పొద్దు

–ఇంటర్వ్యూ చేసినవారు: రానారె, త్రివిక్రమ్, చదువరి

రాయలసీమ లోని గ్రామ పార్టీల గురించి ‘పాండవబీడు‘, కనుమరుగైపోతున్న సాంప్రదాయక కళల గురించి ‘తోలుబొమ్మలాట‘, గ్రామీణ జీవితాల్లో వ్యవసాయరంగంలో వస్తోన్న మార్పుల గురించి ‘కాడి‘, మగ విద్వేషానికి బలయిన చారిత్రక వీరవనిత గురించి ‘పాలెగత్తె‘, శ్రమైక జీవన సౌందర్యాన్ని గురించి ‘చినుకుల సవ్వడి‘ నవలలు రాసారు. తదుపరి ప్రణాళిక ఏమిటి?

పల్లె జీవితంలో విపరీతమైన మార్పులొస్తున్నాయి. ప్రపంచీకరణ వల్లా, సరళీకృత ఆర్థిక విధానాల వల్లా, మార్కెటీకరణ వల్లా పల్లె మనుగడలో పెనుమార్పులు సంభవిస్తూ వున్నాయి. రైతులిప్పుడు వ్యవసాయం చేసి బతికే పరిస్థితుల్లో లేరు. అలాగని సెంటు భూమి కూడా బంజరుగా లేదు. తరాల తరబడి బీళ్ళుగా పడి వున్న భూములన్నిట్నీ ఎక్కడెక్కడి ప్రాంతాలవాళ్ళో వచ్చి, కొని, కంచెలు నాటుతున్నారు. ‘పొరుగూరి చాకిరి, పొరుగూరి సేద్యం తనను తినేవేగాని తను తినేవి కావు’ అనే సామెతకు అర్థం లేకుండా పోయింది. పొరుగూరి సేద్యానికే రైతు భయపడుతూ వున్న కాలాన్నించి వేల మైళ్ళ దూరాన్నించి వచ్చి ఇక్కడ భూములు కొని అక్కణ్నించే సేద్దెం చేయించే పరిస్థితి ఒకటి కొత్తగా వచ్చింది. దీన్ని ఎట్లా అర్థం చేసికోవాలో తెలీకుండా వుంది. ఈ మార్పులన్నింటికీ మూలాలేవో వెదకే దశలో నేనింకా సాహిత్య సృజన చేయాల్సిన అవసరం వుంది.

సన్నపురెడ్డి వెంకటరామిరెడ్డి.

సాహితీ వ్యవసాయంలో మీరింకా పండించదలచినవేమిటి?

ఇన్నేళ్ల నా సాహితీ వ్యవసాయంలో నేను పండించింది తక్కువే. ఒకటి రెండు మంచి పంటలు పండించొచ్చుగాక, పరిపూర్ణమైన పంట నానుంచి ఇంకా రాలేదనే నా అభిప్రాయం. నా చుట్టూ వున్న జీవితాన్ని నేను చూడాల్సిన కోణాలు ఇంకా చాలా మిగిలి వున్నాయి. వాటి గురించిన స్పష్టత నాకింకా రావలసి వుంది. నేను రోజూ చూస్తూనే వున్నా, మాట్లాడుతూనే వున్నా కొని జీవితాల్ని నేనింకా అర్థం చేసికోలేకపోతున్నాను. కూచుని దృష్టిని సంధించాల్సిన కోణమేదో అందీ అందనట్లుగా వుంది. నా తరంతోనే అంతరించిపోతూవున్న అచ్చ తెలుగు వాడుక పదాలూ, వ్యవహారాలూ, పలుకుబళ్ళూ, సామెతల్ని సాహిత్యంలో నిక్షిప్తం చేయవలసి వుంది. భవిష్యత్తులో నా సాహిత్యాన్ని అధ్యయనం చేసిన వాళ్లకు రాయలసీమ వ్యావసాయక పల్లెదనం ఒక తరంలో పొందిన పరిణామం స్పష్టంగా కంపించాలి. అందుకై నేనింకా కవితలూ, కథలూ, నవలల్ని విస్తృతంగా రాయవలసి వుంది.

‘దిగంబరం‘ కథా కథనం చాలా బలంగా వచ్చింది. ఆ కథలోని కుటుంబ యజమానిలాంటి బతికి చెడిన రైతులు రాయలసీమలో చాలా మందే కనపడతారు. కానీ-ఆ రైతు చెల్లెలు, కూతుర్ల అవసరాలను, సంఘర్షణలను అంత దగ్గరగా ఎలా చూపించగలిగారు? కథలోని యీ పాత్రల నేపధ్యం మీ జీవితానుభవాల్లోనిదేనా? దాని గురించి చెప్పండి.

‘దిగంబరం‘ లోని పాత్రలు నేనెరిగినవే. మా యింటి పక్కవే. నేనే కాదు-రాయలసీమలో చాలా వూర్లలో ఇలాంటి పాత్రలు కోకొల్లలుగా దొరుకుతాయి. అయితే ఇందులోని చెల్లెలు, కూతుర్ల పాత్రలు కూడా నాకు తెలిసినవే కావటం విశేషం. వాళ్ల మానసిక సంఘర్షణకు దగ్గరగా వెళ్లి రాయటం నాకున్న పాత్రల అవగాహనవల్ల, పరిశీలన వల్ల సాధ్యమయింది. అయితే కొన్ని కొన్ని సంఘటనలు నేను కథలో చెప్పినట్లే ఏకకాలంలో ఒకే వేదిక మీద జరగాల్సిన పని లేదు. కథ, పాత్రలు, వాతావరణం ఆ యింటి నుంచే తీసికొన్నా, కథ చివరిలో ముసలోడి ఆవేదన మరో యింటినుంచి తీసికొని వుండొచ్చు. ఏక కాలంలో ఒకేచోట జరిగినట్లుగా చిత్రించిన సంఘటనలు వివిధ కాలాల్లో, వివిధ ప్రదేశాల్లో, వివిధ పాత్రల మధ్య వివిధ సంఘటనలుగా జరిగి ఉండొచ్చు. వాటిని కూర్చుకొనే నేర్పు రచయితకు ఉండాలి.

‘తోలుబొమ్మలాట‘ నవలలో తల్లీ కూతుళ్ల విషయం. యవ్వనం సంతరించుకొంటోన్న రోజుల్లో తల్లి అనుభవాలు మధుర జ్ఞాపకాలు కాగా, కూతురి అనుభవాలు బాధాకరమైనవి, భయం గొలిపేవి. ఆ వూర్లోని యువత ఒక తరం మారేలోగా ఎందుకలా తయారయిందోననే ఆలోచన రేకెత్తించే చిత్రణ ఆ నవల్లో వుంది. ఆ విషయమై మీ ఆలోచనలు చెప్పండి.

గతంలో ఏదయినా సమస్య తలెత్తితే గ్రామమంతా ఒకచోట సమావేశమై చర్చించుకొని సమస్యను సామరస్యంగా పరిష్కరించుకొనేవారు. తాగుడు ఒక చెడు అలవాటుగా భావించేవారు. పెద్దల్ని ఎదిరించటం తప్పుగా నమ్మేవారు. రాజకీయాలు ఎన్ని ఉన్నా గ్రామ అవసరాల కోసం సర్దుబాటయ్యేవారు. ఏవో పార్టీలున్న గ్రామాల్లో తప్ప అన్ని గ్రామాల పరిస్థితి అలాగే వుండేది. కానీ ఇప్పటి పరిస్థితి వేరు. పార్టీలంటూ పెద్దగా లేకున్నా ప్రతి గ్రామం రెండుగా విడిపోయి ఒక వర్గం వారంటే మరొక వర్గం వారికి గౌరవాలు నశించాయి. ఆప్యాయతలూ, అనురాగాలు కూడా ధ్వంసమయ్యాయి. పెద్దల మాట ఎవరూ వినట్లేదు. ప్రభుత్వం వారు అదేపనిగా ప్రచారం చేసి మరీ మద్యం తాపుతుండటంతో ఇప్పుడు తాగటానికి ఎవడూ సిగ్గుపడటం లేదు. దాంతో విచక్షణ కోల్పోతున్నారు. గ్రామ పెద్దల అజమాయిషీ పోయింది. ఎవనికి వాడే స్వతంత్రుడై మద్యానికి బానిస అవుతున్నాడు. సమస్యలొస్తే పోలీస్టేషన్లో మాత్రమే పరిష్కారమవుతున్నాయి తప్ప గ్రామపెద్దల సమక్షంలో కాదు. రాజకీయ పార్టీల కొమ్ము కాసేవాళ్ళే ఇప్పుడు గ్రామ పెద్దలవుతున్నారు. తమ వర్గంలోని మనిషి చేజారిపోకుండేందుకు వాళ్లు తప్పు చేసినా సమర్థించుకొని కొమ్ముకాసే దశకు గ్రామపెద్దలు దిగజారిపోయారు. ఈ నేపథ్యంలో యువత అలా తయారైంది.

పదేళ్ళనాటికి, ఈ నాటికీ ‘పల్లె’ చిత్రం మారింది. బతుకుతెరువులు మారిపోయాయి. రాజకీయంగా, సామాజికంగా పల్లె నాగరికతలో వేగంగా చోటుచేసికొంటోన్న కొన్ని అనివార్యమైన మార్పులను మీరు తప్పనిసరిగా గమనించే ఉంటారు. ఈ మార్పు మీ రచనల ఇతివృత్తాల్లో ఎలా ప్రతిబింబించి ఉంటుందో మీ మాటల్లో వినాలనుంది. చెబ్తారా?

‘తోలుబొమ్మలాట‘ నవలలో మీరు చెప్పిన మార్పులన్నీ చాలావరకు ప్రస్తావించాను. పల్లెచిత్రం తనొక్కటే ఒంటరిగా మారలేదు. నగరాలు, పట్టణాల్లో జరిగే విపరీత మార్పులకు పల్లె కూడా స్పందిస్తోంది. ఆ మార్పులకు తన ఆర్థిక పరిస్థితులు సహకరించకున్నా కొన్ని అవసరాల్ని పణంగా పెట్టి అయినా నగరాల్ని అనుకరించేందుకు ప్రయత్నిస్తోంది. ‘తోలుబొమ్మలాట‘లో ఈ విషయాన్ని స్పష్టంగా చెప్పాను. పట్టణాల్నించి వచ్చిన కళాకారులు ఇరవై యేళ్ళ కిందటి పల్లెను పోల్చుకొని తెగ బాధపడిపోతారు. పల్లె మారిందని చింతపడతారు. కానీ చివరకు యథార్థ భావనకు మారతారు. పట్టణాల్లోని తమ జీవితాల్లో కూడా ఊహించనన్ని మార్పులొచ్చాయి గదా! ఇళ్లల్లోకి టీవీలొచ్చాయి. వంటింట్లోకి మిక్సీలు, కుక్కర్లొచ్చాయి. చేతుల్లోకి సెల్‌ఫోన్లొచ్చాయి. పల్లెలు మాత్రం ఆ సౌకర్యాల్ని ఎందుకు అనుభవించకూడదు? అంటే వాళ్ల దృష్టిలో పల్లెలింకా దశాబ్దాల నాటి పల్లెల్లాగే ఉండాలి. ఇంకా విసరుతూ, దంచుతూ, రుబ్బుతూ, ఎంత దూరమైనా నడుస్తూ, మైళ్ల దూరాన్నుంచి నీళ్లు మోస్తూ, గోచిపంచెలు బిగించి పూరి గుడిసెల్లో ఉంటూ, ఏ వృత్తి కళాకారుడు ఆ వృత్తికి సంబంధించిన పనులే చేస్తూ, బైటి ప్రపంచం వాళ్లకి పల్లె ఒక అందమైన ఫోటో లాగా కన్పించాలా? ఇది స్వార్థపూరిత ఆలోచన కదా! వాళ్లు మాత్రం మారకూడదా? కొత్తనీరు ఉధృత ప్రవాహమైనపుడు ఇరుదరులు కోసుకుపోవడం సహజం. మార్పుకు గురవుతోన్న సమాజంలో కొన్ని అవాంఛనీయమైన ధోరణులు చోటు చేసికోవటం కూడా అంతే సహజం. సమర్థనీయం కాని పరిణామాలు కూడా చోటు చేసికోవచ్చు. అంతమాత్రాన మార్పును వ్యతిరేకించాలా?

కాడి నవలలో కూడా పల్లె వ్యవసాయ జీవితంలోని మార్పుల్ని విస్తృతంగానే చర్చించాను.

వ్యవసాయం పరిస్థితి చాలా మారింది. ఉపాధి హామీ వగైరా పథకాల వల్ల, వ్యవసాయ పనుల కాలంలో ఈ పథకాలు ప్రవేశపెట్టటం వల్ల వందరూపాయలిచ్చినా పత్తి విరుపులు వగైరా పనులకు కూలీలు దొరకని పరిస్థితి ఏర్పడి, వ్యవసాయం దిక్కుతోచని స్థితిలో పడింది. గ్రామంలో ఒకటి రెండు కుటుంబాలు తప్ప మిగతా రైతులంతా జాబ్‌కార్డ్‌లు సంపాదించుకొని ఉపాధి హామీ పనులకు వెళుతున్నారంటే వ్యవసాయ పరిస్థితిని అర్థం చేసికోవచ్చు.

తెలుగు మీడియమ్ స్థానంలో ఇంగ్లీష్ మీడియమ్ ప్రవేశపెడుతున్నారు. దాని ప్రభావం తెలుగు సాహిత్యంపై ఎలా ఉండొచ్చు?

ఇంగ్లీషు మీడియమ్ వల్ల తెలుగు సాహిత్యానికి తీవ్రమైన నష్టం జరుగుతుందని నేననుకోవటం లేదు. విద్యార్థుల వల్ల కంటే తల్లిదండ్రుల వల్లే తెలుగు భాషకు నష్టం జరుగుతూ ఉంది. తెలుగును నిర్లక్ష్యం చేసేది, ఇంగ్లీషును అరువు తెచ్చుకొనేదీ వాళ్లే. తమ తీరిక సమయాల్ని పఠనం నుంచి దృశ్యం వైపుకు మళ్లించటమే భాషా వినాశనానికి నాంది ఐంది. సంభాషణల్లో ఇంగ్లీషు పదాల్ని ఉపయోగించాలనే కృతక నాగరికత కూడా ఇందుకు తోడైంది. పల్లెల దృష్టికోణం నించే నేను మాట్లాడుతోన్నా – రెండు దశాబ్దాల క్రితమే, ఇంగ్లీషు వ్యామోహం పల్లె చదువుల మీద బలంగా వాలనప్పుడే – ఇంగ్లీషు పదాల్ని తమ సంభాషణల్లో చొప్పించేందుకు చాలామంది ఉబలాటపడటం నేను గమనించాను. మాట్లాడేదంతా తెలుగే అయినా ఊత పదాలుగా సో, బట్ లాంటి ఇంగ్లీషు పదాలు వాడటం నాకయితే అత్యంత కృతకంగా అనిపించేది.

ఆ పరిస్థితికి కూడా కొన్ని కారణాలున్నాయి. టౌనుకు వెళ్లివచ్చినపుడల్లా ఓ ఇంగ్లీషు పదాన్ని మోసుకురావాల్సిన దుస్థితి. హోటల్‌కు పోతే బువ్వ, కూర అనడం అనాగరికం. రైస్, కర్రీస్ అనాలి. బస్సెక్కినపుడు తావు అనకూడదు. సీటు అనాలి. ఏ షాపు చూసినా అక్షరాలు తెలుగులోనే ఉన్నా భాష మాత్రం ఇంగ్లీషు. అన్నపూర్ణా మిలిటరీ హోటల్, సుబ్బయ్య అండ్ సన్స్ జనరల్ మర్చంట్స్, వాణి ఫ్యాన్సీ షాపు, బ్రహ్మం మెడికల్ షాపు, శ్రీదేవి క్లాత్ ఎంపోరియమ్, శివ ఫర్టిలైజర్స్, వినాయక బ్రాంది షాపు వగైరా వగైరా అన్ని అంగళ్లూ – చివరకు టీస్టాల్, పాన్ మసాలా, కూల్‌డ్రింక్స్- చచ్చినట్లు ఇంగ్లీషు పదాల్ని అలవాటు చేసికోవలసిందే. దానికితోడు సినిమాల్లో కూడా సగం ఇంగ్లీషు పదాల వాడకం. ఏ ఆఫీసుకు వెళ్లినా.., కేవలం పల్లెజనాల కోసమే నడిచే సహకార బ్యాంకుల్లో సైతం, లావాదేవీలకు సంబంధించిన పేపర్లన్నీ ఇంగ్లీషులోనే ఉంటాయి. చదువుకొన్నవాళ్లు, రాజకీయ నాయకులు వగైరాలంతా ఇంగ్లీషు పదాల్ని విరివిగా ఉపయోగించటం కూడా ఒక కారణం. ఇంగ్లీషు అనేది నాగరికతకు చిహ్నంగా జనాలు అర్థం చేసికోవటం వల్ల ఈ చిక్కు వచ్చింది. ఇంగ్లీషు పదాల్ని ఇప్పుడు ఇంట్లో కూడా వాడటం వల్లనే ఇబ్బంది వచ్చిపడింది. ఇంగ్లీషు వంటింట్లోకి కూడా చొరబడింది. మనం తినే ఆహారానికి కూడా ఇంగ్లీషు వాసనలు అద్దబడ్డాయి. ఇంగ్లీషు మీడియమ్ చదివే పిల్లలకి ఇంట్లో కూడా ఇంగ్లీషు భాషావాతావరణాన్ని కల్పించటం వల్ల ఆంగ్లభాషలో నిష్ణాతులవుతారనే కుహనా సంస్కృతి ఒకటి చాలామంది చదువుకొన్న తల్లిదండ్రుల్లో ఏర్పడింది. దీనివల్ల తెలుగు భాషకు తీవ్రమైన నష్టమే జరుగుతోంది.

పిల్లలకు ఇంగ్లీషు మీడియమ్‌లో చదువు చెప్పించినా ఇంటిని ఇంగ్లీషు మీడియమ్ చేయకుంటే చాలు. ఇంట్లో తెలుగు మాట్లాడుతూ, తెలుగు కథల పుస్తకాల్ని పిల్లలకు అందుబాటులో ఉండేలా చేస్తూ, వాళ్లని తెలుగులో కూడా నిష్ణాతులని చేయాల్సిన బాధ్యత తల్లిదండ్రులకు ఉంది. మన వేషము, భాష మొరటైనవిగా, మన సంస్కృతి సంప్రదాయాలు పాత చింతకాయ పచ్చళ్లుగా పిల్లల మనసుల్లో ముద్ర పడేలా చేసి, విదేశీ వేషభాషలు, సంస్కృతీసంప్రదాయాలే గొప్పవిగా, అవి ఆచరిస్తేనే నాగరికతగా చిన్నప్పటి నుంచీ నూరిపోస్తే వాళ్లు పెద్దయింతర్వాత, విదేశాల్లో జీవనం మొదలెట్టింతర్వాత, మన భాషా, సంస్కృతుల్ని ఎట్లా పట్టించుకోకుండా వదిలేస్తారో వాటి మధ్య బతికే తల్లిదండ్రుల ఉనికినీ సంబంధాల్నీ అట్లాగే వదిలేస్తారు, తప్పదు. అందులో పిల్లల తప్పుకూడా లేదు. ఈ విషయాన్ని తల్లిదండ్రులు జాగ్రత్తగా విశ్లేషించుకొని మరీ గమనించాలి.

ఇప్పుడు ఇంగ్లీషు చదువుల ప్రభావం సాహిత్యం మీద పడి తెలుగు పాఠకుల సంఖ్య బాగా తగ్గిందనటానికి – మొదట్నుంచీ సీరియస్ సాహిత్యానికి పాఠకుల సంఖ్య తక్కువే. ఆ మధ్యలో ఓ మూడు దశాబ్దాల కాలం కాలక్షేపపు కాల్పనిక సాహిత్యం తెలుగు భాషలో అడుగుపెట్టి పాఠకుల సంఖ్యను విపరీతంగా పెంచింది. అయితే ఆ పాఠకుల్ని సీరియస్ సాహిత్యం కేసి మరల్చుకోలేకపోవటం తెలుగు సాహిత్యం చేసికొన్న దౌర్భాగ్యం. టీవీ మాధ్యమం వచ్చింతర్వాత కాలక్షేపం రూపం మారింది. కాలక్షేపపు పాఠకులు కాస్తా టీవీ వీక్షకులయ్యారు. ఆ మూడు దశాబ్దాల పాఠకుల సంఖ్యతో పోల్చుకొంటే ఇప్పుడు సాహిత్యాన్ని చదివే వాళ్లు తక్కువే.

రానారె, త్రివిక్రమ్, చదువరి లు పొద్దు సంపాదకవర్గ సభ్యులు.

[మొదటిభాగం]

{రాయలు}: పెద్దన కవీంద్రా, అలనాడు వరూధిని ప్రేమ నివేదనని ఛాందసుడైన ప్రవరుడు నిరాకరించినట్లు చిత్రించారు.
{పెద్దన} చెప్పండి రాయా!
{రమణి}: ఆనతివ్వండి అనాలి పెద్దనగారూ.
{పెద్దన} రమణిగారు, కవులు నిరంకుశులండీ!
{రమణి}: పెద్దన గారు: హ హ నిజమే
{రాయలు}: మా కోరిక చిత్తగించండి … వెండి కొండమీద శివుడు ధ్యానమగ్నుడై యున్నాడు. ఎదుట నిండు జవ్వని పర్వత రాజపుత్రి అతడే తన పతి కావాలని భక్తితో పూజ చేస్తోంది. సమయం చూసి చాటు నుండి చెరకు వింటి రేడు బాణాలు దూశాడు. శివునికి ధ్యానభంగమైంది. ఈ ఉత్కంఠభరితమైన ఘట్టానికి మీ వర్ణనలో న్యాయం చెయ్యండి.
{చదువరి} శివుడనగానే నాగరాజు ప్రత్యక్షం!
{రాయలు}: నాగరాజు గారూ, మంచి రసవత్తరమైన సమయానికి విచ్చేశారు
{సాలభంజికలు} అందరికీ నమస్కారం.
{విశ్వామిత్ర} సాలభంజికలస్వామికి నమస్కారం
{సాలభంజికలు} విశ్వామిత్రా నన్ను స్వామిని చేసారేవిటీ? నేనింకా రాజునే, మీలా స్వామిని కాలేదింకా 🙂
{విశ్వామిత్ర} గడ్డంపెంచటం మొదలు పెట్టినట్టున్నారుగా స్వామీ .. ఇంకెంత దూరం
{సాలభంజికలు} విశ్వామిత్రా – గెడ్డంతో వైరాగ్యంరాదు సార్, మీకు తెలియందేముందీ, దానికి మేనక కావాలి. 🙂
{పెద్దన} అద్భుతమైన సన్నివేశాన్ని ఇచ్చారండీ! నాగరాజా స్వాగతం! ఇదిగో మరి అవధరించండి!

గిరిసుత చరణ కింకిణుల నిక్వాణమ్ము
ప్రణవమై ప్రభువు కర్ణముల దాకె
శైలజ ధమ్మిల్ల సహజ సుగంధమ్ము
భూతేశు నాసికాపుటము సోకె
అవనతగాత్రయౌ అగజ నిశ్వాసమ్ము
భస్మాంగు దేహ సంస్పర్శ జేసె
కనులెత్తి చూడగా కల్యాణి చూపులు
మరుతూపులై మదిన్ హరుని గ్రుచ్చె

జడుని మేనెల్ల దిగ్గున సంచలించె
స్థాణు వంతట దివ్యచైతన్య మందె
మరులు చెలిపైన, క్రోధమా మరుని పైన
కారె నిరుకన్నులందు శృంగార రసము
క్రాగె మూడవ కంట నంగార విషము
ద్వంద్వములు పుట్టె నంత నద్వైతమందు
సృష్టి కార్యమునందు నాకృష్టులైరి
ఆదిదంపతులిర్వురు “నైక్య” మంది!

{రాయలు}: హబ్బ .. ఏమి పద్యం చెప్పారండీ .. కుడికాలు ఈ ఆసనం మీద ఉంచండి .. గండ పెండేరము మీదే.
{పెద్దన} అంతమాట అన్నారు, అదే పదివేల గండపెండేరాల యెత్తు! నెనరులు!
{భట్టుమూర్తి} అదే కుడికాలికి మా నమస్కారం.
{చదువరి} నా నమస్కారం కూడా!
{గిరి} అమోఘం!
{రామకృష్ణారావు}: ప్రవాహం అంటే అలాగుండాలి.

పెద్దన పలుకులు బహుధా
సుద్దులు. నిజమయ్య! మనకు చూడగ యిక నా
వ్పెద్దకు పెద్దన యోగ్యము
సుద్దులు విని మురియుచుంటి సుజన విధేయా

{విశ్వామిత్ర} బహు బాగు. నా నమస్కారం కూడా!
{దైవానిక} కారె నిరుకన్నులందు శృంగార రసము ॥ క్రాగె మూడవ కంట నంగార విషము …. అబ్బ ఆ లైన్లు అదిరాయి
{చంద్రమోహన్} అద్భుతమైన వర్ణన. నావీ అందుకోండి ప్రణామాలు.
{రమణి}: మా ప్రణామములు కూడా.
{తాడేపల్లి} సన్న్యాసుల్ని సైతం సంసారులుగా మార్చేలా ఉందీ పద్యం
{రాయలు}: జడుని మేను సంచలింపు ఏమో గానీ, పద్యం ప్రతి పాదమూ గుండెని కదిలి పోయేట్టు తంతోంది అనుకోండి. అవునూ .. శైలజ ధమ్మిల్ల సహజ సుగంధమ్ము .. మీ ధూర్జటి తమ్ముణ్ణి తోడు తెచ్చుకున్నట్టు ఉన్నారే?
{పెద్దన} రాయలవారు బాగానే కనిపెట్టారు! మెచ్చిన పెద్దలందరికీ నమస్సులు
{దైవానిక} పిన్నలకు ఆశీస్సులు కూడా ఇవ్వండి 🙂
{పెద్దన} పిన్నలకు ఆ పలుకులమ్మ ఆశీసులు ఎప్పుడో అడిగాను కదా!
{తాడేపల్లి}

పెద్దన యను బిరుదము గల |
యుద్దండుడితండెవండొ యురుకవితా వి
ద్వద్దిగ్గజమనబోలిన
సద్దీప్తిని వెలుఁగువాఁడు సత్కవులందున్

{పెద్దన} ధన్యవాదాలు తాడేపల్లివారు! మీరు నా రెండో కాలికికూడా గండపెండేరం తొడిగినంత ఆనందంగా ఉంది! విద్వత్తులో మాత్రం నేను మీకో గజం తక్కువే 🙂
{సాలభంజికలు} పెద్దనంటే రాఘవేనా?
{గిరి} నాగరాజా, భైరవభట్ల గారే పెద్దన.

{రాయలు}: విద్వద్దిగ్గజమనబోలిన .. భలే భలే తాడేపల్లి వారూ!! …రామకృష్ణ కవీంద్రా .. మీ వర్ణన
{రామకృష్ణారావు}: మీ అనుజ్ఞమేరకు …

ఉ|| ధ్యానము నందు నున్న నను,ధర్మము గాంచగ చేయ, వచ్చెనీ
మానవతీ లలామ.. యట మన్మధుడాతని వాడి బాణముల్
మానసమందు గ్రుచ్చ, ననుమానముతో దహియింప జూచితిన్.
కానని కన్ను మూడవది.కాల్చక నిల్చె, నదెంత భాగ్యమో!

{రాయలు}: ఆహా .. మీ శుభచింతనతో పురాణాన్నే మార్చేసి మన్మథుడి ప్రాణాలు దక్కించారే 🙂 ఎంతైనా .. “చింతా ” రామకృష్ణులు గదా
{పెద్దన} చింతవారి చింత బాగుబాగు!
**********

{రాయలు}: చదువరి మహాశయా
{చదువరి} అయ్యా!
{రాయలు}: స్థాణు ప్రశంస జరిగింది .. మిమ్మల్ని అణు విమర్శకి పురిగొల్పుతున్నాము
{చదువరి} చిత్తం!

పణముగ నేమి బెట్టిరొ, స్వపక్ష విపక్ష సతర్క శంకలన్
తృణముగ నెంచి కూర్చిరి స్వతంత్ర మొసంగు నటంచు బంధమున్
కణికుడి ధర్మ మౌనొకొ, అఖండ సుశక్తి ప్రదాత యౌనొకో
అణువున దాగియుండిన రహస్యములెన్నొ వచింప శక్యమే!

{భట్టుమూర్తి} స్వతంత్ర మొసంగునటంచు బంధమున్ … అంతేనంటారా! 🙂
{పెద్దన} “స్వతంత్ర మొసంగునటంచు బంధమున్” నడక అద్భుతం!
{చంద్రమోహన్} పణముగ నేమిబెట్టిరొ!… అందరి మనసుల్లోనూ ఇదే ప్రశ్న.
{రాయలు}: కణికుడు ??
{చదువరి} కణికుడు – కూటనీతి విశారదుడు – ధృతరాష్ట్రుని మంత్రుల్లో ఒకడు
{గిరి} జగణంతో జగడాన్ని బాగా చిత్రించారు
{రాయలు}: గిరీ, చంపకమాల అంటేనే జగణంతో జగడం కదా
{తాడేపల్లి} ఇప్పుడు బాధపడుతున్నాం గానీ భవిష్యత్తులో ఈ ఒప్పందం మేలే చెయ్యొచ్చు
{రామకృష్ణారావు}: ఆహా! అనుస్వరాలు ఎంత అందాన్నిచ్చాయి!!?
{సాలభంజికలు} చదువరీ – పద్యం అదిరింది.

{రాయలు}: ఆహా .. బావుంది. తాడేపల్లి గారూ .. మీ పూరణ?
{తాడేపల్లి} అవధరించండి మహాప్రభూ !

చ॥ రణమున కాణవాస్త్రములు । రావిఁక విద్యు దుపార్జననం బసల్
గణనకు రాదు కాని దొర । గారలదే మనకాయువంచు తా
మణిఁగి మణింగి శ్వేతభవ । నానుచరత్వము నేల పూనిరో ?
అణువున దాగియుండిన ర । హస్యములెన్నొ వచింప శక్యమే ?

{రాయలు}: శ్వేతభవ । నానుచరత్వము .. భలే భలే
{భట్టుమూర్తి} ఈ పదం తళుక్కుమంది
{రాయలు}: servility to white house
{పెద్దన} “అణిగిమణింగి” చాలా చక్కగా మణిగింది చంపకంలో! “దొరగారలదే” అన్న ప్రయోగంలోని వ్యంగ్యం కూడా చాలా బావుంది!
{విశ్వామిత్ర} ఒహో, నాగరాజు గారి వ్యాసాన్ని పద్య్న నిక్షిప్తం చేసినట్టుంది
{గిరి} శ్వేతభవనానుచరణత్వ ప్రయోగం చాల బావుంది
{చదువరి} వచ్చే విద్యుత్తు కాస్తో కూస్తో నని మీ భావన! బాగుంది!
{తాడేపల్లి} అవునట. మన దేశమంతా అణువిద్యుత్ కర్మాగారాలు పెట్టినా అది మొత్తం విద్యుదుత్పత్తిలో 24 శాతం కూడా ఉండదట.
{సాలభంజికలు} 6% శాతమేనండీ – 24 కూడా కాదు 🙂
{తాడేపల్లి} 6 శాతం ప్రస్తుతం ఉన్నదేమో
{విశ్వామిత్ర} ఆరునూరయ్యే సూచనే లేదు కాబట్టి, ఆరుని అక్కడే విడచి ముందుకెళ్దాం.
{సాలభంజికలు} ప్రస్తుతం 3%.
{పెద్దన} నాగరాజుగారు రాగానే సమయోచితంగా సంస్యనిచ్చారు రాయలవారు!
{సాలభంజికలు} పెద్దనగారు – నెనర్లు.
{సాలభంజికలు} 2034 కి 20% అవుతుందట..
{రాయలు}: విశ్వామిత్రా, సెబాసు. సభ్యులారా, మనం సాహిత్య చర్చకి పూనుకుని ఉన్నాము

**********

{రాయలు}: చంద్ర మోహన కవీంద్రా .. ఈ సమస్యకి మీరే తగుదురు అని ఎందుకో అనిపిస్తిన్నది … “దారము లేని హారము నితంబిని నీకెవడిచ్చె చెప్పవే”
{చంద్రమోహన్} చిత్తం. అవధరించండి నా పూరణ

వారము రోజులన్ గడచి వచ్చిన నాధుడు జూచె నాలిపై
హారము, శంకతో నడిగె నామె, ‘నొసే! మన తోటలోన మం
దారము దక్క యే ఇతర దామము లిప్పుడు లేవు, ముద్ద మం
దారము లేని హారము నితంబిని నీకెవడిచ్చె చెప్పవే!’

{రాయలు}: రామ రామా, వీడూ ఒహ అనుమానప్పక్షే నన్న మాట
{చంద్రమోహన్} పక్షి కనుకనే తోటను విహంగవీక్షణం గావించి వేరే పూవులు లేవని నిర్ధారించుకొన్నాడు
{దైవానిక} వట్టి అనుమానప్పీనుగులా ఉన్నాడే
{భట్టుమూర్తి} … ఆ తరువాతేమయిందో చెబుతారేమోనని చూస్తున్నాను 🙂
{రాయలు}: ఏవయ్యుంటుందీ, ఆ నితంబిని కొంగు ఝాడించి ఉంటుందీ, అయ్యవారు రాత్రికి కౌచిని ఆశ్రయించి ఉంటాడు 🙂
{విశ్వామిత్ర} భట్టుమూర్తీ… కారముగొట్టిపొయె సతి
{చదువరి} ఆహారము లేక నరుడు అలమటించున్
{దైవానిక} ఆ తరువాత మందు గొట్టి మగువ మంచమెక్కె 🙂
{సాలభంజికలు} దారములేని హారము ఒకటుందండోయ్ … సుదతి పలువరసే. 🙂

{రాయలు}: విశ్వామిత్ర: మీ నాయికకి కళ్ళు ఎర్రబడుతున్నట్లున్నాయి .. ఈ నితంబినిని కూడా ప్రవేశ పెట్టండి

{విశ్వామిత్ర}

జీరలు వారెనే కనులు, జెప్పక జెప్పవె నిద్రలేమినే?
భారపు గుబ్బలం బడిన బంగరు పూసల ముద్రదాచునే?
మారశరాగ్నితాళకయె మాధవు జెంతకు బోవకున్నచో
దారము లేని హారమునితంబిని, నీకెవడిచ్చె జెప్పవే?

{చంద్రమోహన్} మంచిహారమే ధరింపజేశారు!
{చదువరి} గోపకుడి ఆవేదనా ఇది!
{విశ్వామిత్ర} కలయిక కలగని గోపిక ఈర్ష్య అనుకొండి
{రాయలు}: బాగు బాగు .. సమస్యలో ఉన్న శృంగార రస భంగం కాకుండా అంగీకృతంగా పూరించారు
{విశ్వామిత్ర} తోటి గోపిక /గోపకుడి ఆవేదనా
{చంద్రమోహన్} మాధవుడు కొంచెము మెల్లగా కౌగిలించవలసింది.
{పెద్దన} అయితే ఇంతకీ దారమేవయ్యింది విశ్వామిత్రా 🙂
{సాలభంజికలు} పెద్దనా, ఆ దారమే ప్రేమబంధమయ్యిందమో..
{దైవానిక} అంతా విష్ణుమాయనుకుంటా??
{తాడేపల్లి} ఔరా ! ప్రాక్టికల్సు తెలియకపోతే ఇలాంటి థియరీలు పద్యాల్లోకి ఎక్కించలేరు సుమా !
{పెద్దన} ప్రాక్టికల్సులో విశ్వామిత్రులకి మించినవారెవరు చెప్పండి 🙂
{రాయలు}: తాడేపల్లిగారు, హ హ హ బాగా కనిపెట్టారు

{సాలభంజికలు} అధ్యక్షా – సుదతి పలువరసే అన్నానిందాక …
{రాయలు}: సాలభంజికలు, ఐతే అదిచ్చిన వాడు ఆర్థోడాంటిష్టయి ఉంటాడు .. ఎవడిచ్చె చెప్పవే అని కదా సమస్య 🙂
{సాలభంజికలు} అయ్యా – అట్లాంటివి క్లోజప్ వారి కానుకలట, మీరు టి.వి. చూడటంలేదా 🙂
{పెద్దన} అవునండీ, కొందరి పలువరుస ముత్యాల హారం, కొందరివి రత్నాల హరం 🙂

{రాయలు}: వేగుల్లో ఈ సమస్య గురించి కొంచెం చర్చ జరిగినప్పుడు దారము లేని హారం .. కవి యైన ప్రియుడు పద్యహారం ఇచ్చాడని పూరించవచ్చు అని సూచన ఇచ్చాను నేను. దానికి మన విశ్వామిత్రుడు .. “అదంతా రాయలవారి కాలంలో! ఇప్పుడింకా పద్య హారాలకి పడతారా నితంబినులు” అని అడిగాడు 🙂
{చంద్రమోహన్} ఔను. ఈ రోజుల్లో పద్యహారాన్ని పుచ్చుకొని సంతోషించే నితంబిని ఎక్కడ దొరుకుతుందని ఎవరో శంకించారు కూడా!
{రాయలు}: నాయనా, పడేయించే శక్తి పద్య హారంలో కాదు, అది కట్టి వేసే “వాడి”లో ఉంటుంది అని సందేహ నివృత్తి చేశాను 🙂
{తాడేపల్లి} అప్పుడు మాత్రం పద్యహారాలకు ఏ నితంబిని పడింది ? పడి ఉంటే “మిక్కిలి రొక్కములియ్యక చిక్కదురా వారకాంత సిద్ధము సుమతీ” అని ఎందుకు మొత్తుకుంటాడు?
{చంద్రమోహన్} నిజమే
{సాలభంజికలు} రాయలవారు సరిగ్గా చెప్పారు. పడింతర్వాతే ఈ కానుకలు పన్చేసేది?
{రాయలు}: తాడేపల్లిగారు, ఆవిడొక్కత్తీ మరీ ప్రాక్టికల్ మనిషి అయ్యుంటుంది
{పెద్దన} సుమతి చెప్పింది వారకాంతలు గురించి కదండీ, రాయల వా రా కాంతల గురించి చెప్పటం లేదు.
{చదువరి} వారకాంత – హారము కావాలిగానీ పద్యహారమెందుకంటుంది.
**********

{రాయలు}: భట్టు కవి వర్యా
{భట్టుమూర్తి} ప్రభూ
{రాయలు}: జట్టు పట్టు కట్టు బొట్టు .. అదే వరుసలో, కంద పద్యంలో పాద ప్రథమ గణంలో
{భట్టుమూర్తి} పూరణ: కందము

జట్టుగ గెలిచిన జగడము
పట్టుగ పండించుకొన్న పలమెడు మెతుకుల్
కట్టువ గలిగిన బిడ్డలు
బొట్టుగ రాలిన చెమటయుఁ బొల్పగు నిలలో

{రాయలు}: పొల్పగు?
{భట్టుమూర్తి} పొలుపు (= సొంపు, వైఖరి, స్థైర్యము, agreeableness) + అగు = పొల్పగు
{సాలభంజికలు} వావ్.. భట్టుమూర్తి, సూపర్. ఒరిజినాటిలీ ఉట్టిపడుతోంది ఈ పద్యంలో.
{తాడేపల్లి} మీరే పూర్వజన్మలో సుమతీశతక కర్త కారు గదా ?
{రాయలు}: మళ్ళీ శ్రమైక జీవన సౌందర్యం
{పెద్దన} సుమతిని తలవగానే సుమతీ పద్యంలాటి పద్యమే చెప్పారు! భట్టుమూర్తీ భేష్! “పలమెడు” చక్కని పదం!
{రామకృష్ణారావు}: భట్టుమూర్తిగారి జట్టూ పట్టూ భలే!
{చదువరి} బ్రహ్మాండం! చాలా మంచి పద్యం!
{చంద్రమోహన్} చెమట బొట్లు ముత్యాల్లా మెరుస్తున్నాయి పద్యంలో
{విశ్వామిత్ర} భట్టుమూర్తీ భేష్!
{గిరి} పట్టుతొ పండించినారు పద్యము మూర్తీ
{భట్టుమూర్తి} ధన్యోస్మి

{రాయలు}: రామకృష్ణ కవీంద్రా? మీ పూరణ
{రామకృష్ణారావు}:

క: జట్టుగ నడచిన మనకొక
పట్టుండును. బలము పెరుగు పరికింపగ నా
కట్టుల తోచెడిని నిజం
బొట్టు మనల కైక్యమొదవ నొనరును జయముల్.

{రాయలు}: ఐకమత్యమే మహా బలము .. బాగా చెప్పారు
{చంద్రమోహన్} ఒట్టుపెట్టి మరీ చెప్పాక కాదంటామా!
{పెద్దన} “బొట్టు”తో “ఒట్టు” పెట్టించారు. బావుంది!
{తాడేపల్లి} రామకృష్ణారావుగారు జానుతెనుఁగు స్పెషలిస్టు
{భట్టుమూర్తి} జట్టుగ నడచిన మనకొక పట్టుండును … బ్రహ్మాండం!
{చదువరి} బొట్టు పెట్టి మరీ.. చెప్పారు కూడాను!
{రామకృష్ణారావు}: రసజ్ఞులకు ధన్యవాదములు.

{రాయలు}: మన సభలో వెన్నెలలు విరియించడానికి శరత్పూర్ణిమ వేంచేసింది. స్వాగతం
{పూర్ణిమ} అందరికీ నమస్కారాలు!
{రాయలు}: తాడేపల్లి వారూ ఈ సమస్య మీ వంతు
{తాడేపల్లి} చిత్తం
{రాయలు}: ఆకలి వేళనే జరుగు నాకుల గోలయు వీధి వీధిలో
{తాడేపల్లి} సిద్ధం ప్రభూ ! అవధరించండి

ఉ॥ ప్రాకట వేద కర్మముల । బ్రాహ్మణులప్పుడు విస్మరింత్రు ; వై
శ్యాకరమెల్ల వాసవిని । సంస్మరియించుట మాను ; దొంగలై
సాకెద రుర్వి రాజు ; లిటు । సర్వులు స్వీయ పథాపసర్పులౌ .
ఆకలి వేళనే జరుగు నాకుల గోలయు వీధి వీధిలో

{రాయలు}: స్వధర్మే నిధనం శ్రేయః
{రామకృష్ణారావు}: సూపర్
{పెద్దన} బావుంది! మీ “ముద్ర” కనిపించింది!
{చంద్రమోహన్} ఘోర కలిని ఆవిష్కరించారు.
{రాయలు}: ఏమైనా కృష్ణ వచనం స్మరణీయం, శిరోధార్యం
{తాడేపల్లి} ఎవరూ కులధర్మాలు పాటించరు కానీ కులాల గుఱించి కొ్ట్టుకు చస్తూంటారని అర్థం చేసుకోవడమైనది.
{పెద్దన} అసలు కులాలు పోయి కులగోలే మిగిలింది!
{గిరి} పెద్దన గారు సరిగా చెప్పారు

{రాయలు}: రామకృష్ణ కవీంద్రా .. మీ పూరణ
{రామకృష్ణారావు}: ఆర్యా, చిత్తం

ఉ||ఆ “కలి” దుష్ ప్రభావమిల నందరిపై పడ, వర్గపోరులున్,
భీకరమైన వర్ణముల భేదములున్ జెలరేగు నిత్యమున్.
మా “కవి” గుండె మంటలయి, మాకవితా కు, “సుమాలు వాడె”నే!
యా ” కలి ” వేళలన్ జరుగు నా ” కుల” గోలయు వీధి వీధిలోన్.

{దైవానిక} మాకవితా కు, “సుమాలు” చాలా బాగుంది వాడకం
{రాయలు}: భావ కవిత లాంటి సుకుమారమైన పద్యం చెప్పారు
{తాడేపల్లి} మా “కవి” గుండె మంటలయి, మాకవితా కు, “సుమాలు వాడె”నే!
{చంద్రమోహన్} మంచి శ్లేష
{పెద్దన} వాడిపోయి “కు” సుమాలయ్యాయి! “మా కవి” – “మాకు అవి”. చాలా బావుంది!
{తాడేపల్లి} ఇటువంటి వాక్యాలు రాయగలవారు సామాన్యులై ఉండరు.

**********

{రాయలు}: గిరిధరా .. రాముడు సీతని ఏదో అంటున్నాడట .. మన బ్లాగ్లోకం మండి పడుతోంది. ఈ సమస్యని ఆలకించండి .. సీతా రామునికిట్లొనర్చెదవె యిస్సీ ద్రోహమిల్లాలవై!
{గిరి} చిత్తం రాయల వారూ, సిధ్ధం. ఆలకించండి

ప్రాతన్నొక్క రణంబునందు కయికా, ప్రాణాలు కాపాడినా
వే, తత్కృత్య ఫలంబులైన వరముల్ ప్రేరించి నా ప్రాణముల్
ఘాతించం బనికొంటివో కటకటా గారంపు నా ప్రాణమౌ
సీతారామున కిట్లొనర్చెదవె యిస్సీ ద్రోహమిల్లాలవై

{పెద్దన} చాలా బావుంది పూరణ! “సీత”ని “రాముని” విడదీస్తేనే సమస్య. కలిపేస్తే సమస్యే తీరిపోతుంది!
{సాలభంజికలు} గిరిధరా – చాలా బావుంది మీ పూరణ.
{తాడేపల్లి} దశరథుడంటున్నాడా ఈ మాటలు ! బాగు బాగు ! గిరిగారు గత ఆర్నెలల్లో చాలా ముందుకెళ్ళిపోయారు. ఇకాయన్ని పట్టశక్యం కాదు.
{విశ్వామిత్ర} అందుకే, వరమైనా , ఇంకోటైనా అప్పటికఫ్పుడు “శెటిల్” చేసుకోవాలి
{రాయలు}: మంచి ప్రౌఢమైన పూరణ
{చంద్రమోహన్} శార్దూలంలా లంఘించాడు మీ దశరథుడు కైక పైన
{పూర్ణిమ} అవును.. భలే!
{గిరి} ధన్యుణ్ణి, తాడేపల్లి గారు – అవును దశరథుని మాటలే
{భట్టుమూర్తి} చంద్రమోహన్ గారి వ్యాఖ్యకు జోహార్

{రాయలు}: తాడేపల్లి వారు ఈ సమస్యని వేరే కోణంలోంచి చూశారు .. కానివ్వండి
{తాడేపల్లి} అదిగో మహారాజా !

శా॥ ప్రాతర్వంద్య విరించి వంశ జలధిన్ । బ్రాదుర్భవంబంది లో
కాతీత స్థిర రూప యౌవన విలా । సారూఢి గర్వించి యా
శీతాంశున్ బతిశిష్యుఁ బుత్త్ర సమునిం । జేపట్టినావెట్టు లో
సీ ! తారా ! మునికిట్లొనర్చెదవె యి । స్సీ ద్రోహ మిల్లాలవై.

{విశ్వామిత్ర} లో కాతీత స్థిర రూప యౌవన విలా । సారూఢి గర్వించి – పౌర్ణమి నాడు పుట్టిందేమో దుర్భుద్ధి
{చంద్రమోహన్} రామాయణం లో తారాశశాంకమా!
{తాడేపల్లి} ఇది వేఱే సందర్భం.
{గిరి} విరుపంటే మీదే – విరగొట్టి విరగదీసారు కదా
{దైవానిక} మీ ఈ పద్యానికి టోపీలు తీసేసాం
{విశ్వామిత్ర} ఏరండీ మీ సీతారాములు, కనబడరే
{రాయలు}: విశ్వామిత్రా, కనికట్టు
{సాలభంజికలు} ఆయన బృహస్పతి భార్య తారని గూర్చి చెప్తున్నారల్లే ఉంది.
{భట్టుమూర్తి} సాలభంజికలు – ఔననుకుంటాను. సీ అన్నారు, యిస్సీ అన్నారు … ఛీత్కరించేశారు…
{పెద్దన} “ప్రాతర్వంద్య విరించి వంశ జలధిన్”, అహా ఏఁవెత్తుకున్నారండీ పద్యాన్ని!
{రాయలు}: పొద్దున్నే దణ్ణం పెట్టుకో దగిన వాడైన బ్రహ్మమానస పుత్రుడైన ప్రజాపతి కూతురవై అని …
{రామకృష్ణారావు}: సీతారాముని .. ఇస్సీ, తారా, మునులుగా మార్చారు. శహభాష్!
{విశ్వామిత్ర} స్థిర రూప మేనా , బింబ రూపమా
{తాడేపల్లి} రాయలవారు సీతారాముల్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని దీన్ని ఇవ్వలేదని నాకు మనసులో ఒక మూఢనమ్మకం. అందుకని మందుజాగ్రత్తగా నేను వేఱే సందర్భాన్ని ప్రయత్నించాను
{చదువరి} మంచి కల్పన
{రామకృష్ణారావు}: ఇదండీ సమస్య అంటే!
{రాయలు}: ఈ సమస్య మన పెద్దన గారి చేతి చలవ 🙂
{పెద్దన} నా హృదయాన్ని పట్టుకొన్నారు తాడేపల్లివారు. నా అంచనాలకి మించిపోయారు గిరిగారు!
{విశ్వామిత్ర} వారికి తారాశాసాంకం ఈష్టమ్నుకుంటా – లోగదా నా సమస్యని ఆ బాటే బట్టింఛారు
{సాలభంజికలు} పెద్దనగారూ – సీతారాములని కవి విడగొట్టినా సమస్యలేదు. కవికానివాళ్ళు విడగొడితేనే సమస్య… 🙂
{చదువరి} కకావికలౌతుందప్పుడు!
{విశ్వామిత్ర} సాలభంజికలు, ఔనండీ.
{రాయలు}: సాలభంజికలు, సెబాసు
{గిరి} చదువరీ 🙂
{భట్టుమూర్తి} చదువరి!! 🙂

{రాయలు}: గిరిధరా .. ముందీ సమస్యను పూరించండి “మానవతీ లలామ కభిమానమె చాలును చీర యేటికిన్”
{గిరి} చిత్తం. ఇది మన సనీ తారల గురించి చెప్పి పూరించాను

వానకు ముద్దగా తడిసి వల్వల నొల్చు తళుక్కు తార మా
రాణి కిలాడిలాడి అలరారును కామిని అర్ధనగ్నయై
లేని బిడెమ్ములే పొటమరింప నటించు సినీ సుహాసినీ
మానవతీ లలామ కభిమానమె చాలును చీర యేటికిన్

{దైవానిక} అభిమానులే అన్న మాట కావలసింది ??
{గిరి} దైవానిక, అభిమానంతో కప్పేయడానికి సిధ్ధపడుతున్నారా
{పెద్దన} బావుంది! మొదటిపాదంలో తడిపేసారు, రెండవ పాదంలో ఆరబెట్టేసారు!
{విశ్వామిత్ర} రాయల వారి శాఖాపోషణ బావుంది – ఒకరికి రాజకీయ శాఖా, ఒకరికి సినీ శాఖ
{చంద్రమోహన్} ‘కిలాడిలాడి ‘ అల్లల్లడించారు గదా తార మారాణిని 🙂
{రాయలు}: గిరిగారు దర్శకేంద్రుడి శిష్యరికమేవైనా చేశరేమో సీక్రెట్టుగా? 🙂
{విశ్వామిత్ర} పొటమరించేదెవ్వరికి? వానకా
{చదువరి} విశ్వామిత్ర 🙂
{రాయలు}: ఎపూడు తడపాలి, ఎప్పుడు ఆరెయ్యాలి అని
{పెద్దన} అంతా బానే ఉంది కాని మధ్యలో “సుహాసిని”ని తేవడం బావులేదు. నాకు సుహాసిననగానే ముక్కుపొడకలో ముందు సుహాసినే గుర్తుకువస్తుంది 🙂
{రాయలు}: అదీ నిజవేఁ .. సుహాసిని ఇలాంటి స్థితిలో ఎప్పుడూ నటించలేదే అని నేనూ అనుకున్నా. యంతైనా అయ్యంగార్ల అమ్మాయి కదా!
{చదువరి} సుహాసిని ముక్కునటి యని రాజేంద్ర చెప్పారు గతంలో!
{విశ్వామిత్ర} ఈవిడ కొత్త సుహాసినేమో – గిరిగారి వయసుని కూడ దృష్టిలో పెట్టుకోండి
{చదువరి} కొత్తావిడ ఉత్త హాసినే!
{భట్టుమూర్తి} కొత్త సుహాసిని వుంది. ఆవిడ కూడా అలా ఎప్పుడూ చెయ్యలేదు .. గిరిగారి సినీసుహాసిని వేరే వున్నట్టుంది.
{సాలభంజికలు} నాకో సందేహం ఈ పూరణపై – అడగవచ్చా?
{గిరి} నాగరాజా అడగండి
{సాలభంజికలు} ఈ పూరణలో ‘మానవతీ’ అన్న ప్రయోగం ఇమిడిందా అని ??
{గిరి} నాగరాజా ఆవిడ సినీమావవతీ, సినీసుహాసినీ నండీ
{భట్టుమూర్తి} మానవ-తీ అనుకుంటే ఏమన్నా ఇముడుతుందేమో పెద్దలు చెప్పాలి
{రాయలు}: తమిళంలో “తీ” అంటే నిప్పు

{రాయలు}: పెద్దన కవీంద్రా .. మీకు మరో రసవత్తరమైన సమస్య .. “సరసుని వైపు వీపు నల చాన మొగం బటు గోడ వైపునన్”
{పెద్దన} చిత్తగించండి!

అరవిరి సిగ్గుతోడ తన అందెలు ఘల్లన మెల్లమెల్లగా
నిరుపహతిస్థలంబునకు నెచ్చెలి దా తొలిరేయి జేరె, నా
వరుని ముఖమ్మునుండి పొగవాసన గుప్పున వచ్చె, నాయెపో!
సరసుని వైపు వీపు నల చాన మొగంబటు గోడవైపునన్!

{భట్టుమూర్తి} ఆయె పో! .. నుడికారం!!
{దైవానిక} పాపం వీళ్ళని ఉద్దరించడానికే అన్బుమణి పూనుకున్నాడు..
{విశ్వామిత్ర} ఆందుకే గామోసు ఆరోగ్య శాఖ రంగంలోకి దిగింది
{సాలభంజికలు} పెద్దనాగారు – చాలా బావుంది. నిన్నటి నుంచీ మరి పడకటింటిలోనే కాల్చుకోవాలి మరి – ఏం చేస్తాం?
{విశ్వామిత్ర} తాంబూలం అలవాటు చేసుకోండి, అవసరానికి ఆదుకుంటుంది
{తాడేపల్లి} మానవతులు కూడా ధూమవతులైతే అన్బుమణులు ఎన్ని ఉన్నా ఉపయోగం ఏముంది ?
{పెద్దన} అలాటివాళ్ళకేనండీ ఈ హెచ్చరిక 🙂 అయినా ఆ కొత్తంతా “తొలిరేయి”నాడే, తర్వాత అలవాటైపోతుంది!
{భట్టుమూర్తి} వధూవరులు త్వరలో ధూమవతీపతులౌతారన్నమాట
{రామకృష్ణారావు}: క్రియాపదంతో పాదం పూరించివుంటే ఇంకా బాగుంటుండునేమో
{గిరి} తొలిరేయైతే ఆ పొగ సెగ వేరేదేమో
{రాయలు}: giri: fantastic
{పెద్దన} పొగ వేరేదైతే, వాళ్ళు వేరవ్వాల్సిన అవసరమే లేదు 🙂
{చంద్రమోహన్} పొమ్మనలేక పెట్టిన పొగ గాదు కదా!
{సాలభంజికలు} చంద్రమోహన్ – ఆహా, ఏం చెప్పారండీ.. శభాష్
{తాడేపల్లి}

పొగవారలసలు సిసలగు
మగవారని నమ్ము వెఱ్ఱి మగువలు గలరే
వెగటైనది నేటికి మఱి
సగటైనది లోకమందు సర్వస్థలులన్

{భట్టుమూర్తి} తాడేపల్లిగారూ, అలా నమ్మబట్టే కదా పొగవారసులను చూస్తున్నాం 🙂

{రాయలు}: ఈ సమస్యతో ఒక తమాషా ఉంది
{విశ్వామిత్ర} చెప్పండి
{రాయలు}: గంగ కద్దరి మేలు నిద్దరి కీడు నుంగలదె, యుద్య్ద్రాజ బింబాననా! అని పూర్తయ్యే చాటువు ఒకటి ప్రముఖంగా ఉంది. ఆ పద్యంలో మధ్య పాదం ఇది 🙂
{పెద్దన} ఇది తిరుపతివేంకటకవులు పూరించిన సమస్య. వారి పూరణ వేరనుకోండి.
{గిరి} తిరుపతివేంకట కవుల పూరణ నిన్ననే చదివాను. అదిరింది.
**********

{రాయలు}: చదువరి మహాశయా
{చదువరి} అయ్యా!
{రాయలు}: రాజకీయ చతురులు గాన … తెలుగు వారికి అతి పరిచయమైన రాజకీయ పద్యం .. జెండాపై కపి రాజు .. దీనితో మొదలు పెట్టి ప్రస్తుత ఆంధ్ర రాజకీయ వాతావరణం మీద ఒక మంచి పద్యం చెప్పండి
{చదువరి} చిత్తం!

జెండాపై కపిరాజు యున్నను రిపున్ చెండాడునే క్రీడి తా
గాండీవమ్ము ధరింపకన్? మరిక లేకన్ యే విధానాస్త్రముల్
మెండౌ యీ యభిమాను లీయనుజు లీ మిత్రాది మిత్రాదులే
యండైయుండిన చాలదండి! అనియం దావశ్యక మ్మస్త్రముల్

{రాయలు}: భలే
{తాడేపల్లి} ప్రజలే నిర్ణయిస్తారని వాళ్ళంటూంటే….
{భట్టుమూర్తి} మిత్రాదిమిత్రాదులు 🙂 🙂
{విశ్వామిత్ర} యభిమాను లీయనుజు లీ మిత్రాది మిత్రాదులే – వచ్చి వరసగా కూచున్నారంతే పద్యంలో.
{రామకృష్ణారావు}: ఎంతైనా చదువరి చదువరే!
{భట్టుమూర్తి} చదువరి గనుకనే ఇంత బాగా రాయగలుగుతున్నారంటారా!?
{రాయలు}: రామకృష్ణారావుగారు, పొరపడ్డారు, ఎంతైనా, చదువరి రాజకీయ కవే
{దైవానిక} రాజకీయం మీద పద్యాలంటే చదువరి తరువాతే!!
{పెద్దన} నడక చాలా బావుంది. మొత్తానికి మీ “చిరు” అభిమానాన్ని మళ్ళీ ప్రకటించుకున్నారు 🙂
{చంద్రమోహన్} అద్భుతమైన పూరణ
{తాడేపల్లి} స్వభావోక్తి
{చదువరి} ధన్యుణ్ణి!

{రాయలు}: విశ్వామిత్రా, మీ పూరణ?
{విశ్వామిత్ర}

జెండాపైకపిరాజే?
గుండాల్,దుండగులు జేర గుంపై. లేకన్
జెండా, పైకపురాజులు
తొండిగ గెలిచెడు యుగమిది, దోచగ జనతన్.

{దైవానిక} పైకపురాజులు 🙂
{భట్టుమూర్తి} తొండిగ గెలి’చెడు’యుగమిది 🙂
{చదువరి} పై కపిరాజు పైకపురాజులు – భలే!
{పెద్దన} మీరు పన్నుల సంపన్నులు విశ్వామిత్రా!
{రాయలు}: భలే భలే. అందుకే కదా పైకపు రాజుల్ని చేశారు!
{విశ్వామిత్ర} ధన్యుణ్ణి. గట్టిగా అనకండి, దానిమీద కూడ “పన్ను”గట్టమంటారు ప్రభుత్వం.
{రాయలు}: హ హ హ .. పాతాళ భైరవి లో లాగా
{చంద్రమోహన్} పన్నుల మీద పన్ను కట్టగల సమర్థులే మీరు!

{రాయలు}: శ్రికాంత కవీ .. మీ పూరణ .. మీ కపి రాజుని కూడ జెండా పైకెక్కించండి
{దైవానిక} చిత్తం,

కం. జండాపై కపిరాజే
యుండిన నంతనె రణమున నొడ్డి గెలువడె
వ్వండును, పేరునె హనుమం
తుండిన విజయము వరించదు చిరంజీవిన్

{గిరి} తప్పు తప్పు 🙂
{రాయలు}: హ హ .. పేరులో నేమి పెన్నిధి ఉన్నది అంటారు
{చదువరి} పేరుంటే చాలదని శ్రీకాంత్ భావన! – బావుంది
{భట్టుమూర్తి} దైవానిక భలే పోలిక తీశారు!

{రామకృష్ణారావు}: నమ్మిన నిజాన్ని కుండ బద్దలుకొట్టినట్టు చెప్పారు.

{రాయలు}: ఇంకొక పదిహేను నిమిషాలలో సభని ముగింతాము. అటుపైన సమయము ఉన్న వారు ఉండి సంభాషణ కొనసాగించ వచ్చును. ఒక్క నిమిషం .. రాకేశ్వరుడు మంచి పద్యం (ఈ సభకి ఆయన రాసింది ఇదొక్కటే) రాశాడు

జండాపై కపిరాజు నుంచి రణమున్ – చండాడెఁ కర్ణాదులన్
పాండుశ్రేష్టుడు! రామలక్ష్మణులకున్ – భండంబునన్ తోడుగా
యుండెన్! ప్రైమరులన్ని నెగ్గెను బరా – కోబామ నమ్మీతనిన్!
డంబెట్టిన రామదూతకు ధరా – ధ్యక్షం బొసంగున్ గదే!

{రాయలు}: ఈయన అమెరికను రాజకీయమ్మీద దృష్టి నిలిపినాడు
{చంద్రమోహన్} కపిరాజుని క్రౌంచద్వీపానికి తీసుకెళ్ళిపోయారన్నమాట.
{పెద్దన} ఏకంగా “ధరాధ్యక్షంబే”!
{విశ్వామిత్ర} కపిరాజుకి అదెంతపని

{తాడేపల్లి} రాయలవారికి విన్నపం. మిత్రులకు మనవి. నేనింక సెలవు తీసుకోవచ్చునా ?
{రాయలు}: మీ మంగళాశాసనం పద్యాలు అందుబాటులో ఉన్నాయా? వినిపించండి .. తదుపరి విరమిద్దురు గాని
{తాడేపల్లి} సరే ప్రభూ !

శా॥ ఏరీ సత్కవితా సభన్ దమదిగా।నే లోన భావించి స్వా
హారస్వాపములుజ్జగించి మఱియున్ । హంకార హుంకార ఢం
కారావంబుల తోడఁ బాలుగొనిరో । యవ్వారికెల్లన్ గృపన్
శ్రీరుద్రాణి యనుగ్రహించుత సదా । శ్రీ ఆయురారోగ్యముల్.

{విశ్వామిత్ర} అస్తు
{భట్టుమూర్తి} తథాస్తు
{గిరి} అది చాలు
{రాయలు}: శ్రీ రుద్రాణి .. ఆయన సాంబుడు .. ఈమె రుద్రాణి .. బాగా పలికించారు
{చదువరి} ధన్యోస్మి… తథాస్తు!
{రామకృష్ణారావు}: ఆహా! ఏమి దీవించారండీ!
{దైవానిక} ఆ రుద్రాణి మీ పద్యం వింటే తప్పక కరుణించగలదు 🙂
{తాడేపల్లి}

స్వస్తి: ప్రజాభ్య: పరిపాలయంతామ్
న్యాయ్యేన మార్గేన మహీమ్ మహీశా:
రాజప్రజాభ్య శ్శుభమస్తు నిత్యమ్
లోకాస్సమస్తఅస్సుఖినో భవన్తు ||

{రాయలు}: అస్తు
{పెద్దన} అస్తు! అస్తు!
{రాయలు}: ధన్యవాదాలు లలిత కవి లలితా బాలసుబ్రహ్మణ్యం గారూ. ఉగాది సభ మీరు లేక చిన్న బోయింది. ఈ రోజు మీ రాకతో నిండుతన మొచ్చింది మా కవితా కన్యకి.
{భట్టుమూర్తి} తాడేపల్లిగారూ, ధన్యవాదాలు.
{చంద్రమోహన్} తాడేపల్లి గారూ, గొప్ప ఆశ్వాసనం. కృతజ్ఞతలు.
{సాలభంజికలు} చాలా బావుంది.

అలా సభను ఆశీర్వదిస్తూ తాడేపల్లిగారు నిష్క్రమించిన తరువాత …

{రామకృష్ణారావు}: మేమూ విరమించవచ్చా?
{రాయలు}: మీకు వీలుంటే కాసేపు ఉండండి, మిగతా మిత్రులు ఉంటారు.
{రామకృష్ణారావు}: అలాగే!

(సశేషమ్)

సీసము

–ముక్కు శ్రీరాఘవకిరణ్

సీసపద్యం ఉపజాతులో దొడ్డది, ముఖ్యమైనది, అందమైనది, గంభీరమైనది. శతకాలని ప్రక్కన పెడితే అసలు అసంఖ్యాకంగా సీసపద్యాల్లేని కావ్యమే లేదంటే అతిశయోక్తి కాదేమో.

      మందార మకరంద మాధుర్యమునఁ దేలు మధుపంబు వోవునే మదనములకు

      కమలాక్షు నర్చించు కరములు కరములు శ్రీనాథు వర్ణించు జిహ్వ జిహ్వ

      ఇంద్రనీలచ్ఛాయ లీను నెమ్మేనిపైఁ గనకాంబర ప్రభఁ గ్రందుకొనఁగఁ

      శ్రవణరంధ్రముల నీ సత్కథల్ పొగడంగ లేశ మానందంబు లేని వాఁడు.

      పరిచయానుద్రిక్త పరిరంభ సమయానఁ ప్రియురాలి యెద చెమరిచినంత

ఇవి మచ్చుకి కొన్ని సీసపద్యాల ప్రారంభాలు. మొదటి రెండూ పోతన భాగవతంలోనివి, తరువాతి పద్యం ఆంధ్రనాయక శతకంలోనిది, తరువాతిది నరసింహ శతకంలోనిది, చివరది విశ్వనాథవారి తెలుఁగు ఋతువులు కావ్యంలోనిది.

ఇప్పుడు సీసపద్యానికి సంబంధించిన లక్షణం చూద్దామా?

తే.గీ.

తే.గీ.

ఆ.వె.

సీసపద్య లక్షణం –

(అ) సీస పద్యంలో నాలుగు పాదాలుంటాయి. ప్రతి పాదంలోనూ ఆరు ఇంద్ర గణాలు, రెండు సూర్య గణాలూ ఉంటాయి.
(ఆ) ప్రాస నియమం లేదు.
(ఇ) ప్రతి పాదంలోనూ మొదటి మూడవ గణాల మొదటి అక్షరాలకి యతి చెల్లించాలి. అలాగే మొదటి యతితో సంబంధం లేకుండా ఐదవ ఏడవ గణాల మొదటి అక్షరాలకి తిరిగి యతి చెల్లించాలి. అంటే ప్రతి పాదానికీ రెండు సార్లు యతి చెల్లించాలన్నమాట!
      “కమలాక్షు నర్చించు కరములు కరములు శ్రీనాథు వర్ణించు జిహ్వ జిహ్వ”
అన్నచోట మొదటి మూడవ గణాల మొదటి అక్షరాలు క-క యతి చెల్లింది. అలాగే ఐదు ఏడు అక్షరాలు శ్రీ-జి లకి కూడ యతి చెల్లింది.
(ఈ) ఉపజాతి కాబట్టి యతికి బదులుగా ప్రాసయతి చెల్లించవచ్చు.
(ఉ) సీసపద్యం చెప్పాక విధిగా ఒక ఆటవెలదిని కానీ, ఒక తేటగీతిని కానీ చెప్పాలి. అప్పుడే సీసం పూర్తయినట్టు.

సీసాలు గాంభీర్యంగా ఉండడానికి కారణం వాటిల్లో ప్రతీపాదానికీ ఉన్న ఆరు ఇంద్రగణాలు. వాటిల్లో ప్రత్యేకంగా సగ, నల, ర, త అనే ఐదు మాత్రల గణాలు సీసానికి క్రొత్త అందాన్నీ, మంచి గతినీ, గాంభీర్యాన్నీ ఇస్తాయి. ఇప్పుడు పైన ఉదహరించినవాటిని మరొకసారి చదవండి, మీకే తెలుస్తుంది.

ఇప్పుడు ఒక సీసపద్యం వ్రాయడానికి ప్రయత్నిద్దామా? విషయమేం తీసుకుందాం? వానల్ని వస్తువుగా తీసుకుంటే… నీలిమేఘాలు, ఉరుములు మెరుపులు, గాలి, వాన, జలధార, నిండిన చెరువులు, తడిసిన చెట్లు గుట్టలు, సంతోషించిన బీళ్లు, రైతుల సంబడం, చిన్నపిల్లల కాగితం పడవలు, గుంటల్లో నిలిచిన వర్షపు నీరు, ఇలా అనేకం గుర్తుకు వస్తాయి.

ఇక పద్యం ప్రారంభిద్దామా? నీలి మేఘాలు అనే మొదలుపెట్టొచ్చు. అప్పుడు నీ కి యతి సరిపోయే పదాలు… నిర్మల, నీరజ, నింగి ఇలా వీటిలో మనం చెప్పదల్చుకున్న భావానికి సరిపోయేలా పదాన్ని ఎంచుకోవాలి. నిర్మల అని ఎంచుకున్నామనుకోండి. నిర్మల ఆకాశంలో నీలిమేఘాలు అని చెప్పచ్చు కదా. అప్పుడు నిర్మల+ఆకాశంలో=నిర్మలాకాశంలో ఉఁహుఁ గణాలు సరిపోవు. నిర్మలాకాశాన అంటే సరిపోతుంది. నిర్మలాకాశాన నీలిమేఘాలు వచ్చాయి. నిర్మలాకాశాన నీలిమేఘాలొచ్చె అని ఒక నాలుగు ఇంద్రగణాలు. ఆ నీలిమేఘాలేం చేశాయి? వాటితో ఉరుములు మెరుపులూ తీసుకొచ్చాయి. ఉరుములూ మెరుపులూ అంటే రెండు ఇంద్రగణాలు. ఇపుడు ఉ కి యతి సరిపోయేలా రెండు సూర్యగణాలు కావాలి. ఉ-ఊ-ఒ-ఓ సరిపోతాయి కాబట్టి తోడు, దూరము, తుమ్ము, తూనీగ, తూర్పు, తొలగు… వీటిలో తోడు తీసుకుంటే తోడు వచ్చె అనచ్చు. అప్పుడు మొదటి పాదం నిర్మలాకాశాన నీలిమేఘాలొచ్చె ఉరుములూ మెరుపులూ తోడు వచ్చె. ఇప్పుడు వ్యాకరణం. నీలిమేఘాలొచ్చెన్+ఉరుములూ=నీలిమేఘాలొచ్చె నురుములూ మెరుపులూ తోడు వచ్చె. ఇక్కడ ఒక అనుమానం రావచ్చు మీకు. ను కి తో కి యతి సరిపోదు కదా అని. ఇక్కడే ఒక చిన్న సూత్రం ఉంది యతి విషయంలో. సంధి జరిగితే ఆ పరపదం (సంధిలో రెండవ పదం, ఇక్కడైతే ఉరుములూ) మొదటి అక్షరాన్ని తీసుకోవచ్చు యతికి అని. కాబట్టి భేషుగ్గా యతి సరిపోతుంది. హమ్మయ్య! మొదటి పాదం పూర్తయ్యింది:

      నిర్మలాకాశాన నీలిమేఘాలొచ్చె నురుములూ మెరుపులూ తోడు వచ్చె.

ఇప్పుడు రెండవ పాదం. సూర్యుణ్ణి కాసేపు పక్కకు నెట్టి చక్కగా ఆకాశాన్ని ఆక్రమించుకుని ధారగా వర్షం కురిసింది అని రెండవ పాదంలో చెబుదామా? సూర్యుణ్ణి కాసేపు అంటేనే రెండు ఇంద్రగణాలు. సూ కి యతి సరిపోయే పదాలు (చ-ఛ-జ-ఝ-శ-ష-స) చూపులు, చోద్యం, చురుకు, జోల, శూర్పము, సుఖము, సూక్తి లాంటివి. అదే కాసేపు సూర్యుణ్ణి అన్నామనుకోండి అప్పుడు కా తో యతి సరిపోయే పదాలు కాంతి, కైత, కౌమారం, గది, గమనిక, గాంధారం లాంటివి వేసుకోవాలి. మనకీ రెండిటిలో ఏది ఎక్కువ సౌకర్యంగా ఉంటుందో ఆ క్రమంలో సూర్యుణ్ణి, కాసేపు పదాలని పెట్టుకోవాలి. ఇప్పుడు కాసేపు సూర్యుణ్ణి అనడం సౌకర్యంగా ఉంటుందనుకుంటే అపుడు కా తో యతి సరిపోయే పదాలలో గగనాన నెట్టేసి అనొచ్చు. గగనమని ఇక్కడ ఆకాశానికి పర్యాయపదం వాడుకున్నాం అంతే. కాబట్టి మొదటి నాలుగు ఇంద్రగణాలూ కాసేపు, సూర్యుణ్ణి, గగనాన, నెట్టేసి. గగనాన నెట్టేసి కంటే గగనాన దాచేసి అంటే బాగుంటుందేమో అంటారా. సరే, అలాగే కానిద్దాం.

దాచేసి మేఘాలేం చేస్తున్నాయి? గాలితో దోబూచులాడుతున్నాయి. తర్వాత వర్షిస్తున్నాయి. దోబూచులాడితో ప్రారంభించచ్చు లేదా దోబూచులాడి అని పాదం చివరకి తోసేయొచ్చు. చివరకి తోసేసాం అనుకోండి. అప్పుడు బూ తో యతి కుదిరే పదాలు… గాలికి పర్యాయపదాలు… సమీరం, మారుతం, పవనం, వాతం… అబ్బే, సరిగా కుదరట్లేదు. సరే దోబూచులాడి ని సైయాటలాడి గా మారిస్తే? అప్పుడు యా (ఆ) కి యతి సరిపోయేలా హాయిగా గాలితో అనచ్చు. ఇప్పుడేమైంది? హాయిగా గాలితో సైయాటలాడి – ఒక అక్షరం ఎక్కువైంది. సై ని సైడ్ చేస్తే? హాయిగా గాలితో ఆటలాడి. చక్కగా ఉంది. ఇప్పుడు రెండవ పాదం పూర్తయ్యింది:

      కాసేపు సూర్యుణ్ణి గగనాన దాచేసి హాయిగా గాలితో నాట లాడి. (సంధులు గట్రా వస్తాయి కదా!)

ఇలాగే మూడు నాలుగు పాదాలని పూరించవచ్చు. తర్వాత మనకి బాగా సుళువైన పనే. ఆటవెలదో తేటగీతో చెప్పడం, అంతే! చిన్న చిన్న పదాలతో భారీ సమాసాలు లేకుండా చెప్పాలని ఉబలాటపడితే ప్రస్తుతానికి నాకు ఇలా తోచింది…

సీ.

తే.గీ.

ప్రస్తుతానికి నేను వ్యాకరణాన్ని కొంచెం పక్కన పెట్టాను విశదీకరించడం కోసం. కానీ పద్యాలు వ్రాసేప్పుడు వ్యాకరణం తప్పకుండా చూసుకోవాలి.

తర్వాత, సీసాలతో కలిపి మనం ఇప్పటికి మూడు రకాల ఉపజాతుల గురించి (ఆటవెలది, తేటగీతి, సీసం) ఎలా వ్రాయాలో చెప్పుకున్నాం. ఈ మూడూ కాక మరొకటి ఉంది – మంజరీ ద్విపద అని. దాని గురించి ద్విపదలు చెప్పుకున్నపుడు మాట్లాడుకుందాం. ఇంతటితో ఉపజాతులు నేర్వడం పూర్తయినట్లే. దీని తరువాత జాతులు – ముఖ్యంగా కందపద్యం గురించి మాట్లాడుకుందాం.

ఇప్పుడు మీకు నేనిచ్చే అభ్యాసం:

(1) మీకు నచ్చిన ఏదో ఒక (అందమైన లేదా గంభీరమైన) అంశం మీద సీసం, దానిపై ఆటవెలది వ్రాయడం.

(2) ఈ మూడు పద్యాలకీ సంబంధించిన పాఠాల మీద మీ అభిప్రాయాన్ని తేటగీతిలో తెలపడం.

(3) వీలు చూసుకుని నరసింహ శతకమో, ఆంధ్రనాయక శతకమో చదవడం. నాకు తెలిసిన రెండు సీసపద్య శతకాలివి. (ఈ అభ్యాసం నాకు కూడా వర్తిస్తుంది. ఎందుకంటే నేనూ చదవలేదు కాబట్టి!)

—————————————————-

ప్రథమ శ్రేణి పద్య బ్లాగరి ముక్కు శ్రీ రాఘవ కిరణ్ తన వాగ్విలాసము బ్లాగులో పద్యాలు రాస్తూంటారు. చిత్ర గీత సాహిత్యము, అనే బ్లాగు కూడా రాస్తూంటారు. గతంలో చిత్రోల్లాస అనే బ్లాగును కూడా రాసేవారు.

–ఇంటర్వ్యూ చేసినవారు: రానారె, త్రివిక్రమ్, చదువరి

(ఇంటర్వ్యూ మొదటి భాగం)
మీ రచనల్లో నాకు తెలిసిన వాటిలో ‘నేను-తను’ కథగానూ, కవితగానూ రెండు రూపాల్లో వుంది. వాటిల్లో మీరు ముందు కథ రాశారా? లేక కవితా? ఇంకే కథనైనా కవితగా గానీ, కవితను కథగా గానీ రాశారా? ఆ ఉద్దేశ్యమేమైనా ఉందా?

కవితగా రాసినప్పుడే దాన్ని కథగా పునర్నిర్మించాల్సిన అవసరం కలగొచ్చు గాని, కథగా రాసింతర్వాత కవితగా మార్చాల్సిన అవసరం రాదు. ‘నేను-తను’ ముందు కవితగా రాశాను. తర్వాతనే కథగా మలిచాను. దీని కంటే ముందు ‘ఒక్క వాన చాలు’ కవితను కథగా రాశాను. దీనికి కథల పోటీలో ద్వితీయ బహుమతి కూడా వచ్చింది. ‘కొడుకు-కూతురు’ కథ కూడా ముందు కవితే. నా కథల్లో ఎక్కువ పాళ్ళు కవితాంశాలు ఉండటానికి కారణం బహుశా కవిత్వం, కథ పెనవేసుకు వచ్చిన పురాతన కావ్యాలతో దగ్గరి పరిచయం ఉండటం వల్ల కావొచ్చు.

‘నేను-తను‘ కవిత చదివి ఫణీంద్ర ‘సరిహద్దుకిరువైపులా‘ అనే కథ రాశారు. ఆ కవితకు అంతర్జాలంలో వచ్చిన స్పందన తెలిశాక మీరెలా ఫీలవుతున్నారు?

‘నేను-తను’ కవిత మొదట ఆంధ్రజ్యోతి వీక్లీలో ఈ వారం కవితగా వచ్చినప్పుడు ప్రసిద్ధ నవలా రచయిత యండమూరి వీరేంద్రనాథ్ గారు స్పందించి అభినందిస్తూ ఉత్తరం రాశారు. అంతర్జాలంలో ఫణీంద్ర గారు ఏకంగా కథే రాశారు. నా కవిత పుట్టుకకు ఇంతకన్నా సార్థకత ఏముంటుంది. సుమతీ శతకకారుడు చెప్పిన ‘పుత్రోత్సాహం’ భావన నాకు పరిపూర్ణంగా అందినట్లుగా భావిస్తున్నాను.

పత్రికల్లో యీ రకమైన స్పందనకు అవకాశం లేదుగదా! మీ రచనల్ని అంతర్జాలంలోకి తీసుకు రావాలనుకుంటున్నారా?

మీరు చెప్పింది వాస్తవమే. మూల రచన వద్దే స్పందనలు కనిపించేలా చేయటం పత్రికల్లో కష్టమే. మీరు.. మీరు చెబుతున్నట్లు పుస్తకాలు చదవటం కన్నా అంతర్జాలం చూసి స్పందించటానికే పాఠకులు ఇష్టపడుతున్నారనే విషయం నాకు తెలీదు. నిజమే కాబోలు. నాకా అంతర్జాలం అందుబాటులో లేదు. అంతర్జాలంలో ఇలాంటి తక్షణ స్పందనలు వస్తాయనీ, ఆ స్పందనలు ఇంత అపురూపంగా వుంటాయనీ నాకు రుచి చూపించిన మిమ్మల్ని నేను మరిచిపోలేను. నా రచనల మీది స్పందనల్ని అంతర్జాలం లోంచి ప్రింటవుట్ తీసి ఎక్కడో మారుమూల పల్లెలో ఉంటోన్న నాకు పంపి, ఒక అద్భుతమైన అనుభూతినిచ్చినందుకు మీకు ఋణపడి వుంటాను. ఎక్కడయితే పాఠకులు స్పందిస్తారో, ఆ వేదిక మీదే రచనలు కూడా ఉండటం సముచితం. నా రచనల్ని అంతర్జాలంలోకి ప్రవేశపెట్టటం నాకిష్టమే.

ఇతరుల రచనలు చదివి ఉత్తేజితులై ప్రేరణ పొంది మీరు రచన చేసిన సందర్భాలేమైనా వున్నాయా?

ఆచార్య కేతు విశ్వనాథరెడ్డితో (కుడివైపున)
సన్నపురెడ్డి. ఫోటో సౌజన్యం: స్వాతీ శ్రీపాద

ఇతరుల రచనలు చదివి ప్రేరణ పొంది తక్షణమే వాటిని అనుకరిస్తూ రచనలు చేసిన సందర్భం నా రచనా జీవితంలో ఏర్పడినట్లుగా నాకు గుర్తులేదు. అలాగని ప్రేరణ లేకుండా నేనేమీ రాయలేదు. పద్య సాహిత్యం చదివి చదివి, ప్రేరణ పొందే పద్యాలు రాశాను. అలాగే కవితలు, కథలు, నవలలు. నేను కథలు రాసే తొలి నాళ్ళలో సింగమనేని నారాయణ, కేతు విశ్వనాథరెడ్డి, పి.రామక్రిష్ణారెడ్డి లాంటి కథకుల కథలు చదివి కథా వస్తువు గురించిన సరైన స్పృహ ఏర్పరుచుకొన్నాను. నా చుట్టూ వున్న, నాకు తెలిసిన, నా అనుభవానికి వచ్చిన జీవితాల్నే కథలుగా ఎలా మలుచుకోవచ్చో వాళ్ళనుంచి ప్రేరణ పొందాను. వాళ్ళను చదివింతర్వాత వస్తువు కోసం గాల్లోకి చూడకుండా, ఎక్కడో వెతుక్కోకుండా నా చుట్టూ ఉన్న వ్యవసాయ జీవితాల్లోంచే ఎలా స్వీకరించవచ్చో తెలిసికొన్నాను. అంతేగాని ఒక కవిత, కథ, నవల చదివి అలాంటి కవితే, కథే, నవలే రాయాలని, వాటిని అనుకరించాలని నేనెప్పుడూ ప్రేరణ పొందలేదు. నాలో పాఠకుడు వేరు-రచయిత వేరు. ప్రపంచంలోని అందరి రచయితల అనుభవాల్ని తనవిగా అనుభూతించే తత్వం నాలోని పాఠకుడికి వుంటే, తనదైన ప్రత్యేకత కలిగిన అనుభవాల పరంపరల్ని పాఠకుల అనుభూతికి తెచ్చేందుకు నాలోని రచయిత తాపత్రయ పడుతుంటాడు. పాఠకుడిగా బైట్నించి ఎంత కొత్త జీవితానుభవాల్ని తను తీసికొంటున్నాడో, రచయితగా అంతే నూతనత్వాన్ని ప్రపంచానికి అందించాలనే కసి నాకుంది. నేను జీవించే సమాజం అలాంటి శక్తిని నాకిస్తోంది. నా చుట్టూ సమాజంలో మార్పును పసిగట్ట గలుగుతున్నాను కాబట్టి నాకు కథలకు గాని, నవలలకు గాని వస్తువు కొదవలేదు.

ఒక మారుమూల పల్లెటూళ్ళో ఉండటం ఒక రచయితగా మీకు లాభించిందా? లేక సాహితీ మిత్రుల సాంగత్యంలో ఉన్నట్లయితే మరింత బాగా రచనలు చేసేవాణ్నని భావిస్తున్నారా?

నిబద్ధత కలిగిన రచయితకు ఏ ప్రాంతమైనా ఒకటే. పల్లెటూర్లో కథావస్తువులు ఎక్కువగా దొరుకుతాయని, నగర జీవితంలో దొరకవనీ అనుకోవటం పొరబాటు. జనజీవనం లోని మార్పుల్ని పసిగట్టే దృష్టికోణం ఒకటి ఉంటే, మానవ సంబంధాల పట్ల ఆర్తివుంటే, జీవితాంతం రాసుకున్నా తరిగిపోని కథల నిధి తన చుట్టూనే వుంటుంది. పల్లెలకంటే కూడా పట్టణాలలోనే మనిషి జీవితం తీవ్ర వేగంగా మారిపోతూవుంది. ఆ జీవితాల్లోకి చొచ్చుకుపోయి, ఆ మార్పుల్ని పట్టుకోగలిగితే కుప్పలు తెప్పలుగా వచ్చిపడే కథావస్తువుల్ని చూసి రచయితే ఉక్కిరిబిక్కిరయ్యే పరిస్థితి వస్తుంది. తనచుట్టూ తాను గిరిగీసికొని, ఆ గిరిలోకి వచ్చిన విషయాల్ని మాత్రమే కథలుగా రాయటం వల్ల కథావస్తువుల కొరత ఉంటుందేమోగాని, గిరి దాటుకుని ఎదుటి జీవితాల్లోకి చొరబడగలిగిన వాళ్ళకి ఏం తక్కువ? ఏ రచయిత అయినా తను జీవిస్తోన్న పరిసరాల్లోంచే కథా వస్తువుల్ని తయారు చేసికోవాలి. నా వరకైతే నేను ఎక్కడున్నా ఇదే విధంగా సాహిత్య సృజన చేయగలను.

దీర్ఘకాలంగా ఒక మారుమూల పల్లెలో ఉంటున్నారు, రాయడం కొనసాగిస్తున్నారు. ఇంతకాలంగా మిమ్ముల్ని యీ వ్యాసంగంలోనే నిలబెట్టి వుంచిన కారకాలేమిటి?

చదవటం రాయటమనే యీ అలవాటు బాల్యం నించి నాతోనే పయనమై వస్తోంది. ఈ రెండు క్రియలు ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసాల్లా నా జీవితం నిండా పెనవేసుకుపోయి సాహిత్యపు వూపిరి ఐంది. ఇప్పుడు నిజంగా చదవకుండా రాయకుండా బతకలేని పరిస్థితి. శ్వాసలేకుండా బతకలేం గదా! చిన్నతనాన మొదలైన యీ సాహిత్యపు సహవాస బంధం రాను రాను బలపడుతోందే తప్ప పలుచనవటం లేదు. ఈ సహవాసం వల్ల నేను సంస్కరించబడుతున్నాను. నేను రాసే ప్రతి కథా నన్ను పుటం పెట్టి కాల్చి ప్రక్షాళన చేసింతర్వాతే బైటకొస్తూ వుంది. కర్షకులు, కార్మికులు, దళితులు, స్త్రీల విషయంలో, కులాలు మతాల విషయంలో నా రక్తంలో జీర్ణమై ఉన్న పాత వాసనలెన్నింటినో నేను సృష్టించే సాహిత్యం సంస్కరిస్తూ వుంది. ఉదాహరణకు – స్త్రీల విషయంలో తరతరాలుగా ఆనువంశికంగా వస్తోన్న మగ అహంకారపు అవలక్షణాలు నాలోనూ వున్నాయి. వాటి ఉనికిని గురించిన స్పృహ సాహిత్యమే నాకిచ్చింది. నన్ను నేను సంస్కరించుకునే క్రమంలోనే నా చుట్టూ వున్న సమాజంలోంచి మహిళలకు సంబంధించిన ఎన్నో సంఘటనలు అర్థమై కథలుగా తయారయ్యాయి. అలాగే దళితులూ, వ్యవసాయ కూలీలూ, బడుగు బలహీన వర్గాలూ… యీ కథలన్నీ నన్ను సంస్కరిస్తూ బైటకొచ్చినవే.

బేసిగ్గా మిమ్ముల్ని మీరు కవిగా భావిస్తారా? కథా రచయితగానా? నవలా రచయితగానా?

బేసిగ్గా నేను కవినే, సందేహం లేదు. అయితే నేనిక్కడ ఓ విషయం చెప్పాల్సి వుంది. నామీద ఎంతో కొంత ప్రాచీన సాహిత్య ప్రభావం వుంది. వాళ్ళు కవిత్వపు చట్రంలో కథను ఇమిడిస్తారు. ఛందోబద్ధ పద్యాల లయాన్విత కదలికల మద్య కథనీ, వచనాన్నీ నడిపిస్తారు. నేను వచనం మధ్య కవిత్వాన్ని పలికిస్తాను. అది లయాన్విత శబ్దాలతో కూడినది కాకపోవచ్చు. కథకు అనుగుణంగా, పాత్రోచితంగా, లయాన్విత భావాలతో కూడిన కవిత్వాన్ని వచనం సందుగొందుల్లో అందంగా అమర్చటం నాకిష్టం -అందుకే నేను బేసిగ్గా కవినే.

మీ దృష్టిలో సాహిత్య ప్రయోజనం ఏమిటి? ఇప్పటిదాకా మీ రచనల ద్వారా మీరు ఆ లక్ష్య సాధనలో ఎంతవరకు పురోగతి సాధించగలిగారని భావిస్తున్నారు?

సాహిత్యం మనిషిని సంస్కారవంతున్ని చేయగలిగితే చాలు. ముందుగా తను సంస్కరించబడిన తరువాతే రచయిత మంచి సాహిత్యాన్ని సృష్టించగలడు. సాహిత్య సృష్టి కోసం నన్ను నేను సంస్కరించుకోవటమే నా సాహిత్యం వల్ల కలిగిన మొదటి ప్రయోజనంగా నేను భావిస్తున్నాను. ప్రయోజనాన్ని గురించి పక్కన పడితే – నా కథలు, కవితలు, నవలలు చదివి చాలామంది పాఠకులు అందులోని పాత్రలతో తమను పోల్చుకుంటూ మమేకమౌతూ నాకా విషయాన్ని చెప్పినప్పుడు -సాహిత్యకారునిగా మరింత సాహిత్య సృజనకు ప్రేరణ పొందుతాను.
మీరు రాసిన వాటిలో మీకు బాగా తృప్తి నిచ్చిన కథ ఏది? ఎందుకు?

కొత్త దుప్పటి కథాసంపుటి ఆవిష్కరణ సభలో పాలగిరి విశ్వప్రసాద్, సింగమనేని నారాయణ, ఆవిష్కర్త కోట పురుషోత్తం, సన్నపురెడ్డి వెంకటరామిరెడ్డి, చిల్లర భవానీదేవి, డా. మల్లెమాల వేణుగోపాల రెడ్డి

నాకు బాగా నచ్చిన కథ ‘కొత్త దుప్పటి’. నిలువెత్తు ప్రేమరాహిత్యానికి అచ్చమైన ప్రేమతత్వం ఎదురుపడి ప్రశ్నార్థకమై సంధించినప్పుడు, ప్రేమరాహిత్యం కాస్తా చిట్లి, పగుళ్ళుబారే సవ్వడులు యీ కథలో స్పష్టంగా వినిపిస్తాయి. మానవ సంబంధాల తడి కథనిండా అలుముకొని వుంటుంది. పల్లెటూరి పంట కళ్లాల్లో ఒక చీకటి రాత్రి జరిగిన సంఘటన అత్యంత సహజంగా చిత్రీకరించబడింది. పల్లె సంస్కృతి, వ్యావసాయిక జీవన చిత్రణ, మానవసంబంధాల స్పర్శ, జానపద భావన, చిన్నచిన్న అవసరాల్ని కూడా తీర్చుకోలేనితనం పట్ల మనిషి అసంతృప్తి, ఆవేదన, ముసలివాళ్ళ పట్ల పెరుగుతోన్న అనాదరణ, ప్రేమరాహిత్యం వగైరా భావాలన్నీ కథలో అంతర్లీనంగా వస్తూ, ఇవన్నీ తను వ్యక్తీకరిస్తున్నాననే విషయం రచయితకు తెలీకుండానే -కథ, కథలోని పాత్రల, పరిసరాల వాతావరణం యొక్క అవసరాల మేరకు ఆవిష్కరించబడిన వైనం యీ కథలోని ప్రత్యేకత.

మీకు నచ్చిన మీ కవిత ఏది? ఎందుకు?
నాకు నచ్చిన నా కవిత ‘బడి పిల్లలు’. ఉపాధ్యాయునిగా నా తాత్వికతకు ప్రతిరూపం అది.

మీకు బాగా నచ్చిన మీ నవల ఏది? ఎందుకు?
నాకు బాగా నచ్చిన నా నవల ‘కాడి’. దీన్ని గురించి పూర్తిగా చెప్పాలంటే చాలా పేజీలే ఖర్చవుతాయి. ‘కాడి ‘ అనగానే రెండెడ్లు పూన్చిన రైతు దృశ్యం కళ్లముందు కదలాడుతుంది. యాభై యేళ్ల రాయలసీమ మెట్ట వ్యవసాయం లోని స్థితిగతుల్ని చర్చించిన నవల ఇది.

‘కోపుయాస’ లేని ఎద్దుల్ని పూన్చినప్పుడే ‘కాడి’ రమ్యంగా వుంటుంది. కొంత కోపుయాస వున్నా, బలమైన ఎద్దు తన మీద పర్రేసుకొని (భారం తనమీద పడేలా నాగల్ని తనవైపు సర్ది కాడి కట్టటం) అయినా యీడ్చే మానసిక ఉన్నతి ఉన్నప్పుడే కాడి సత్ఫలితాలనిస్తుంది.

కాడి నవల ప్రధాన ఆశయమేమంటే –
– కులాలు పోయి వృత్తులే మిగలాలని.
– పనిమానుకొని సుఖ జీవనం కోసం అన్వేషించే బదులు పనిలోనే సుఖాన్వేషణ చేయాలని.
– ప్రతి తండ్రి తన సంతానాన్ని సోమరిగా బతికేందుకు దారులు వెదకే బదులు, బతికేందుకు తనకు తెలిసిన వృత్తిని వారసత్వంగా అందివ్వాలని.
– శ్రమచేయని చేతులకు అన్నం కలిపి ముద్ద జేసికొనే హక్కు లేదనే విషయం వంశపారంపర్యపు నీతి సూత్రంగా అందివ్వాలని.

పల్లెల ఆత్మ స్వరూపాన్ని పట్టుకున్న నవలగా ‘కాడి’ నాకు నచ్చిన నవల.

మీరు చదివిన ఇతరుల రచనల్లో మీకు బాగా నచ్చిన రచన ఏది?

మహాభారతం. పాఠకుడిగా చాలాకాలం మహాభారతాన్ని చదివి ఆనందపడ్డమాట వాస్తవమే కాని, రచయితగా మారింతర్వాత భారతం నన్ను అడుగడుగునా ఆశ్చర్యానికి గురిజేస్తూవుంది. అసంఖ్యాకమైన పాత్రలు, విలక్షణమైన మానసిక చిత్రణలూ, విభిన్న జీవన ధోరణులూ, వేనవేల జీవిత దృశ్యాలూ.. సృజనాత్మకతకు పరాకాష్ట మహాభారతం -సందేహమే లేదు.

రానారె, త్రివిక్రమ్, చదువరి లు పొద్దు సంపాదకవర్గ సభ్యులు.