}:
ఆ||

{కొత్తపాళీ}: మట్టికి పట్టి .. తొలకరిలో తడిసిన మట్టి వాసన చూపించారు
{రాఘవ}: నిన్ను కూడి నిలుపు నీదు ధర్మంబును… తేలిక పదాలలో ఎంత బాగా చెప్పారండీ. నమోవాకం.
{చదువరి}: మట్టికి పట్టి… భలే -ఔను బావుంది!
{పుష్యం}: తేట తెలుగులో తేలికగ ఉంది.. బాగు బాగు..
{రామకృష్ణ}: జిగురు సత్యనార్యు సొగసుగా చెప్పిరి. తేట తేట తెలుగు తేనె లొలికె.
{సత్యనారాయణ}: ధన్యవాదాలు

{కొత్తపాళీ}: భావకుడన్ గారూ మీ పద్యము?
{భావకుడన్}: అయ్యా.
సీ.||
రామా నిను త్రికరణనుసరణ సేయ
మత్పుత్రికారత్నమె దగు, సీత
యను నా కుమార్తె యున్యిదియె వేడ్కన్గను
మా సకలంబులు మీకు శుభము
లౌను కైగొనుమా యిలన్సకలావస్థ
ల సహచర్యము సేయ లలన కరము
పాణిగ్రహణమున పల్కెన్జనక మహి
పతియని వాల్మీక పరిచయమను

తే || సుగతి ప్రాప్తము కలిగె నే స్తోత్రమెవరి
సేయవలెమరి వాగర్ధ సిరుల వెల్గు
శారదాంబనా చిక్కనౌ సాహితీ కృ
షి నలుదిశలన్ప్రసరణంబు సే తలంప?

ఇదండీ నా ప్రయత్న పిపీలకము.
{కొత్తపాళీ}: పనిలో పనిగా శారదాంబకి నమస్సులు కూడా కానిచ్చేశారు?
{కామేశ్వరరావు}: “వాగర్ధ సిరుల వెలుగు” అన్న పదం చాలాబావుంది.
{రాఘవ}: ఆదికవికి పలుకులిచ్చిన వాగర్థ సిరుల తల్లి అందరికీ పలుకులివ్వడం… బావుందండీ.
{భావకుడన్}: నెనర్లు.

{కొత్తపాళీ}: కృష్ణాత్రేయా, ఆత్రేయ కృష్ణా? మీ పద్యం?
{కృష్ణ}: చిత్తమ్
కం||
ఈడగు సీతిది నా సుత
పాడియె నీపత్నిగ జని పాలన జేయన్‌
తోడుగ చేకొను రామా (రాఘవ )
నీడగ నీతోడు నడచు నీకనుచరిగా !!

{రాఘవ}: నన్నెవరైనా పిలిచారా? 😉
{పుష్యం}: రాఘవా.. మీరు ఇక సీత అనె అమ్మాయిని వెతుక్కొవాలి. అష్టా చెమ్మాలోలా 🙂
{భావకుడన్}: “నల్ల చీర కట్టుకున్న వారందరూ…..” అంటే ప్రమాదమేమో రాఘవగారూ? 🙂
{సత్యనారాయణ}: రాఘవా గారు మిమ్మలని కాదు, ఇన కుల రఘు రామున్ని
{రాఘవ}: బావుందండీ… పాలన… సీతని రాజ్యలక్ష్మి చేసేసారు. పాడి… ధర్మం. భలే.
{కామేశ్వరరావు}: తోడుగ “చే”కొను రామా – అనడంలో “పాణిం గృహ్ణీష్వ” బాగా ఒదిగిపోయింది.
{కొత్తపాళీ}: సీత ఈడైంది అనడం బాగా నప్పింది
{కృష్ణ}: ధన్యవాదాలు.

{కొత్తపాళీ}: సభాసదులారా, నరసింహారావు గారు కూడా చక్కని కంద పద్యంలో అనువదించారు. వారి కందపద్యాన్ని మళ్ళి వినిపించమని కోరుతున్నాను.
{నరసింహ}:
కం||
సీత యిది , నాదు పుత్రిక
చేతిని నీ చేత నునుతు, చేకొను రామా
నాతిగ చేకొను మీమెను
ప్రీతిన్ కడు శుభము లగుత ప్రేమతొ మీకున్.

{కొత్తపాళీ}: చేతిని నీ చేతనుంతు .. బాగుంది.
{రాఘవ}: క్లుప్తంగా చక్కగా ఉందండీ నరసింహారావుగారూ
{రానారె}: మిగతా పద్యాల్లాగానే ఇందులో కూడా వివరమంతా లేదు. చేతిని నీచేత నునుతు చేకొను రామా – అనడంలో చేతులు మూడయ్యాయి. సీతారాములవి, జనకునిదీ అనుకోవచ్చు. సరిగ్గా సన్నివేశాన్ని క్లోజప్ లో చూపిస్తున్న పద్యం.
{రామకృష్ణ}: అభినందన నరసింహా
{నరసింహ}: అందరికీ నా ధన్యవాదాలు. అలాగైనా ఫరవాలేదు. నునుతు అని ఉంచాలన్పించి ఉంచాను. గణభంగాలేమీ లేవుగా.కొత్తగా పద్యం వ్రాయటం మొదలు పెట్టిన వాడిని.

{కొత్తపాళీ}: చివరిగా భైరవభట్ల వారి అనువాదం విందాము.

{కామేశ్వరరావు}:
తే||
ఈమెయే సీత నాతల్లి! యెల్ల ధర్మ
ములను నీ తోడు గ్రహియింపుమోయి రామ
భద్రమగుగాక మీకు సర్వత్ర సతత
మిదిగొ నీ చేతనందుకో యీమె చేయి

పెద్దగా తృప్తి లేకపోయినా, ఏదో అయ్యిందనిపించాను. “ప్రతీచ్ఛ చ ఏనాం” సరిగా అనువదించలేకపోయాను.
{చదువరి}: నాతల్లి! – హృద్యంగా ఉంది.
{రామకృష్ణ}: చాలా అందంగా వుంది
{గిరిధర్}: అందరూ, నా పిల్ల అంటే మీరు నా తల్లి అని భలే చెప్పారు
{రానారె}: రామభద్రునికీ ఆయన సహధర్మచారిణికీ భద్రమగుగాక అని జనకుడనడం భలేగా నప్పింది.
{రాఘవ}: సర్వత్ర సతతము … బావుందండీ 🙂

{కొత్తపాళీ}: ఇక్కడ ఛందస్సులో ఛాయిస్ గురించి ఒక ప్రశ్న. ముఖ్యంగా భైరవభట్ల వారికీ, చింతా వారికీనూ. ఔత్సాహిక కవులం పద్యం రాసేటప్పుడు ఏదో గణాలు కిట్టించుకోవడమూ, యతిప్రాసలు జారిపోకుండా చూసుకోవడమే లక్ష్యంగా ఉంటుంది.
ఇప్పుడు ఈ అనువాదం లాంటి సందర్భంలో .. ఈ భావం చెప్పేందుకు ఈ ఛందస్సు బాగా నప్పుతుంది అనిపిస్తుందంటారా?
{కామేశ్వరరావు}: అనుష్టుప్ ఛందస్సులో చాలా క్లుప్తత సాధించారు మహర్షులు. దాన్ని అనువదించడానికి తేటగీతి లాంటి చిన్న పద్యం కూడా పెద్దదే అయిపోతుంది!
{రానారె}: కామేశ్వరరావు మాస్టారూ, వింటున్నాం, ఇంకా చెప్పండి
{గిరిధర్}: అవునవును, చెప్పండి చెప్పండి
{కామేశ్వరరావు}: పద్యంలో ప్రధానం క్లుప్తతా, లేక భావావేశమా అన్నదాన్ని బట్టి చిన్న పద్యమా పెద్ద పద్యమా అన్నది నిర్ణయించవచ్చు.
{కొత్తపాళీ}: కందం కూడా ఇంచుమించు అలాంటిదే కదా! పైన కృష్ణగారు మంచి కంద పద్యం రాశారు ఈ విషయమై.
{కామేశ్వరరావు}: ఇందులో మరో తమాషా ఏమిటంటే, ఆటవెలది కందము చిన్న పద్యాలే అయినా, వాటికి ప్రత్యేకమైన తూగు ఉంది. గంభీరమైన భావం చెప్పాలనుకున్నప్పుడు ఆ తూగు కొంత distract చేసే ప్రమాదం ఉంది.
{రామకృష్ణ}: ముక్కస్య ముక్కార్థః అని అనువదించాలంటే చిన్నపద్యంలో వ్రాయవచ్చు. ఐతే మనో వేగాన్నాపుకోలేని మహనీయులు స్వేచ్ఛగా వ్రాయడం కలదు
{కామేశ్వరరావు}: అవును అన్ని సమయాల్లోనూ “ముక్కస్య…” అనువాదాలు కుదరవు. అయినా నా ఉద్దేశంలో చిన్న కవితల్లో అది తప్పదేమో.
{కొత్తపాళీ}: మీరిద్దరు చెప్పిందీ బాగుంది. ఇక్కడ సభవారు అనుమతిస్తే ఒక పద్యం ఉదాహరణ ఇస్తాను
{గిరిధర్}: భర్తృహరి సుభాషితాలకి యేనుగు లక్ష్మణకవి తెలుగు పద్యాలు చదివినప్పుడు నాకు ఈ అనుమానం మెదులుతూనే ఉండేది. కొత్తపాళీ గారు, మీరే సభాపతి, మీకు అనుమతులేల?
{కొత్తపాళీ}: నేను సభాపతినైనా, సభలో ఉన్నది కవులూ, వారు నిరంకుశులూ కద! అనుమతి తీసుకోవడమే న్యాయం!!
{చదువరి}: కవులు కేవలం నిర్ అంకుశులు, సభాపతి అంకుశుడు.

{కొత్తపాళీ}: ఇక్కడ మా స్థానిక దేవాలయంలో ప్రధానార్చకులు బ్రహ్మశ్రీ జానకిరామ శాస్త్రిగారు, సంస్కృతాంధ్ర పందితులు, అవధానులు. మన చిరుప్రయత్నం గురించి వారితో ముచ్చటించినప్పుడు వారు కూడా పాల్గొనేందుకు ఉత్సాహం చూపించారు.
వారు రాసిన పద్యమిది

ఉ||
ఈమె కుమార్తె మాకు, జగదేక సుపావని, భూమిజాత, నీ
వీమెకు జన్మజన్మ పతివేకద, భూవర, రామచంద్ర, మా
సేమము కోరి మోక్షమిడ చేకొను పాణిని, లోక రక్షణా
కాముడవై హరీ! జనకులాశిసులంది సుఖింపు మీధరన్!

ఎందుకింత పెద్ద పద్యం రాశారు అని అడిగాను. అంటే .. గమనించండి .. మొదటి పాదంలో జగదేక సుపావని, రెండో పాదంలో నీవీమెకు జన్మ జన్మ పతివే .. , మూడో పాదంలో మా సేమము కోరి .. లోక రక్షణా కాముడవై .. ఇత్యాది వాడుకలన్నీ మూల శ్లోకంలో అప్రకటితంగా ఉండిపోయిన భావాల్ని ప్రకటితం చేస్తున్నాయి. ఇయం సీతా మమ సుతా .. అనడంలో .. ఈకాలపు ఇంట్రొడక్షన్లలాగా .. This is Sita అని కాదు అర్ధం. “రామా, గమనించావా? ఈమె ఎవరో కాదు .. సీతయే .. నీ భార్యయే .. నీకోసమే పుట్టినది. ఈమెను నువు పెళ్ళాడితే తప్ప తరవాత జరగవలసిన లోకకళ్యాణం జరగదు …” అనే ధ్వని అంతా అందులో ఉందన్న మాట.
{కామేశ్వరరావు}: అవునండి, అది ముమ్మాటికీ నిజం. మనకోసం హాయిగా విప్పి చెప్పారన్నమాట!
{రానారె}: అంచేత మూలంలో ఉన్న ఆ భావాన్నంతా అనువాదంలో చెప్పడం అవసరం – అంటారు?!
{కామేశ్వరరావు}: అంతే కాదు “ఇయం సీత” అన్న అక్షరాలలో “సత్యం” అన్న పదాన్ని కూడా వాల్మీకి గర్భితం చేసి ఇది పరమ సత్యమన్న విషయాన్ని ధ్వనించాడట!
{గిరిధర్}: కొత్తపాళీ గారు, చక్కటి సమస్య, దానికి గొప్ప అనువాదాలు – ఇప్పుడు తొనలు వొలిచి చేతిలో పెట్టినట్టు వివరణలు..చాల బావుందండీ
{రానారె}: జానకీ రామ శాస్త్రిగారి అనువాదంలో భూమి జాత అంటూ సీతనిచ్చారు, భూవర అంటూ రాముని పిలిచారు! 🙂

{కొత్తపాళీ}: ఇప్పుడు వర్ణనాంశాన్ని స్పృశిద్దాం. మన పురాణాల్లో గొప్ప, దిగ్భ్రాంతి కలిగించే దృశ్యాలు అంటే గంగావతరణాన్ని చెప్పుకోవాలి. మన భావకుడన్ గారు తన భావుకత్వమంతా చూపించారు. మొదలు పెట్టమని కోరుతున్నాను
{భావకుడన్}:
ఆ||
పద్మనాభు పాదపద్మములవిరిసి
పద్మభవు కమండు భవము భాసి
సురపురినలరు సురగంగ వెతలేమి!
సగర వంశజు కల సాఫలమని
తే||
పావనిన్నధః పాతాళ పరము జేసి
చెడి వడిన్జను జాహ్నవి జెటినిడి చిరు
పాయన కవాటమిడి నగున్పేడి వాని
కశ్త్రమొసగి మురియు బుధ్ధిఘనము మెఱయ!
తే||
ధూర్జటి ఘనమెట్టిదొ తెలియదె నిజము
మును మనువొనరింపు మోహనునునురి
మెన్మరుగుకునొసగు మూషికంబు
రౌతు సేసి మతిమెఱయగ కంటె.

చేసిన కొన్ని ప్రయత్నాల్లో నాకు సంతృప్తినిచ్చిన ప్రయత్నమిది.. 🙂 ముందరి కాళ్ళ బంధం కాదండి….విమర్శ సదా స్వాగతమే.
{రామకృష్ణ}: భావకులు – కారు అహంభావకులు. అద్భుతంగా వ్రాయగలిగారు.
{భావకుడన్}: అందుకనే భావకుడన్ అనే ఉంచానండి
{పుష్యం}: కళ్ళకు కట్టినట్టు వర్ణించారు..
{రాఘవ}: జెటినిడి?
{భావకుడన్}: జటా జూటముకు సగము…
{రాఘవ}: జటన్ … ఓహో. చివరి పద్యం భలే చెప్పారు.
{భావకుడన్}: నగున్ + పేడివాడు = అర్జునుడు అన్నట్టు రాసాను.
{గిరిధర్}: పద్మభవు కమండు భవము భాసి – అంటే వివరిస్తారా
{భావకుడన్}: గంగా దేవిని బ్రహ్మ విష్ణు పాదాలనుంచి తీసుకుని తన కమండలంలో ఉంచాడని చదివాను ఎక్కడో…
{భావకుడన్}: అలాటి గొప్ప నివాసమున విలసిల్లి అంటూ వర్ణించాను

{కొత్తపాళీ}: రాఘవా మీ వర్ణన?
{రాఘవ}: ఇక, నేను చేసిన ప్రయత్నం… అవధరించండి
కం||
శ్రీవల్లీవల్లభ గ
ర్భావాసంబై సురతతిపతిమాతృకయై
పావకుచేఁ బావక దృ
క్పావనరేతోవహమగు పావని తొల్తన్ ౧
సీ||
తుహినాత్మనగరాజు తొలిచూలు బిడ్డయై దేవకార్యంబుకై దివికి నేగి
శ్రీవిష్ణుపాదముల్ చేరి గంగ వసించె వైకుంఠధామానఁ బరవశమున
సగరరాజొకనాడు సల్పి యశ్వమఖంబు విడువ యాగాశ్వమున్ వేల్పుఱేఁడ
పహరించె దాచె నా వాజిరాజముఁ దాని జాడకై చనిరంత సగరసుతులు
ఆ||
భూమిఁ దిరిగిదిరిగి భూమిఁ ద్రవ్విరి వారు
గోతులఁ గనఁబడె రసాతలంబు
కపిలమునికిఁ జెంతఁ గనిపెట్టి గుఱ్ఱంబు
దాడి చేయబోయి బూడిదైరి ౨
తే||
అంశుమంతుండు చనెనంత నాసమంజి
భస్మరాశులం గనుగొని విస్మయమున
వైనతేయుని మాటపై వడసె తపము
పుత్రుఁడు దిలీపుఁడు పుణికిపుచ్చుకొనెను ౩

వచనము|| కాని వీరు సేసినవన్నియు శూన్యఫలితముల నివ్వ నంత దిలీపుని కొమరుఁడైన

పఞ్చచామరము||
భగీరథుండు చేసె చాల బ్రహ్మకై తపంబు లం
త గీర్వరుండు వచ్చియిచ్చె దైవవాహినిం గృపన్
ప్రగాఢవాహవేగమోర్వరాదటంచు పృథ్వికై
యగేశజాధవప్రమోదహాటకేచ్ఛఁ గొల్వగా ౪
ఉ||
ధర్మ్యమధర్మ్యమున్ వివిధతర్కము లందఁగలేని గొప్ప నై
ష్కర్మ్యమహాస్థితిన్ శివము సచ్చిదనంతవిరాడ్స్వరూపుడై
సోర్మ్యఝరిన్ ధరించ నది జూచుచు తన్మయయై శివార్చనా
హర్మ్యమునందు సంచరిలె హాయిగ పార్వతి విష్ణుమూర్తితోన్ ౫
సీ||
బిందునామక్షేత్రమందు ప్రాక్పశ్చిమంబులకేగె నారుపాయలుగ గంగ
భాగీరథీ గంగ ప్రవహించి జాహ్నవై జలజలా గలగలా శిలలనడుమఁ
బాతాళముంజేరి పరలోకములనిచ్చె సగరసూనులఁ జేర్చె స్వర్గగతిని
మూడు దిక్కులఁ బారె ముల్లోకములఁ బారెఁ ద్రిపథగయై గంగ తెలసె నటుల
తే||
ధన్యజీవులు గంగావతరణకథనుఁ
జదువువారలు వినువారు సకలసుఖము
లంది భూలోకవాసంపుటంతిమమున
మోక్షలక్ష్మిఁ గచ్చితముగాఁ బొందగలరు ౬

{కొత్తపాళీ}: ఇక్కడ మధ్యలో ర్మ్య చేరింది గమనించండి సభాసదులు
{గిరిధర్}: పూర్తి కథని చక్కగా చెప్పారు
{నరసింహ}: దాడి చేయబోయి బూడిదైరి -బాగుంది
{రామకృష్ణ}: గంగావతరణ వృత్తము – రంగుగ వివరించిచెప్పె రంజుగ నుండెన్. – పొంగితి మీ రచననుగని – మింగుడు పడనట్టియదియు మీకు సులభమే.
{పుష్యం}: శ్రీవల్లీవల్లభగర్భావాసంబై అంటూ వే’గంగా’ ప్రారంభమై..నెమ్మదిగా గీతాలతో plainsలోకి వచ్చినట్టుగా ఉంది..
{సత్యనారాయణ}: సంస్కృతము మీద మీ పట్టు అద్భుతము
{కొత్తపాళీ}: పుష్యం.. excellent observation. ఈ వర్ణనలో నాకు నచ్చిందేవిటంటే, నిజంగా పురాణం చెప్పినట్టే చివరికి ఫలశ్రుతితో సహా చెప్పేశారు. శెభాష్ రాఘవా.
{చదువరి}: మొత్తం కథంతా చెప్పేసారు! బ్రహ్మాండం!! మాకూ మోక్షాన్ని ఖాయం జేసారు! మూడు దిక్కులఁ బారె ముల్లోకములఁ బారెఁ -!!
{రాఘవ}: మూడు దిక్కులు…. పశ్చిమం, తూర్పు రెండు. మూడు భగీరథుడు తీసుకువెళ్లిన దారి.
{నరసింహ}: బాగున్నాయండి చాలాచాలా.
{కామేశ్వరరావు}: అద్భుతం! చిరు రుచిర కావ్యాన్ని వినిపించారు కదా! ప్రౌఢ నిర్భరంగా ఉంది! ఇంతకీ గంగ హిమవంతునికి కూతురయ్యింది కుమారస్వామి జననాంతరమా?
{కొత్తపాళీ}: కామేశ్వరా, మీరిలాంటి లిటిగేషనులు పెట్టకూడదు. 🙂
{రాఘవ}: కామేశ్వరరావుగారూ, జననానంతరమేనండీ. దేవకార్యం … ఈ దేవసేనాపతిని మోయడం. శ్రీకారంతో మొదలుపెడుతూ, గాంగేయుని తలచుకొని ఆయన గాంగేయుడెలా అయ్యాడో చెప్పి ప్రారంభించాను.
{గిరిధర్}: రాఘవా, అత్యద్భుతం
{రాఘవ}: అమ్మో. ఎంత మాట. మీ అభిమానానికి కృతజ్ఞుణ్ణి.
{భావకుడన్}: వర్ణననలోనే సమస్యా పూరణ… అద్భుతమైన ఆలోచన.
{కామేశ్వరరావు}: ఈ కావ్యాన్ని గురించి ఎప్పుడైనా తీరుబాటుగా వ్యాఖ్యానించడానికి ప్రయత్నిస్తాను, నా బ్లాగులో.
{చదువరి}: కామేశ్వరరావు గారూ, మీ బ్లాగులో “పెక్కుభంగులు వివేక భ్రష్ట సంపాతముల్” లోని ఔచిత్యాన్ని కూడా వివరిస్తారని ఆశిస్తున్నా.

{కొత్తపాళీ}: సభాసదులారా, మనం మొదలు పెట్టి మూడు గంటలు దాటింది. ఇంకో నాలుగ్గంటలు కూర్చున్నా ఈ కావ్య మథన ప్రయత్నములో జనించిన అమృతబిందువల్ల్నిటినీ రుచి చూడ్డం సాధ్యం కాదు. అందుచేత, ఇంకొక్క రసవత్తరమైన ఘట్టాని
స్పృశించి ఇంక ఇవ్వాళ్టికి సభ చాలిద్దాము అనుకుంటున్నాను.
{రామకృష్ణ}: ఆంధ్రామృత బిందువులు కదా
{రాఘవ}: రామకృష్ణారావుగారూ… 🙂
{గిరిధర్}: పలు సమస్యలని ఒకే పూరణలో సాధించడం రాఘవ ఇది వరకే చేసిన చక్కటి ప్రయోగము

{రాఘవ}: పెద్దలందరికీ ధన్యవాదాలు, నమస్సులు.
{రానారె}: ద్రిపథగ అన్నారు?
{గిరిధర్}: రానారె, గంగ త్రిపథగే కదా
{రాఘవ}: మూడు దారులు… త్రిపథగ
{రామకృష్ణ}: ఆకాశము భూమి పాతాళము త్రిపథములందూ సంచరించేది.
{రామకృష్ణ}: తప్పకుండా అలాగే చేయండి.
{గిరిధర్}: రాఘవా, నువ్వు రేపు పెద్ద కవివై నప్పుడు – నీతో మేము ఇలా సభలలో పాల్గొన్నామని చంకలు గుద్దుకోవచ్చు
{రామకృష్ణ}: పెద్ద కవి అయినప్పుడు పలకక పీతే ముక్కు పట్టి నిలతీద్దామ్.
{రానారె}: మరీ ఎత్తేయకండి, చిన్నవాడు. 🙂
{గిరిధర్}: ఎత్తులు లేవు, జిత్తులు లేవు 🙂

{కొత్తపాళీ}: ఆంగ్ల కవులలో పీబీ షెల్లీది ఒక విలక్షణమైన గళం, శైలి. అందులోనూ ఈ ఒజిమాండియాస్ అనే చిన్న సానెట్ చాలా ప్రసిద్ధి చెందినది. నేను బళ్ళొ చదువుకునేప్పుడు, ఏ తరగతిలోనో గుర్తు లేదు గానీ, పాఠ్యాంశంగా ఉండేది ఈ పద్యం
{చదువరి}: కొత్తపాళీ గారూ అది ఇంటరు రెండో యేట ఉండేది
{కొత్తపాళీ}: మా మేష్టారు బహు బాగా చెప్పిన గుర్తు. Half sunk, a shattered visage lies, whose frown And wrinkled lip, and sneer of
cold command,అంటూ ఆయన అభినయం చేసి మరీ ఆ ఒజిమేండియాస్ విగ్రహ ముఖం ఎంత భీకరంగా ఉందో చూపేవారు. మన వారు చాలా మంది దీన్ని అనువదించడానికి ఒకరిని మించిన ప్రయత్నాలు ఒకరు చేశారు.

{పుష్యం}: ఈ Ozamaandiasని మా ఇంగ్లీషు మాష్టారు చెప్పడానికి పడుతున్న కష్టాలు చూసి..మా తెలుగు మాష్టారు ఒకసారి వివరించారు.. అది చూసి మా ఇంగ్లీషు మాష్టారు ఆయన కాళ్ళమీద పడ్డారు..
{రానారె}: అబ్బో! అంత ఘనత ఉందన్నమాట ఓజిమాండియాస్ సానెట్ కు.
{కొత్తపాళీ}: ముందుగా, కృష్ణాత్రేయ అనువాదం.
{కృష్ణ}: చిత్తమ్ సిద్దం

కం||
కలిసితి నేపద చారిని
పలికెను అతనీ విధమున పరికించండీ
“కలిసితి నొకబొంది విరిగి
నిలకడగ శిలన మలవగ నిలిచిన కాళ్ళన్‌
కం||
సగ భాగమిసుక తినగా
పగిలిన శిల్పపు పలుకులు పలు తావులలో
తెగిపడిన తలన ఇంకను
అగుపడె గర్వము పగిలిన అధరపు ముఖమున్‌
కం||
ప్రక్కన్ నిలిచిన ఫలకము
వ్రక్కలు గాకయె మిగిలెను వచించ చరితన్
అక్కడ రాసిన రాతలు
గ్రక్కుతు నిలిచె స్థిరముగ గర్వము నంతన్

కం||
“నే రాజుల్లో రాజును
నే రా జొజిమానుడియసు నేజేసినవే
రారాజూ చేసెరుగడు
తారాధిపుని వలె జగతి తా జూచునులే “

కం||
అటునిటు నేమియు లేదే ?
కటువగు కాలము, పగిలిన కఠినపు శిలలూ
ఎటు చూసిననూ తరగని
తటమెరు గని ఇసు కదిబ్బ తపనన కంటే !!

ధన్యవాదాలు.
{రాఘవ}: ప్రక్కన నిలచిన ఫలకము పద్యం భలే బావుంది. అటునిటు నేమియు లేదే… భలే.
{కొత్తపాళీ}: బాగు బాగు. ఓజిమాండియాస్ పలికిన గర్వపు పలుకులుగా చెప్పిన పద్యం చాలా సహజంగా కుదిరింది
{పుష్యం}: కటువగు కాలము, పగిలిన కఠినపు శిలలూ .. very nice..
{రామకృష్ణ}: చక్కని తేట తేట తెలుగులో వ్రాసినమీ కభినందనలు.
{రాకేశ్వర}: చాలా బాగుంది కృష్ణ గారు
{కామేశ్వరరావు}: బావుందండి!

{కొత్తపాళీ}: అటుపైన కామేశ్వర్రావు గారూ, మీ అనువాదం
{కామేశ్వరరావు}: షెల్లీ … ఛందస్సు లోతులెరిగిన గొప్ప కవి! అతనీ పద్యంలో భాషనీ ఛందస్సుని వాడుకున్న తీరు అమోఘం. దాన్ని అనువాదంలో తెచ్చే ప్రయత్నంలోనే నా తాతలు దిగివచ్చారు. 🙂

తేటగీతి మాలిక||
ఒక పురాతనదేశ యాత్రికుడు వచ్చి చెప్పిపోయెను నాకొక చిత్ర కథను:
అది ఒక యెడారి, మధ్యలో కదలలేని మొండెమూడిన పెను రాతిబండ కాళ్ళు;
ఇసుకలో కూరుకొని ప్రక్కనే పడున్న శకలిత ప్రతిమ ; మోముపై వికట భృకుటి,
పెదవి చిటిలింపు, తడిలేని మదపు చూపు బ్రతికియున్నవి నిర్జీవ వస్తుతతితిని
అచ్చు గ్రుద్దిన రీతి నాహాహ! గుండె లోతులెంతగ చదివెనో! చేతితో వి
డంబనము జేసె మనసార దాని శిల్పి. చప్రముపయి నిటుల శిలాక్షరములుండె,
“రాజ రాజాధిరాజ, మార్తాండ తేజ ఓజిమాండియస్ నామధేయుండ నేను
దిక్సమాశ్లిష్ట మద్భుజాదిష్ట సృష్టి ఇదియె చూడుడు గుండెలు చెదరిపోవ”
చుట్టుప్రక్కల ఏముంది చూచుటకు ? శి థిలములయిన ఆ జీర్ణరాశులను జుట్టి
ఒక మహాశూన్య నిర్జనానంత సుసమ సైకతస్థలి దూరాల దాక పరచి…
{గిరిధర్}: ‘బ్రతికి యున్నవి నిర్డీవ వస్తుతతిని’ బాగు బాగు
{రానారె}: ఎత్తుగడ “అది ఒక యెడారి, మధ్యలో …” వినగానే, “అదియొక రమణీయ పుష్పవన మా వనమందొక మేడ” పద్యము గుర్తొచ్చింది
{రాఘవ}: రాజరాజాధిరాజ మార్తాండతేజ ఓజిమాండియస్ నామధేయుండ… నాకు కైకాల సత్యనారాయణ “యముండ” గుర్తొచ్చిందండీ :)మీరు తాతలు దిగొచ్చారంటూ అనకూడదు కామేశ్వరరావుగారూ 🙂 వికట భ్రుకుటి, పెదవి చిటిలింపు, తడిలేని మదపు చూపు… ఇంత చక్కటి పదాలు వాడాక కూడానా!
{కొత్తపాళీ}: మొండెమూడిన పెను రాతిబండ కాళ్ళు .. ఇది కూడా. తడిలేని మదపు చూపు .. భలె భలె. దిక్సమాశ్లిష్ట మద్భుజాదిష్ట సృష్టి .. పద్యం శైలి అంటే యిది.
{గిరిధర్}: కామేశ్వరరావుగారు, మీరు తాతలు దిగొచ్చారని చెప్పడమే కానీ, పద్యాన్ని భలే లాగించేసారు – మీరు చెప్తే కానీ మాకు తెలియని కష్టాలు మీవి
{కామేశ్వరరావు}: ఈ అనువాదం చాలా రోజులు పట్టిందండీ! చాలా రాత్రులు అనడం ఇంకా సరైనది 🙂 ఔత్సాహికులు తీరిగ్గా ఇందులో ఛందస్సు లోపాలేమైనా ఉన్నాయేమో గమనించండి.

{రామకృష్ణ}:
తేట గీతులు కామేశు మాటలేను
వర్ణనంబది చెప్పగా వలను పడదు.
రచన చూచిన బాగని పలుకవలయు
వందనంబయ మీకభి వందనంబు.

{కొత్తపాళీ}: రాకేశ్వరా, రాకెదవా?
{రాకేశ్వర}: గురాజ్ఞ. … సీసమాలకించండి.
సీ||
ప్రాచీన దేశముఁ జూచి వచ్చినవాడు, వినిపించె మనకొక వింత వినుడి.
ముఖశిల్ప మొక్కటి యొక యెడారిని నిల్చె. చిత్తరువుగద యా శిల్పి నేర్పు
ధీరముగ దెలిపెఁ రారాజు బింకము. ఫలక మొకటి జెప్పె ప్రభువు ఘనత –
“రాజాది రాజును, ఓజిమాండిసనేను, ఘనులల్పు లెల్లరుఁ గట్టడములి
ఆ||
వన్ని నావి గాంచి, భంగపాటుఁ బడుడి”
శిధిలమైన యతని శిల్పముకడఁ
గాంచ నాతురతను కనుపించు మనలకు
కన్ను జూపు మేర కారెడారె!

{రాఘవ}: శిల్పి నేర్పు. ప్రభువు ఘనత. భంగపాటు. కారెడారి. భలే.
{కొత్తపాళీ}: ఇవన్ని నావి గాంచి, భంగపాటుఁ బడుడి” .. బగుంది
{కామేశ్వరరావు}: “చిత్తరువుగద యా శిల్పి నేర్పు” బావుంది!
{పుష్యం}: చాలా బాగుందండీ.
{గిరిధర్}: రాకేశ్వరా ప్రయత్నం అభినందనీయం.
{చదువరి}: కారెడారె – ఇసుక కారిడారె. పద్యం బాగుంది రాకేశ్వరా.
{రానారె}: కారెడారి … వట్టిపోయిన ఎడారిని సూచించడానికి కారెడారి అనే పదం భలే వాడారు 🙂
{రామకృష్ణ}:
రాకేశుని రచన మిగుల
ప్రాకటముగనొప్పి యుండె. ప్రస్ఫుటమగుచున్
లోకుల మెప్పులు తప్పవు
రాకేశా రక్ష నీకు రాకేశుండే.

{కొత్తపాళీ}: రాఘవా, మీ అనువాదం
{రాఘవ}: నేను ఒక రోజులో వ్రాసాను. అందువల్ల అంత బాగుండకపోవచ్చు. ఏదో ప్రయత్నిద్దామనిపించింది. ఇక అవధరించండి.
సీ||
ప్రాక్కాలదేశాలబాటసారి నొకనిఁ గలసితి నతఁడిట్లు తెలిపె నాకు—
ఖండితోర్ధ్వార్ధమై ఘనవిశాలంబైన పదమాత్రమౌ శిల్పభాగ మొకటి
నిలచె నెడారిలో నికటోర్విపై భిన్నమస్తకం బిసుకచే న్యస్త మొకటి
కర్కశామర్షంపు కర్కమౌ యపహాస భంగాధరభ్రూనివాసమైన
తే||
కవళిక లమరము లగుచుఁ గరుగకుండఁ
జెక్కఁబడిన ముఖపు రీతి సెప్పె శిల్పి
రాగభావానుభావానురాగతతుల
గతుల మనసులో మనసుతోఁ గనిన విధము ౧
సీ||
“ఓజిమాండీయాసు రాజాధిరాజును కనుడు నా కార్యాలఁ ఘనతరములఁ
గని విభ్రమముతోడఁ గనులు పెద్దవి చేసి యాశ్చర్యపడకుంటె నడుగుడయ్య”
యని నమ్మకము గర్వమును తొణికిసలాడఁ పల్కెనా యనినట్లు ఫలకమందుఁ
జెక్కఁబడ్డట్టివై శిలపుటక్కరములు స్పష్టీకరించును ప్రౌఢిమలను
తే||
మనిషి కాలప్రకృతిఁ దాటి మసలడనుచుఁ
గేవలానంతసైకతఖిలతలములు
కప్పి కబళించి వేయఁగ ఖ్యాతులన్ని
కాలశైథిల్యగతినొంది కానఁబడవు ౨

{రామకృష్ణ}: రాఘవా! అసదృశ కవితా పాటవము నీకమరింది.
{పుష్యం}: రాగభావానుభావానురాగతతుల — మంచి అలంకారం.
{గిరిధర్}: రాగభావానుభావానురాగతతుల – బావుంది.
{కామేశ్వరరావు}: “ప్రాక్కాల దేశల” “భంగాధర భ్రూ నివాసము” ఇలాటి పదాలు మీదొక ప్రత్యేకమైన ముద్రలా అనిపిస్తున్నాయి! “ఖండితోర్ధ్వార్థమై” కూడా!
{రాఘవ}: ఏం చెయ్యమంటారు చెప్పండి… అలా వచ్చేసింది అంతే.
{రానారె}: సీసంలో కూడా సంస్కృతం దట్టించేస్తాడయ్యా ఈ రాఘవుడు. … ఖ్యాతి కూడా కాలశైధిల్యపు బారిన పడాల్సిందేనా? 🙂
{కొత్తపాళీ}: విశ్వామిత్రులు లోకకార్యములన్నీ పరిష్కరించి ఆలస్యముగా వేంచేసినారు. వారిది మంచి చమత్కార పూరణము దత్తపది విందాము. ఇవ్వాళ్టికి ఇది చివరి పద్యము సభలో.
{పుష్యం}: king of kingsకి ఎవరూ శార్ధూలమో, మత్తేభమో ఎందుకు వాడలేదో??
{రాకేశ్వర}: {పుష్యం}: – నాకు కూడా వృత్తాలైతే గంభీరతను ఇంకా బాగా తెలపగలవనిపించింది కానీ నాకు అవి వ్రాయడం చేతగాదు.
{రాఘవ}: రాగభావానుభావానురాగతతుల… నాక్కూడా నచ్చిందండీ ఈ ప్రయోగం.

{గిరిధర్}: దీన్ని బట్టి ఈ పద్యాన్ని చదివిన ప్రతి తెలుగు వాడికి, ‘రాజాధి రాజ’ తళుక్కుమంటుందని తెలిసిపోయింది. షెల్లి ప్రభావమెంతో, మన పాత సినిమాల ప్రభావమూ అంతే అనుకుంటా.
{కామేశ్వరరావు}: “రాజాధిరాజ” అనే సంస్కృత ప్రయోగం నుండే “King of Kings” అనే ఇంగ్లీషు పదం తయారయ్యిందని అంటారు.
{గిరిధర్}: కామేశ్వరరావు గారు, తెలియజెప్పినందుకు ధన్యవాదాలు

{కొత్తపాళీ}: విశ్వామిత్ర మహర్షీ .. వారేవా, తూరేతూ, పీరేపీ, జారేజా .. ఈ పదాలతో ప్రస్తుత రాజకీయుల సంభాషణా చతురత
{విశ్వామిత్ర}:
శా||
వారేవారికిసాటితిట్టుకొనగావాగ్యుద్ధముల్బూనియే
తూరే,తూరటువారిదేయనకనేదూరేటిగుర్విందలే
జారే,జాతికిగారవమ్ము,సభకున్,చాలీయపఖ్యాతి,బం
పీ,రేపీఘననేతలందఱను,క్ష్మా,పేర్మీంగొనౌ,మీరలే.

{కామేశ్వరరావు}: విశ్వామిత్రా మీ పూరణ “వారేవా”!
{రానారె}: వారేవా
{రాఘవ}: ఇదిగోనండీ శార్దూలం… వాహ్.
{చదువరి}: వారేవా!
{రామకృష్ణ}: విశ్వామిత్రులు చక్కగా పూరించారు
{కామేశ్వరరావు}: దత్తపదాలు విరచడంలో ఉన్న అందమంతా చూపించారు!
{రాకేశ్వర}:
కం||
వారేవా మీ చక్కని
పూరణ మాకు గలిగించె పూర్త్యానందం
తూరేతూ పీరేపీ
జారేజాలను మా సొబగుగ జార్చిరి కవితన్.
{విశ్వామిత్ర}: నెనరులండీ
{రాఘవ}: భలే రాకేశ్వరా.
{కామేశ్వరరావు}: రాకేశులీ రోజున ఆశ్వేశులైపోయారు!
{కొత్తపాళీ}: కందేశుడైనాడనుకున్నానే? 🙂
{రాకేశ్వర}: రామకృష్ణమాస్టారి చలవ. మొన్నరోజు నాచే ఆశుగా చెప్పించారు, అప్పటినుండి కాస్త ధైర్యం వచ్చింది 🙂

{నరసింహ}: అందరికీ ధన్యవాదాలు.కృతజ్ఞతలు.ఉంటాను మరి.కొత్తపాళీ గారికి ప్రత్యేకంగా నా అభినందనలు.

{రామకృష్ణ}:
కం||
మంగళకరమగు కవులకు
మంగళకరమగుత భువికి మంగళములు. సన్ –
మంగళకరుడగు హరికిని
మంగళములు కొత్తపాళి మహనీయునకున్.

అందరికీ మరొక్కసారి ధన్యవాదాలు.
స్వస్తిః ప్రజాభ్యః పరిపాలయంతాం న్యాయేన మార్గేణ|
మహిం మహీశాః. లోకాః సమస్తాః సుఖినో భవంతు||
స్వస్తి.

{పుష్యం}: కొత్తపాళీ గారూ.. రంభ, ఊర్వశి, మేనక, తిలోత్తమ.. సమస్యను ఎవరూ ముట్టలేదా.. అందరూ నాలాగే పెళ్ళయివాళ్ళనుకుంటా 🙂
{కొత్తపాళీ}: లేదు లేదు
{విశ్వామిత్ర}: మిగతా ముగ్గిర్తో కలిపితే మేనక ఒప్పుకోదని నే ముట్టుకోలేదు
{భావకుడన్}: హ హ్హ హ్హ 🙂
{చదువరి}: విశ్వామిత్ర: 🙂 🙂
{పుష్యం}: విశ్వామిత్రా 🙂
{రానారె}: విశ్వామిత్రుల ముద్ర ఇంకా పడలేదేమా అనుకుంటున్నాను. మొత్తానికి మేనకను హర్మ్యవిహారానికి తీసుకుపోతున్నారు తమతో. 🙂
{కొత్తపాళీ}: విశ్వామిత్ర, అవు గదా, అట్లాంటి పన్లు జేస్తే త్రిశంకు స్వర్గమే గతి! 🙂
{విశ్వామిత్ర}: 🙂
{చదువరి}: చివర్లో నవ్వులు వెల్లివిరుస్తున్నాయి!
{కామేశ్వరరావు}: 🙂
{రామకృష్ణ}:
కం||

మంగళకరమగు కవులకు
మంగళకరమగుత భువికి మంగళములు సన్
మంగళకరుడగు హరికిని
మంగళములు కొత్తపాళి మహనీయునకున్.

{కొత్తపాళీ}: చెయ్యి తిరిగిన, తిరగని, తిరిగించుకుంటున్న కవులందరికీ నా హృదయ పూర్వక ధన్యవాదాలు. ముఖ్యంగా పెద్దలు రామకృష్ణారావుగారికి, ఎంతో అనుభవజ్ఞులై ఉండి, మా ఈ చిన్న ప్రయత్నంలో ఉత్సాహంగా పాల్గొనడమే కాకుండా
యువకవులందిరినీ ఉత్సాహపరుస్తూ … వారి చొరవ మాకు ఎప్పుడూ స్ఫూర్తి.
{రామకృష్ణ}: 🙂
{కామేశ్వరరావు}: సభని రక్తికట్టించిన అందరికీ హృదయపూర్వక అభివందనాలు.
{రానారె}: ఈసారి పద్యాల్లో నాణ్యం చాలా పెరిగింది.
{కొత్తపాళీ}: ఇది మూడవ కవి సమ్మేళనం. రెండవ ఉగాది సమ్మేళనం. ఇది ఒక సంప్రదాయం కావాలని నా ఆశ, కోరికానూ
{భావకుడన్}: మాలాటి ఔత్సాహికులను కూడా ఆహ్వానించి ఆదరించినందుకు సభ్యులందరికీ కృతజ్ఞతలు….
{కామేశ్వరరావు}: ఇంతమంది పద్యాల అభిమానులతో యిలా యిన్ని గంటలు ముచ్చటించడం ఎంతో సంతోషంగా ఉంది.
{నరసింహ}: అందరికీ ధన్యవాదాలు.కృతజ్ఞతలు.ఉంటాను మరి.కొత్తపాళీ గారికి ప్రత్యేకంగా నా అభినందనలు
{కొత్తపాళీ}: నా సామర్ధ్యమ్మీద నమ్మకముంచి మరోసారి ఈ బాధ్యత నాకప్పగించి ఈ అవకాశం ఇచ్చిన పొద్దు వారికి సభాముఖంగా కృతజ్ఞతలు

{రాఘవ}:
తే||
ప్రజకును ప్రజలం బాలించే ప్రభువులకును
గోవిదులగు విప్రులకును గోవులకును
కవిగణములకును శుభము గలుగుఁగాత
స్వస్తి యీ భువనవిజయ సభకు జయము

{కొత్తపాళీ}: రాఘవ, భలే!
{పుష్యం}: అందరికీ ముఖ్యంగా కొత్తపాళీకి నెనరులతో…
{కృష్ణ}: మాలాంటి వారిని ఆహ్వానించి.. అవకాశమిచ్చినందుకు కొ.పా. గారికి ధన్యవాదాలు

{కొత్తపాళీ}: వేదిక నిర్వహించిన వీవెనునకు ప్రత్యేక హార్దికాభినందనలు
{కొత్తపాళీ}: నా స్వస్తి వచనం (ఐ మీన్ పద్యం)
ఆ||
అంతరంగమందు ఆలోచనలు నింపి
మేలు సేయ మనల మేలు కొలుపు
నూత్న వత్సరమ్ము నూర్లు వేలుగ నిచ్చు
శుభము శాంతి మీకు సుఖము జయము
{కొత్తపాళీ}: ఉగాది శుభాకాంక్షలు. నమస్కారం. శెలవు.
(సమాప్తం)

కిరణ్ కుమార్ చావా :

—-
నెనర్లు,

కత్తి మహేష్ కుమార్: ఈ సారి దెబ్బ చాలా బలంగా తగిలింది. ప్రేమికుల పిరికివిరహం నుంచీ, కులమతాల మూర్ఖత్వపు పట్టుదల దాకా. భావజాలాల అతివాదాల నుంచీ, భారత్-పాక్ సరిహద్దు గొడవదాకా అన్నింటినీ కలిపి కొట్టారు…జైహో!

చావా కిరణ్ కుమార్: వీరిలో ప్రేమికుల గురించి మాత్రం నేనేమీ అనుకోలేదు. అది తప్ప మిగిల్న విషయాల్లో ఇద్దరం ఒకే రకంగా ఆలోచించాము. 🙂

బొల్లోజు బాబా: మంచి పోయెం. సన్నగామొదలుపెట్టి జూమ్ చేయాలన్న మీ ప్రయత్నం నూరు శాతం నెరవేరింది. మొదట ఏదో విరహగీతం అనిపించినా, పోయేకొద్దీ కవితా వస్తువు పరిధీ, లోతూ పెరుగుతూ సాగింది. మహేష్ గారి కామెంటు చదివేసరికి కవితపట్ల మదిలో ఏర్పడిన అవగాహనలోని అన్ని లాక్యునేలూ పూరింపబడినట్లనిపించింది. మంచి కూర్పు.

త.య.భూషణ్: ఈ కవితలో కొత్తదనం లేదు. పునరుక్తి ఎక్కువయింది. దానికి తోడు sentiment ఒకటి. ఇలా తిరగరాస్తే కొంచెం గుడ్డిలో మెల్ల.

బొల్లోజు బాబా: భూషణ్ గారికి..
నాకు చిన్న సందేహం. మీరు చేసిన దిద్దుబాటు బాగుంది. క్లుప్తంగా ఉంది. రక్తం పారించాము అనటం, అసలు కవితలో లేని/చెప్పలేకపోయిన స్ఫష్టతను, ఫోర్స్ ను గొప్పగా ఆవిష్కరిస్తోంది. అసలు కవితలోని కొన్ని ప్రతీకలను, విశేషణాలను, కొన్ని భావచిత్రాలను మీరు తొలగించారు.
ఉదా:
ఎప్పుడో కుదుళ్లు వేరైపొయినా, (ఎప్పుడో పార్టిషన్ జరిగినా)

నీ వైపు పూలు, నా వైపు ముళ్లు నువ్వూ, …….(ఒకరితప్పులను మరొకరు ఎత్తిచూపుకొంటూ)

ఎడమ నుండి కుడికి నేనూ, …… (హిందూ మరియు ముస్లిం భాషా సాంప్రదాయాలను తెలియచేస్తుంది)

తమ్ముడా అని నోరారా అని …..(మనసులో నిన్ను దగ్గరకు తీసుకోవాలని నాకున్నా, నాచుట్టూ ఎన్నో అడ్డుగోడలు)

కవితలో మీరు ఆరోపించిన పునరుక్తి కనపడుతుంది. కొంత రిఫైన్ మెంట్ అవసరమే. కానీ దాన్ని ఒక కథన/శైలి ప్రక్రియలా ఎందుకు అనుకోరాదు? (అమాయకమైన ప్రశ్నే కావొచ్చు, నవ్వుకోవద్దు. ఎందుకంటే శ్రీ శ్రీ గంటలు కవితలో అన్నీ గంటలే కనిపిస్తూంటాయి నాకు)

ఇక అసలు ప్రశ్న..

మీరు తీసేసిన వాక్యాలు పైన చెప్పిన భావాలను సమర్థవంతంగానే వెలువరిస్తున్నాయిగా! అవి కవితకు ఒక విస్తృతమైన కాన్వాసును, వెడల్పును కలిగిస్తున్నాయిగా. అవి మరీ వాచ్యంలా ఏమీ లేవే! మరి వాటిని ఎందుకు తొలగించుకోవాలి? నిజానికి ఒక కవికి కలిగిన భావస్పందనను పదాలలో వాక్యాలలో పేర్చుకొన్నాక, వాటిని ఎడిట్ చేసుకొనే ప్రక్రియలో, ఇలా ఒక్కో పదమూ, వాక్యమూ తొలగించుకొంటూ పోయి, అసలు కవితను, మీరు ఎడిట్ చేసిన విధంగా తయారు చేసి, పాఠకునికి అందించినపుడు, ఆ చదువరి మనసులో అసలు(వరిజినల్) కవిత చదివినపుడు కలిగిన ఫీల్ కలుగుతుందా? నాకయితే సందేహంగానే ఉంది. మరి అలాంటప్పుడు, అసలు కవితను అల్లానే ఉంచుకోవటంలో అభ్యంతరమేమిటి? (ప్రస్తుత చర్చలోని కవితనైతే కొన్ని స్వల్ప మార్పులతో)

క్లుప్తత పేరుతో, కవితను చిక్కగా తయారు చేసి, అది ‘అర్థం చేసుకొన్నవారే చదువుకుంటారులే, అర్థంకాదు అనే వాళ్లను సుబ్బరంగా వచనం చదువుకోమనండి’ అని ఒక తెంపరి సమాధానం ఇవ్వటం సమంజసమా? చాలా సందర్భాలలో కొన్ని కవితలు, ఈ క్లుప్తత ప్రక్రియవలన, ఒక పొడుపుకథ స్థాయికి పడిపోయి, పాఠకునికి కనుక్కోండి చూద్దాం అంటూ సవాలు విసరటం
జరుగుతుంది. కవిత్వానికి క్లుప్తత అవసరమే. కవిత్వాన్ని న్యూస్ పేపరు చదివినట్లు చదవకూడదనేదికూడా ఒక ప్రాథమిక సూత్రమే. కాదనను కానీ ఈ ప్రక్రియకు ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇవ్వటం వలన కవి హృదయాన్ని పాఠకుడు అర్థంచేసుకోవటంలో కొంత వెతుకులాట లేదా అన్వయం (కొన్నిసార్లైతే మరీ దారుణంగా ఏనుగు అయిదుగురు గుడ్డివాళ్ళ కథలోలా) అవసరమౌతున్నదన్న దానికి వివరణ మీనుంచి వినాలనుంది.

అన్యధా భావించరని భావిస్తూ

త.య.భూషణ్: భావ విస్తృతి లేనప్పుడు పదవిస్తృతి వల్ల కలిగే ప్రయోజనం లేదు. పిండికొద్దీ రొట్టె. కేవలం మీరు ఇరుగు-పొరుగు దేశాల విభజనకు సంబంధించిన దృక్కోణంతో ఆలోచిస్తున్నారు. వేరుపడటం అన్నభావం ముఖ్యం నాకు; ఆ భావ విస్తృతిని రైలు కింద పెట్టిన
పావలాలా సాగదీస్తే చూడటానికి తమాషాగా ఉన్నా, దాని రూపం పోగొట్టుకుంది కవిత. కవిత్వం ఒక రూపం ద్వారా వ్యక్తమవుతుంది. కవితకు ఒక రూపం, సౌష్ఠవం చాలా అవసరం. (ఎందుకంటే మళ్ళీ మళ్ళీ చదువుకోవడానికి).

ఇన్ని వసంతాలు రక్తం పారించాం.
అనడంతో వేర్పాటుభావం సుస్పష్టం.

ఎలా పారించాం అన్నదానికి మిగిలిన వాక్యాలు సమాధానం. అవి పాఠకులకు వదిలేస్తే మంచిదని నా అభిప్రాయం; అలాగే ఉంచుకోనూ వచ్చు.(అది కవి అపరిణత బుద్ధిని సూచిస్తుంది.)

T.S.Eliot -The Waste Land కావ్యాన్ని Ezra pound నిర్దాక్షిణ్యంగా edit చేసి సగానికి సగం కుదించాడు. మనం చదువుతున్నప్రతి అదే. మనకేమైనా ఇబ్బంది ఎదురవుతుందా అర్థం చేసుకోవటానికి. చాలామందికి అసలు ఒక చిత్తు ప్రతి ఉందని కూడా తెలియదు. ఇలియట్ తను రాసిన కావ్యాన్ని యథాప్రకారం ఉంచుకొని ఉండవచ్చు; తను స్వయానా పెద్ద కవి విమర్శకుడు. అయినా కూడా ఎందుకు ఎజ్రాపౌండ్ సవరణలను అంగీకరించాడు?? (అల్లా అంగీకరించడం వల్ల కావ్యానికి ఒక రూపం సిద్ధించి, నోబెల్ ప్రైజుకు అర్హమైందని చాలా మంది విజ్ఞులు అభిప్రాయ పడతారు).

అన్ని కవిత్వాలకు అందరూ పాఠకులు కారు. నాకు అర్థం కాని కవిత్వం ఇంకొకరికి బాగా అర్థం కావచ్చు. నాకు అర్థమైనవి ఎవరికీ అర్థం కాకపోవచ్చు. కాబట్టే ఇన్ని చర్చలు, వ్యాఖ్యానాలు. ఒక చైనీస్ కావ్యానికి నా దగ్గర ఒక వంద వ్యాఖ్యానాలు ఉన్నాయి. అర్థం కాదు అన్న గొడవ చాలా పాతది. అర్థం కావడానికి మన ప్రయత్నం ఎంత అన్నది ముఖ్యం. ఒక కవిత మీ జీవితాన్ని మార్చగలదు అని మీరు అనుకుంటే దాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి ఎంతదూరమైనా వెళ్ళడానికి సిద్ధంగా ఉండాలి.

క్లుప్తతను మన తెలుగు కవులు మరచిపోయి ఒక శతాబ్దమయింది. పొడుపుకథల స్థాయికి కవిత్వాన్ని ఎవరూ దించివేయలేరు, కారణం పొడుపుకథలు బుద్ధికి సంబంధించినవి, కవిత్వం హృదయానికి. వాటి పరిధులు వేరు. అప్రయత్నంగా కవిత్వాలు అర్థం కావాలనుకోవడం పెద్ద దురాశ (దురాశా దుఃఖము, చేటు అన్నది మనకు తెలిసినదే). ఆ దురాశ వల్లే మనకు అర్థం కాని కావ్యాలనన్నీ అటకెక్కించాము.

కవిత్వం సర్వ శ్రేష్ఠమైన కళ. దాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి మీరు వెచ్చించిన సమయం వృధాకాదు. నిదానంగా దాని ఫలాలు అందుకోగలరు.

http://www.sakshi.com/main/WeeklyDetails.aspx?Newsid=21779&Categoryid=1&subcatid=3

ఇంత చర్చ తర్వాత ఒక చిన్న పరీక్ష: ఈ కవిత క్లుప్తతా ప్రమాణాలు ఏ పాటివో నిర్మొమొహమాటంగా రాయండి.

బొల్లోజు బాబా: భూషణ్ గారు, థాంక్యూ! మీ వాఖ్య ద్వారా కొన్ని కొత్త విషయాలు తెలిసినయ్.

మీరు సూచిస్తున్న ప్రమాణాలు కవిత్వాన్ని లోతుగా అధ్యయనం చేసేవారికొరకని అనిపిస్తోంది. మరి సాధారణ పాఠకుల సంగతి? అసలు సాధారణ పాఠకులంటే ఎవరో ఈ మాటలో బాబ్జీలు గారు సాధారణ పాఠకుని గురించి ఈ క్రింది వాఖ్య చేసారు.
“సాధారణ పాఠకుడు: చిన్న పిల్లల్లాటి వాడు. ఏది జరిగినా “శ్రీశ్రీ” కవితలో చెప్పినట్టు ఆకసమున హరివిల్లు విరిస్తే ఆశ్చర్యంతో, ఆనందంతో చప్పట్లు కొట్టేరకం. మాహాకవుల రచనకీ, మామూలువాళ్ళరచనకీ, ఆఖరుకి సినిమా పాటకీ తేడా పట్టించుకోకుండా “రసాత్మకవయిన వాక్యానికి” సాష్టాంగ పడిపోయే రకం. ఏ గ్రూపు వారు రాసేరో పట్టించుకోని రకం. అసాధారణ పాఠకులు “ఇలాటి దిగుడు ధరల సమయంలో, మబ్బూ, వానా, మల్లెల వాసనా.. లాటి వాక్యాలని ఆనందిస్తావా?” అని గదమాయిస్తే, సిగ్గుపడిపోయే రకం. సిగ్గు పడుతూనే “బాపూ బాగా రాసేడు కదా?” అని మెలికలు తిరిగే రకం. ఎవరైనా ఆంగ్ల రచయితల్ని గానీ, పాత తెలుగు కవుల/రచయితల ని గానీ “కోట్” చేస్తే గజగజలాడీ రకం.”

(ఇలా ఒక పారాగ్రాఫు ఎత్తుకు రావటం ఏవైనా కాపీరైటుల ఉల్లంఘన అయితే, అందుకు నన్ను దయచేసి క్షమించగలరు)

మరి అలాంటి సాధారణ పాఠకులకోసం కవి బాధ్యత ఏమీ లేదా? అసలు సాహిత్యానికి చదువరులు తరిగిపోతున్న ఈ తరుణంలో, కవిత్వాన్ని సంక్లిష్టపరచి (నేమాట్లాడుతున్నది క్లుప్తతపేరుతో ఒక విస్తృత అనుభవాన్ని చదువరికి దూరం చేసే ప్రక్రియగురించి మాత్రమే) ఉన్న కొద్దిపాటి పాఠకులను చేజార్చుకోవటం అవసరమా?

ఇక ఈ కవిత క్లుప్తత పై నా అభిప్రాయాలు. ఈ క్రింది పదబంధాలను సంక్షిప్త పరచవలసిన అవసరముందనిపిస్తుంది.

బళ్లాలు నేలకు కొడుతూ, (ఇది అనవసరం)
పరికిస్తూ, పరిశీలిస్తూ, పరిక్షిస్తూ, (ఇన్ని క్రియలు అవసరం లేదేమో)

నీ వైపు పూలు, నా వైపు ముళ్లు నువ్వూ,
నా వైపు పూలు, నీ వైపు ముళ్లు నేనూ, (భావం బాగుంది కానీ ఇంకొంచెం క్లుప్తంగా చెప్పచ్చుననిపిస్తుంది)

ఉచ్చరిస్తూ, మోక్షమాసిస్తు, (వాచ్యంలా అనిపిస్తున్నాయి)

మీ లింకు చదువుతున్నాను. ధన్యవాదములు.

త.య.భూషణ్:

మొట్టమొదట మనకు ఒక విషయంలో స్పష్టత ఉండాలి. పాఠకుల్లో సామాన్యులనీ, గంధర్వులనీ రెండు జాతులు లేవు. ఎవరైనా అతితెలివి ఉపయోగించి ఒక నిర్వచనం వెలిగించినా దాని వల్ల ప్రయోజనం సున్న. అన్ని కవితలు అందరికీ ఒకేలా అర్థం కావు. మీకు తేలికగా అర్థమైన కవిత నాకు ఒక పట్టాన కొరుకుడు పడక పోవచ్చు. అతి దుష్కరమైన కవిత్వం కొందరికి అవలీలగా తలకెక్కవచ్చు. ప్రముఖ రచయితకు అర్థం కాని కవిత ప్రెస్సులో ప్రూఫులు దిద్దేవాడికి ఓస్ ఇంతేనా అనిపించవచ్చు. అసలు కవిత్వం సాహిత్యం ఈ గొడవలేమీ తెలియని పేకాట రాయుడు ఇచ్చిన పదికవితల్లో ఏది ఉత్తమమో సవిమర్శకంగా చెప్పవచ్చు. వీరిలో ఎవడు సాధారణ పాఠకుడు?? ఎవడు రెక్కలున్న గంధర్వుడు??

నేను సూచిస్తున్న ప్రమాణాలు అందరికీ సమానంగా వర్తిస్తాయి. ఏ కాలంలో (తెలుగు) కవిత్వానికి ఎక్కువమంది పాఠకులున్నారు??
తరిగిపోవడం, పెరిగిపోవడమన్నది ఉట్టిమాట. కవిత్వం పట్ల కవికి బాధ్యత ఉంటే చాలు. తతిమ్మావన్నీ వాటంతటవే దారిలోకి వస్తాయి.
ఏ కాలంలోనైనా కవిశబ్ద వాచ్యుడికి కవిత్వాన్ని సంక్లిష్ట పరిచే అవసరం లేదు; అలాగని చెప్పి అరటిపండు వలచిపెట్టే అవసరమూ లేదు. పాఠకుల మీద ఊరికే జాలిపడిపోయే కవులు స్వయానా ఎదగలేరు, పైపెచ్చు పాఠకులను ఎదగనివ్వరు. క్లుప్తత కవిత్వాన్ని సంక్లిష్టపరచదు, అలాగని చెప్పి తేలిక చేయదు; అది కవిత్వానికి అతి సహజగుణం. ఈ విషయంలో ఇంతకన్నా చర్చ అవసరం లేదని నా అభిప్రాయం.
—