పొద్దు

-ఆదినారాయణరెడ్డి

సుట్టిల్లు, సైక, దక్షిణం పక్క కొంత బిడువు జాగా, దీని రక్షణకు పారి గోడ – ఇదీ మాసాకలైవోరి గృహ ప్రాంగణం. మా పల్లెలో చాలా ఇళ్ళన్నీ ఇంతే. మాకు కూడా ఓ బోడిమిద్దె, రెండు సైకలు, రెండు పశువుల కొట్టాలు ఉండేవి.

మా సాకలైవోరి సుట్టింట్లో రెండు వాడలు, రెండు కుండల దొంతులు, రెండు నీళ్ళ కడవలు, నాలుగు మూకట్లు, రెండు ముంతలూ, పొంతబాన, కొన్ని బోకులు, సంగటిసట్టి, కూరబొప్పి, తెడుగట్టె, గుత్తికట్టె. చూరులో దూర్చిన (చొప్పించిన) సూరకత్తి, వాడల సందున భద్రంగా దాపెట్టిన ఒక కొడవలీ, ఇంకా భద్రంగా పాతగుడ్డలోచుట్టి దాపెట్టిన ఒక యాట కొడవలీ (ఇది తమ రైతులు దేవర్లకు మొక్కుకున్న మొక్కుబడి కింద పొట్టేండ్లనో, మేకపోతులనో, దున్నపోతులనో తలలు నరకటానికి ఉపయోగిస్తారు), పైన వాసానికి వేలాడదీసిన ఒక కుందేటి వల, పొయ్యిగడ్డ మీద ఒక బుడ్డీ, చిన్న దండెం, సైకలో – సౌడు బోసుకోవడానికి మట్టితో కట్టిన సుమారైన గాదె, అందులోనే పల్లెలనుండి తెచ్చిన మైల గుడ్డల మూటలు, గాదెనానుకొని ఎత్తుటరుగు, మిగిలిన స్థలమంతా తోకపిరికెడు మందాన పరచిన శుభ్రమైన ఇసుక. ఇదీ మా సాకలైవోరు ఇల్లు. ఆ పరచిన ఇసుకలో మాబడి.

తరగతుల విభజనలేదు. ఐవోరు ఉత్తరదిక్కు గోడకానుకొని దక్షిణదిక్కుకు మల్లుకోని కూర్చుండేవాడు. గోడకానుకొని ఓనమాల వాళ్ళు ఐవోరికి శానా దగ్గరగా. వాళ్ళ పక్కన కాదీర్గాలు, కావత్తులవాళ్ళు తూర్పువైపుకు, పద్యాలు,అమరం-గజేంద్రమోక్షం, ఉత్తర రామాయణం సదువుకొనేవాళ్ళు పడమర వైపు తిరిగి ఎదురెదురుగా కూర్చుంటే వీళ్లమధ్యలో ఐవోరు. ఐవోరికి ప్రత్యేకంగా కుర్చీలాంటిది యేమీలేదు. పిల్లోళ్ళతోపాటు ఇసకమీదనే కూచునేవాడు.

అక్షరాభ్యాసం ఇసుకలో ఓనమాలతో ప్రారంభం. ఐవోరు తాను ఇసుక మీద ‘ఒ’ రాసి, రెండుచేతులూ జోడించి దానిని చూపిస్తూ పిల్లోడు లేక పిల్ల చేత ఆ అక్షరాన్ని ‘ఒ’ అంటూ గట్టిగా తాను పలికి పలికించే వాడు. తర్వాత ఆ శిశువు వేలును తనచేతితో పట్టుకొని గట్టిగా పలుకుతూ పలికిస్తూ దిద్దించే వాడు.అలా అరుస్తూ దిద్దుకుంటూ కొండరు పిల్లలు అలాగే నిద్రబోయేవారు. బట్ట గానీ ఈతచాప గానీ అరుగుమీద పరిచి ఆబిడ్డను ఐవోరు పడుకో బెట్టేవాడు. ఆదారిన ఎవ్వరైనా వెళుతూంటే ఆ బిడ్డ తాలూకు ఇంటివాళ్ళకు చెప్పి పంపే వాడు. సాయత్రం తాము నేర్చుకున్న అక్షరాన్ని (అక్షరాలను) పిల్లలు రాసి రెండు చేతులూ జోడించి వొంగి చూపిస్తూ గట్టిగా పలుకుతూ అప్పజెప్పాల. కాదీర్ఘాల వరకు కూడా ఇసుకలోనే. తర్వాత పలకా బలపం. అవి కొనిచ్చే స్తోమతు లేని తల్లిదండ్రులు కూడా మాపల్లెలో ఉండే వారు. “అట్టే ఇస్కెలోనేరాపీ ఐవోరా” అనేవారు. “ఈసారి సంత గొదికీ తెచ్చాలే” అంటారు. సంతలేమో గడిచిపోతూ ఉంటాయి గానీ పలకా బలపం మాత్రం కొనలేరు. కొంతమంది సంపాదించింది కల్లుకు ధారవోసి కొనరు. అప్పుడు పిల్లల అమ్మగారు మొగునికి తెలీకుండా కొంత దాచిపెట్టుకొని తెచ్చిచ్చేవారు.

కాదీర్గాలు-కావత్తులు అయినతర్వాత ‘యెంతదయో దాసులపై’, ‘ఓయమ్మ నీకుమారుడు’ వంటి చిన్నచిన్న పద్యాలు, తర్వాత అమరం, గజేంద్ర మోక్షం, ఉత్తరరామాయణం చెప్పించే వాడు. అన్నమ్యాలప్పుడు (ఉదయం 9:30-10 మధ్య) పిల్లలందరినీ ఇళ్ళకు పొమ్మని తాను సాకిరేవుకుపోయి, ఇంటివాళ్ళు పల్లెలనుండి తెచ్చిన మైల బట్టలు కొన్ని ఉతికి, వారు పల్లెల్నుంచి పెట్టించుకొచ్చిన సంగటి తిని, మళ్ళీ మద్యాన్నం గాకముందే (11-30లోగా) బడికొచ్చేసేవాడు.

కొందరు పిల్లలు తమ జతలోనివారు గజేంద్రమోక్షం ఉత్తరరామాయణం స్థాయికెదిగినాగానీ తామేమో కావత్తులదగ్గరే వుండేవారు. వారి తల్లిదండ్రు లు “మావోణ్ణి బాగాకొట్టు ఐవోరా! నువ్వు కొట్టకనే మావోనికి సదువురాలా! మాయైవోరు మమ్మల్నెట్ట గొట్టేవోడనీ! అట్టగొడితేనేగదా సదువొచ్చేది?” అని ఐవోరికి ఉచిత సలహా లిచ్చేవారు.దెబ్బలు తినడంలో అప్పటికే రాటుదేలిన వారైనా ఆ పిల్లలు వాళ్ళ నాయననిచ్చిన సలహాతో యాడ మల్లా ఐవోరు సావగొడతాడో నని భయంతో బిక్కుబిక్కు మంటూ అందరివైపూ బెదురు చూపులు చూసేవారు. ఐవోరు కులస్తులు కొందరు వరసైనవారు బడికి వచ్చి తమపిల్లలకు ఏమి నేర్పించాలో ఐవోరికి చెప్పేవారు. ఒకనాడు ఒకతను వచ్చి ఐవోరితో చెప్పిన మాట: “ఐవోరా ఐవోరా!మావోనికి నేను ఊలేసేదీ–కన్నుగొట్టేదీ– నేరిపిచ్చినా గానీ నువ్వు ‘జొన్న చేనుకాడ సొగసుకత్తెను జూసి’ పజ్జెం నేర్పిచ్చు”.

సాయంత్రం నాలుగు బారల పొద్దుందనంగా ఒక్కొక్కరినీ ఆపొద్దు నేర్చు కున్నిందంతా అప్పగించమనే వాడు. ఇసుకలో అక్షరాలు నేర్చుకున్న పిల్లలు ఐవోరు రాసిచ్చిందంతా చెరిపేసి, ఐవోరు ముందు రాసి, రెండుచేతులూ జోడించి అక్షరాలను చూపిస్తూ గట్టిగా చెబుతూ అప్పగించేవారు. కాదీర్గాలూ, కావత్తులు అన్నీ అప్పగించుకొనేవాడు. తర్వాత పద్యాలు నేర్చుకున్న పిల్లలు గట్టిగా ఒక్కొక్క పాదమూ అప్పగిస్తూ వుంటే మిగిలిన చిన్నా పెద్దా పిల్లలందరు కూడా సత్తువకొద్దీ పలకాల. ఈపనంతా రెండుబారల పొద్దుందనంగా ఐపోతుంది. తర్వాత పాటలు పాడే వాళ్ళు ఎవరైనావుంటే పాడేవారు. మిగిలినవాళ్ళు పలికేవారు. మళ్ళ కొంతసేపు ఏవో ఆటలాడుకొన్నతర్వాత ఇండ్లకు పొమ్మనేవాడు.

ఉదయాన్నే ముందుగా వచ్చిన వారికి “శ్రీ” అనీ రెండవ వారికి “చుక్క” అనీ వ్రాసుకుంటారు. ఆ తర్వాత వచ్చే సంఖ్యను బట్టి ఒకటి రెండు వరుసగా వేసు కుంటూ పక్కన వారివారి పేర్లను వ్రాసుకుంటూ పోయే వారు. “శ్రీ-,చుక్క”వారికి దెబ్బలు పడవు. తక్కినవారికి సంఖ్యను బట్టి ఈత బెత్తంతో అన్ని దెబ్బలు వారి అర చేతిమీద సున్నితంగా కొట్టేవాడు ఐవోరు. ఆయన బడిలోకొచ్చిన తర్వాత వచ్చిన వారికి మరీ ఆలస్యంకింద పరిగణించి కొంచెం గట్టిగానే కొట్టేవాడు. చదువులో మొద్దుగా వుండేవారికైతే ఈశిక్షలు మరి కొంత ఎక్కువగానే వుండేవి. మరీ ఆలస్యంగా వచ్చే పిల్లలు ఐవోరు చేత దెబ్బలు తప్పించుకోవడానికీ, కనీసం తగ్గించుకోడానికి వారిపెద్దలను వెంట పిల్చకచ్చుకొనేవారు. ముఖ్యంగా అవ్వ, తాతలే ఎక్కువగా వచ్చి “ఐవోరా మావానికి కడుపు నొప్పిగా వున్నింద”నో “సద్దైపోయింటే ఉడుకు జేసిపెట్టేటప్పటికి రోంత పొద్దెక్కింది కొట్టగా కైవోరా ఐవోరా” అని ప్రాధేయపడేవారు. ఈశిక్షలు అన్నమ్యాలప్పుడు అన్నానికి వదిలేటప్పుడు అమలు జరుగేవి.

ఇంతకీ ఐవోరికిచ్చే జీతం నెలకు — ఓనమాల వాళ్ళు బొట్టూ, కాదీర్గాలూ కావత్తుల వాళ్ళు అర్ధణా, పాఠము, పద్యాలవాళ్ళు అణా, గజేంద్రమోక్షమూ ఉత్తర రామాయణము వాళ్ళు అడ్డగ. కొందరైతే “సరేపో ఐవోరా నీజీతానికొచ్చింది తిప్పలు. నిన్నట్నించి పొయ్యిలో పిల్లి లెయ్యల్యా. నువ్వేయేమైనా వుంటే యీ” అనేవాళ్ళు. ఇచ్చినా యీకున్నా పిల్లల్ని బడికి రావద్దని గానీ, ఎండలో నిలబెట్టడం గానీ చేసేవాడు గాదు. చదువు చెప్పడంలో ఏమాత్రమూ నాణ్యత తగ్గించేవాడు కాదు.

ఆట విడుపు రోజులలో (పున్నానికీ-అమావాస్యకీ) ఆటిడుపు పద్యం ఒకటి ఆ స్థాయి పిల్లలకు రాసిచ్చే వాడు. వారు దానిని రాత్రికి నేర్చుకొని మరునాడు అప్పజెప్పాల. ఐతే రాసిచ్చిన వెంటనే వారు గట్టిగా చదవడం మొదలు బెట్టే వారు. వీలైనంతవరకూ అప్పటికప్పుడే నేర్చేసుకొనేవారు. ఆటవిడుపు రోజు ఈడిగపల్లె పిల్లలు కొందరు ఇంటిలోని వేట కుక్కలను తీసుకొచ్చేవారు. ఆపిల్లలూ ఐవోరూ కలసి వేటకువెళ్ళేవారు. ఉడుములు, ఎంటవలు, ముంగిసలూ, ఉడతలూ వీలైతే కుందేళ్ళనూ వేటాడేవారు.

నేను ఆ బడిలో అచ్చులైనా పూర్తిగా నేరుకున్నానో లేదో నాకు సరిగా గుర్తు లేదు. తర్వాత నన్ను వీరబల్లె పేటకు ఎలిమెంటరీ స్కూలుకు పంపించినారు మాపెద్దలు. నా జీవితంలో అసంఖ్యాకంగా మానసిక ఒడిదుడుకులు, అనారోగ్యాలూ, కొన్ని సార్లు కోమా లోకి పోవడాలు జరిగినాయి. టీ బీ మెనంజిటీస్ అని ఒకజబ్బు వచ్చి మెదడు పైపొర కొద్దిగా తినేసిందని డాక్టర్లు చెప్పినారు. దానివలన చాలా జ్ఞాపకాలు లేకుండాపోయినాయి. కానీ నేను మా సాకలైవోరు బడిలో పలికి నేర్చుకున్న పద్యాలు ఇప్పటికీ అక్షరంకూడా పొల్లుపోకుండా గుర్తున్నాయి. ఉదాహరణకు ‘యెంతదయో దాసులపై’, ‘బంగారు పూలదుప్పటి’, ‘ధగధగ మెరయు కిరీటము’, ‘ఓయమ్మ నీకుమారుడు’, ‘జొన్న చేను కాడ’ వంటి చిన్నచిన్న పద్యాలే గాకుండా ఒక పెద్ద పద్యం

కూడా నాకు జ్ఞాపకముంది. ఇది ఏ రామాయణం లోదో ఎవ్వరు రాశారో మాత్రం ఇంతవరకూ తెలియదు. చిన్నపిల్లలు కొత్త సంగతి యేదైనా నేర్చుకోవడానికి మా సాకలైవోరి బళ్లో వుండినటువంటి సానుకూల వాతావరణం ఒక ముఖ్యావసరమనుకుంటాను.

అసంఖ్యాకమైన కారణాలతో నాచదువు పాడైపోయింది. ఎన్నో వడిదుడుకుల అనంతరం వైవాహిక జీవితం – పిల్లలు కలగడం జరిగింది. వాళ్లు ఓనమాలు దిద్దడం కూడా సాకలైవోర్ల చేతులమీదుగానే జరిగింది. ఏ కొంచమైనా విజ్ఞాన సంపద ఇప్పుడు మాకుందంటే దానికంతా మూలం తన ఆశీర్వాద హస్తంతో మాకు విద్యాభ్యాసం ఆరంభించిన మా సాకలైవోరు(లు). వాళ్లకు మేమెప్పటికీ కృతజ్ఞులమే.

————

కొన్ని పదాల వివరణలు:

• సైక: రెండంకణాల కొట్టం
• పారి: ప్రహరి
• వాడలు: కొన్నిచోట్ల వీటిని కాగులు అని అంటారు
• పొంతబాన: పొయ్యి గడ్డకు యడం పక్కన ఇది ఉంటుంది. దీని నిండుగా నీళ్ళుంటాయి. దీనికీ మరో గడ్డకు మధ్యన కుండ పెట్టి వండు కుంటారు. వంటతోపాటు ఈ బానలో నీళ్ళు కూడా వేడెక్కుతాయి.
• బోకులు: పాత్రలు
• సంగటిసట్టి: కుండ
• కూరబొప్పి: కూర వండుకునే మట్టిపాత్ర
• తెడుగట్టె: సంగటి కెలుక్కొనే తాడికర్ర
• గుత్తికట్టె: పుల్లగూర రుద్దుకొనేందుకు… నాగరీకులు దీనిని పప్పుగుత్తి అని అంటారు
• బుడ్డీ: కిరసనాయిలు దీపం
• అడ్డగ: రెండణాలు-రూపాయిలో 8వ వంతు

ఆదినారాయణరెడ్డి గారు ఒక సామాన్య మధ్యతరగతి రైతు. పీ.యూ.సీ వరకూ చదువుకున్నారు. పాఠశాల విద్యకు అంతటితో స్వస్తి చెప్పవలసి వచ్చినా సామాన్యశాస్త్రం, చరిత్ర, ఆధ్యాత్మికాంశాలపట్ల ఆసక్తి కనబరుస్తారు. తనకు చదువు నేర్పిన పంతులుగారి జ్ఞాపకాలను నెమరు వేసుకుంటున్నారు!

పరివ్యాప్త, స్త్రీ సమస్యలను ఒకచోట కూర్చిన కవిత్వ ప్రయత్న సంకలనం. ఇందులో అనేక స్త్రీ సమస్యలు వున్నాయి. భ్రూణ హత్యలు, వరకట్న సమస్యలు, వంధ్యత్వ సమస్యలు, మానసిక క్షోభ – వీటన్నిటిపై స్పందించిన 100 మంది కవులు, కవయిత్రులు వున్నారు. వీరిలో లబ్ద ప్రతిష్టుల నుండి విద్యార్థుల వరకూ వున్నారు. కొత్త, పాత కలయికలతో నాలుగు తరాల కవులున్నారు. కొత్తవారికిది ప్రోత్సాహమే అయినా సమస్యాత్మక అలోచనాధారకు కొంచెం విఘాతం కలిగే అవకాశంవుంది. ఇందులోని కొన్ని కవితలు వివిధ పత్రికలలో ముద్రింపబడినప్పటికీ మొత్తంగా చూసినప్పుడు పత్రికల్లో వచ్చినవి తక్కువే కనిపిస్తాయి. సంపాదకురాలు వ్యయప్రయాసలకోర్చి ఒక్కచోట చేర్చడం, వాటిని సంకలనంగా తేవడం అభినందనీయం. స్త్రీ సమస్యలు అనగానే పురుష వ్యతిరేకత కాదు అని తనముందుమాటలో చెప్పుకున్నట్టు “మానవీయ స్పర్శ” తో చూడవలసిన అవసరాన్ని తెలియజేసాయి, ఇందులోని కవితలు. ఇంకా ఇందులో స్త్రీ ఔన్నత్యాన్ని చాటిచెప్పే కవితలు, అమ్మగురించి చెప్పే కవితలు, వివిధ సంఘటనలకు స్పందించిన కవితలు, వేదనలు, నిర్వచనాలు, ముందడుగు వేయటానికి స్ఫూర్తినిచ్చే కవితలూ కనిపిస్తాయి.

స్త్రీల సమస్య అనగానే నాకు కొందరు స్త్రీల జీవితాలు గుర్తుకు వచ్చాయి…
నాయనమ్మ – వందయేళ్ళనాటి మాట.. మతం మార్పిడి, వెలివేత, దాడులు, వలస, వైధవ్యం, పిల్లలపోషణ, వాళ్ళచదువులు – వీటి వెనుక ఆమె కోల్పోయిన, పొందిన స్వేచ్ఛ.
అమ్మ – చదువు, వివాహం, కానుపుల వెంబడి కానుపులు, తరచుగా బదిలీలు, చాలీచాలని ఆర్థిక వెసులుబాటు – వీటి మధ్య నలిగిపోయిన మనసు స్వేచ్ఛ.
అవివాహితలుగా వున్నకొందరు – ఆర్థిక అస్థిరత, ప్రేమ వంచన, సమాజపు సూటిపోటి మాటల మధ్య జీవితం వెళ్ళదీస్తున్న జీవితం
గృహనిర్బంధపు జీవితం – ఇల్లు తప్ప బాహ్య ప్రపంచం తెలియకుండా నిర్బంధింపబడిన వాళ్ళు వున్నారు – వాళ్ళు కోల్పోయిన స్వేచ్ఛ.
కొన్ని వేశ్యా జీవితాలు – బలవంతంగా మార్చబడే జీవితాలు, ప్రోత్సాహకంగా మార్చబడే జీవితాలు, మోసపూరితంగా మార్చబడే జీవితాలు, సరదాగా మార్చబడే జీవితాలు, ధనార్జన కోసం మార్చబడే జీవితాలు.

నాకు తెలిసిన జీవితాలు వేరొకరికి ఎలా తెలిసాయా అనేది ప్రశ్న. వ్యక్తులు, సందర్భాలు, స్థలాలు మారవచ్చుకాని సమాజంలోవున్న పరిస్థితులు ఒకేలా వున్నాయనిపిస్తుంది.
ఈ కవితల్ని చదువుతున్నప్పుడు తలెత్తే ప్రశ్నలెన్నో! రూపంలో ఎలావున్నా.., ఇంకా స్త్రీ సమస్యలకు నిర్వచనాల్ని వెదుక్కోవడం శోచనీయం.

వీటన్నిటికీ పురుషుడే కారణమా? పురుష ఆధిక్యతే కారణమా? అక్షరాస్యత లోపమా? అజ్ఞానమా? ఇంకా ఏమైనానా??
ఇలా ఎన్నో ప్రశ్నలు, ఆలోచనల్తో బుర్రవేడెక్కుతుంది.
మరి అప్పుడప్పుడూ బయటపడే మానసిక వికృత ప్రవృత్తులకు ఏది కారణం? – అలోచించవలసిందే.

• నాకు దక్కనిది ఎవ్వరికీ దక్కకూడదనే ప్రవృత్తి విద్య నేర్పే దామోదర్ జ్ఞానాన్ని కప్పివేసింది.
• ఇదే రకమైన ప్రవృత్తి మనోహర్ వుదంతం.
• వీరికి భిన్నంగా వెలుగుచూసిన వుదంతం, తిరుపతిలో ఉన్నత విద్యాసంస్థలలో బోధనచేసే (పేరు గుర్తురావటంలేదు) స్త్రీ వేశ్యా వృత్తిని ప్రోత్సహించడమే కాకుండా, కేంద్ర బిందువుగా మారటం.

ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో స్త్రీకి విద్య ఎంతవరకూ సమస్యల్ని తీరుస్తుంది అనేది సందేహమే.
కొందరు బయట పడుతుంటారు. బయటపడకుండా వేధించే వాళ్ళగురించి ఏమిటి??
ఈ విషయాలను, పరిస్థితులను చూస్తున్నప్పుడు లోపం ఎక్కడున్నదనే ప్రశ్న తలెత్తుతూ వుంటుంది.

పురుషాధిక్య భావజాలం, స్త్రీ ని భోగ వస్తువుగాను, సంతాన పునరుత్పత్తి సాధనంగానూ మాత్రమే చూడటం – ఇవి ప్రధాన కారణాలు కావచ్చు.
లింగ వివక్షతను అర్థంచేసుకోవటంలోని భావజాలాన్ని మార్చుకోవలసిన అవసరంవుంది. సమాజం లో వేళ్ళూనుకుపోయిన భావ జాలాల దృష్ట్యా చూస్తే కొన్ని రకాల స్త్రీ సమస్యలకు కేవలం పురుషుడే కాదు, స్త్రీ కూడా కారణం అని తోస్తుంది. ఈ కొత్త కోణం నుండి స్త్రీ సమస్యలని పరిష్కరించే దిశగా అడుగులువేయటానికి, ఇప్పటికే నడిచివెళ్ళిన వారి అడుగుజాడలు వెతుక్కోవటానికి ఈ సంకలనం ఉపయోగపడుతుందని, ఉపయోగపడాలని అభిలషిస్తున్నాను.

లోపలిపేజీల్లోకి తొంగిచూస్తే..

కలలప్రియదర్శిని (జాన్ హైడ్ కనుమూరి) 120పే

బహుశ ఈ సంకలనం సారాంశం ఇదే అనిపిస్తుంది. అయితే ఛేదించే మార్గాలు, ప్రయత్నాలు, ప్రయత్నాన్వేషణలు వ్యక్తపరచిన కొన్ని పాదాలను చూద్దాం.

సంఘటనలు: సమయసమయాలలో జరిగే సంఘటనలు కాలపరిస్థితికి, మనోభావానికి అద్దం పడుతుంటాయి. ఆ సందర్భంలో స్పందించి రాసిన కవితలు సామాన్య పాఠకులకు తీవ్రంగా అనిపించినా సమస్య యొక్క తీవ్రతను, తత్వాన్ని తెలియచేస్తాయి.

ప్రతి – ఘటన – జ్వలిత (172పే) తస్లీమాపై దాడి

అని ప్రశ్నిస్తుంది.

దుఃఖైర్లాంజి – ఎండ్లూరి సుధాకర్ (159పే) ఖైర్లాంజి సంఘటన

అని ప్రశ్నిస్తాడు

బాల్స్ ఓన్లీ షుడ్ బౌన్స్ – వంశీ కృష్ణ (156పే) టెన్నిస్ బ్రా మోడలింగ్
టెన్నిస్ తారల దుస్తులపై బాల్స్ బౌన్స్ అనే నినాదంపై చెలరేగిన వివాదానికి స్పందించిన వంశీ కృష్ణ తీవ్రస్వరంతోనే నిరసనను తెలియచేసారు.

.. అంటూ

.. అని మార్కెట్ రహస్యాని తెలియచేస్తాడు

పదకొండుమంది స్త్రీలు– అరసవిల్లి కృష్ణ (136పే)
గిరిజన స్త్రీలపై పోలీసుల అత్యాచారాన్ని నిరసిస్తూ రాసిన కవితయిది.

అస్తిత్వం ఒక ప్రశ్న – దేవదానం రాజు (75పే)
ఉత్తర్ ప్రదేశ్ లో సంతాలీ ఆడపిల్లల్ని వేడుక జరిపి చంపేస్తారనే వార్త

మిగతా కవితలలో కొన్ని ఇలావున్నాయి

అంటారు శ్రీగిరిరాజు విజయలక్ష్మి(100పే).

అని మాట్లాడవలసిన అవసరాన్ని అనిశెట్టి రజిత గుర్తుచేస్తున్నారు.

అంటారు అనామిక (84పే)

ఇపుడున్న సామాన్య స్త్రీల గురించి శిలాలోలిత ఇలా అంటారు

… అనగనగా ఓ ఇల్లు (112పే)

ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో దాంపత్యంకూడా కార్పొరేట్ అయిపోతున్న బాధను జ్వలిత ఇలా వెలిబుచ్చారు

-కార్పొరేట్ దాంపత్యం (123 పే)

అమ్మకళ్ళు (46పే) గురించి అందంగా చెప్పిన మెహజబీన్ పదాలు

స్త్రీని మహోన్నత శక్తిగా తనదైన శైలిలో మనముందుంచారు కె. శివారెడ్డి కాంక్షారణ్యంలో (45పే)

… అంటూ

“పరివ్యాప్తమవుతున్న స్త్రీవాద కవిత్వం” అంటూ కొండేపూడి నిర్మల,

“నడిచేదీ నడిపించేదీ పరివ్యాప్త” అని రామాచంద్ర మౌళి

సరికొత్త కవితా సంపుటి పరివ్యాప్త అంటూ చేకూరి రామారావు రాసిన పరిచయవాక్యాలు వున్నాయి.

స్త్రీ సమస్యలను అర్థంచేసుకొనే నేపథ్యంలో చదవాల్సిన పుస్తకం

– దొరుకుచోటు:
అన్నిపుస్తక కేంద్రాలలోను మరియు –
జ్వలిత (విజయకుమారి దెంచనాల)
గవర్నమెంటు ఉన్నత పాఠశాల,
రామవరం, కొత్తగూడెం
-507 101.
సెల్ నం. +9989198943

జాన్ హైడ్ గారు రాసిన ‘హృదయాంజలి’ కవితాసంపుటి మార్చి 2004 లో మునిపల్లె రాజు గారిచే ఆవిష్కరించబడింది. వీరు రాసిన ‘హసీనా’, గురజాడ రాసిన ‘పుత్తడిబొమ్మ పూర్ణమ్మ’ తర్వాత స్త్రీ సమస్యలతో వచ్చిన దీర్ఘ కవిత అని వాడ్రేవు చినవీరభద్రుడు గారి అభిప్రాయం. వీరి ‘అలలపై కలలతీగ‘ కవితాసంపుటి ఫిబ్రవరి 2006లో విడుదలైంది. జాన్ హైడ్ గారి గురించి మరిన్ని వివరాలతో బాటు, వీరు రాసిన కవితలు కొన్ని వీరి బ్లాగులో చూడవచ్చు.

-డా. కొడవటిగంటి రోహిణీప్రసాద్‌

జానపద సాహిత్యంగానూ, నోటి పాటల రూపంలోనూ వేల ఏళ్ళుగా ప్రజలలో తరతరాలుగా ప్రాచుర్యంలో ఉన్న అలిఖిత సంప్రదాయం ఆధునిక నాగరికతకు పూర్వపు సంస్కృతిలోని ఒక ముఖ్యమైన అంశం. దీని ప్రభావం ఆ వెనకగా వచ్చిన ప్రాచీన గ్రంథాలలో కనిపిస్తుంది. మన దేశంలో వేదాలూ, ఉపనిషత్తులూ, పురాణాలూ, బౌద్ధమత రచనలూ, ప్రాచీన కాలపు గ్రీస్‌, యూరప్‌లోని ఇతర దేశాల సాహిత్యమూ, మెక్సికో మతాచారాలూ, చైనా న్యాయశాస్త్రమూ, వేల ఏళ్ళనాటి ఈజిప్ట్‌ ఆధ్యాత్మికవాదమూ అన్నీ ఒకనాటి మౌఖిక సంప్రదాయాల మీద ఆధారపడినవే. మన ప్రాచీనులకు అక్షరాస్యతకన్నా జ్ఞానమే ముఖ్యం. ప్రసిద్ధ వైయాకరణుడైన పాణినికే అక్షరజ్ఞానం ఉండేది కాదని కొందరంటారు. తమ జ్ఞానాన్ని లిపిబద్ధం చెయ్యడం అవసరమని చాలామంది అనుకోలేదు. జ్ఞాపకశక్తికీ, కంఠస్థం చెయ్యడానికీ ఎక్కువ ప్రాధాన్యతనిచ్చేవారు. సులువుగా గుర్తుండడానికి విషయాలను శ్లోకాలుగానూ, గీతాలుగానూ నేర్పేవారు. రచనాపద్ధతులు వ్యాప్తిలోకి వచ్చాక కూడా, అరుదుగా, ఏ రాజవంశాల చరిత్రను శాసనాలుగా చెక్కడానికో లిపిని వాడేవారు.

వివిధ దేశాల్లో ఆధ్యాత్మిక, తాత్విక విషయాలను లిపిబద్ధం చెయ్యడం అపరాధంగా భావించబడేది. నాగరికత అభివృద్ధి అయిన తరవాతకూడా కొందరు ప్రాచీనులు తమకు లభించిన మౌఖిక వారసత్వాన్ని లిఖితరూపంలో నమోదు చెయ్యరాదని అనుకునేవారు. అక్షరాలు కనిపెట్టాక కూడా అవి నేర్చుకోవడం హానికరమనే అభిప్రాయం ఉండేది. ప్రజలు అక్షరాలను మాత్రమే గుర్తుంచుకుని అవి నేర్పుతున్న విషయాలను మరిచిపోగలరన్న హెచ్చరిక ప్రాచీన ఈజిప్ట్‌ మత సంప్రదాయంలో కనబడుతుంది. ప్రసిద్ధ గ్రీక్‌ తత్వవేత్త ప్లేటోకూడా చర్చకే ప్రాధాన్యతనిస్తూ చదవడం, రాయడం పరిమితమైన ప్రయోజనాన్నిస్తాయనీ, జ్ఞాపకశక్తిని నశింపజేస్తాయనీ అన్నాడు. వ్యక్తిగత చర్చలో సందేహాలను నివృత్తి చేసుకోవచ్చు. సత్యాన్వేషణ కావించే ప్రవృత్తికై మనసు మీదనే ఆధారపడాలి కాని పుస్తకాల మీద కాదు.

లిఖిత సాహిత్యాన్ని నిరాకరించినవారిలో కెల్ట్‌ జాతులుండేవి. క్రీస్తు శక ప్రారంభంలో ఐర్లండ్‌ మొదలైన ప్రాంతాల్లో నివసించిన కెల్ట్‌ జాతుల్లో “పండిత” వర్గానికి డ్రూయిడ్‌లనే పేరుండేది. ప్రాచీన అగ్నిదేవతలనూ, ఇతర వేల్పులనూ ఆరాధించే ఈ డ్రూయిడ్‌లు తమ తెగలకు సంబంధించిన పూజలూ, తంతులూ నిర్వహిస్తూ, ప్రాచీన సంప్రదాయాలనూ, గాథలనూ, పాటలనూ ఎరిగినవారై ఉండేవారు. ఇవన్నీ తరతరాలుగా ఎన్నో శతాబ్దాలుగా వారికి వారసత్వం రూపంలో అంది వస్తూ ఉండేవి. వీరిలో కొందరికి ద్రష్టలుగానూ, జ్ఞానులూ, ప్రవక్తలూ, పూజారులుగానూ, గారడీ విద్యలు తెలిసినవారుగానూ గుర్తింపు ఉండేది. ఇదంతా ఆటవిక లక్షణాలతో కూడుకుని ఉండేది. తరవాతి యుగాల్లో రూపొందిన మతాలకు ఇదొక పూర్వదశ.

గమనించవలసిన దేమిటంటే ఈ ఆటవిక పూజారులకు ఉండిన ప్రత్యేకతల్లో గాథలను పాడి వినిపించగలిగిన నైపుణ్యం ముఖ్యమైనది. మెక్సికో, దక్షిణ అమెరికాలతో సహా ప్రపంచ నాగరికత లన్నిటిలోనూ ఊరూరా తిరుగుతూ, కథలూ, గాథలూ పాడి వినిపిస్తూ తిరిగే ప్రవక్తలూ జానపద గాయకులూ ఉండేవారు. తమతమ జాతుల సంప్రదాయాలనూ, రాజవంశాల చరిత్రనూ ఏకరువుపెడుతూ జాతిలో సమైక్యతనూ, సంఘీభావాన్నీ కలిగించేవారు. లిఖిత సాహిత్యమూ, అక్షరాస్యతా లేని సామాన్యులకు జ్ఞాన విజ్ఞానమంతా ఈ రూపంలోనే అందుతూ ఉండేది. కెల్ట్‌జాతి ప్రజలు ఇంగ్లండ్‌లోని వేల్స్‌ ప్రాంతంలోనూ, స్కాట్లండ్‌, ఫ్రాన్స్‌, స్విట్జర్లండ్‌, స్పెయిన్‌, టర్కీవంటి ప్రదేశాల్లోనూ ఉండేవారు. ఫ్రాన్స్‌ను లోబరుచుకున్న రోమన్‌ సామ్రాజ్యం అక్కడి ప్రాచీన మతసంప్రదాయాలని తుడిచిపెట్టి తమ దేవతలకు స్థానం కల్పించింది. అటువంటి ప్రాంతాల్లో ఆ తరవాత క్రైస్తవ మతం ప్రవేశించింది. ఐర్లండ్‌లో మాత్రం క్రైస్తవ సంప్రదాయం నెలకొనే దాకా డ్రూయిడ్‌ల పెత్తనమే కొనసాగింది. వారి అలిఖిత గాథల గురించిన వివరాలన్నీ క్రైస్తవ రచనల ద్వారానే మనకు లభిస్తున్నాయి.

పురాణం చెప్పే పంతులైనా, సోదెమ్మలైనా, బుడబుక్కలవాళ్ళైనా ఒకరు చెప్పడం, తక్కినవారు వినడం ప్రధానంగా ఉండేది. గౌతమ బుద్ధుడివంటి ప్రవక్తలుకూడా రచనలకన్నా తమ బోధనలకే ప్రాధాన్యతనిచ్చారు. మన ప్రాచీన విద్యల్లో వ్యాకరణ నియమాలనుంచి ప్రతిదీ సులువుగా గుర్తుండే సూత్రపద్ధతి ద్వారా నేర్పబడేది. మన సంప్రదాయంలో ఇటువంటివి నేర్పడంలోనూ, నేర్చుకోవడంలోనూ ఎంత శ్రద్ధ వహించేవారంటే వేదపఠన పద్ధతి వగైరాల్లో ఉత్తర భారతదేశానికీ, దక్షిణాదికీ తేడాలుండవు. అలాగే బౌద్ధమత విషయాల్లో వివిధ దేశాలవారు ఒకే పఠనపద్ధతిని పాటిస్తారు. ఆధునికులు నమ్మకపోవచ్చుగాని వీటిని తు.చ. తప్పకుండా వప్పచెప్పకపోతే మహాపాపమని తలిచేవారు కనకనే ఇవన్నీ వేల సంవత్సరాలు గడిచినా నిర్దుష్టంగా కొనసాగుతున్న సంప్రదాయాలు.

వర్ణ విచక్షణ కారణంగా వలస పాలకులు ఆఫ్రికా అంతటినీ అనాగరికమైన చీకటి ఖండంగా అభివర్ణించారు కాని అది నిజం కాదు. అక్కడ విలసిల్లిన ఎన్నో ప్రాచీన నాగరికతలన్నీ సాక్ష్యాలు మిగలకుండా రూపుమాసిపోయాయి. అక్కడి అలిఖిత సంప్రదాయాలను కొనసాగించే గ్రియోట్‌ గాయకులు ఎన్నో శతాబ్దాల చరిత్రనూ, గ్రామాల స్థలపురాణాలనూ, వంశాల చరిత్రనూ కంఠతాపట్టి చెపుతూ ఉంటారు. పశ్చిమాఫ్రికా మొదలైన ప్రాంతాల్లో అనుకున్నదానికన్నా వెయ్యేళ్ళు ప్రాచీనమైన చరిత్ర ఉన్నట్టుగా సాక్ష్యాలు లభిస్తున్నాయి. లిఖిత సాహిత్యం మొదలైన కాలానికి అప్పటిదాకా ఉన్న శ్రుత సంప్రదాయమే ప్రాచీన విషయాలకు ఏకైక ఆధారంగా ఉండేది. సమాజం మారుతున్న కొద్దీ గత కాలపు వివరాలకు మార్పులూ, చేర్పులూ జరగకుండా, పొరబాట్లు దొర్లకుండా, వ్యక్తుల మీద ఆధారపడకుండా వాటిని నిర్దుష్టంగా ఎక్కడో అక్కడ నమోదు చెయ్యడం అవసరమని అనిపించింది. అప్పటినుంచీ పవిత్ర గ్రంథాల రచనలు ప్రపంచమంతటా మొదలయాయి.

అతి ప్రాచీన కాలంలో పాలస్తీనాలోనూ, బేబిలోన్‌ ప్రాంతంలోనూ అలిఖితాలుగా ప్రాచుర్యంలో ఉండిన జుడాయిజమ్‌ సూత్రాలను క్రీ.శ. మూడో శతాబ్దంలో యూదు మతబోధకులు గ్రంథస్థం చేశారు. ఆధునిక పరిశోధనల్లో వివిధప్రాంతాలలో చెల్లాచెదురుగా జీవిస్తున్న యూదుమతస్థుల సంప్రదాయాలను సేకరించే ప్రయత్నాలు మొదలయాయి. మరుగున పడిపోతున్న హీబ్రూ భాషలోని పదాల ఉచ్చారణా, పాత ఆచారాలూ, అన్నిటినీ పరిరక్షించేందుకు ఏర్పాట్లు జరిగాయి. లిపి ఆవిర్భావానికీ, పుస్తకాల తయారీకీ కొంత సాంకేతిక ప్రగతి అవసరం కావడం వల్లనే బైబ్‌ల్‌, కురాన్‌, జెంద్‌ అవెస్తా మొదలైన తొలి మత గ్రంథాలన్నిటికీ అంతులేని విలువా, వాటి పట్ల ఎనలేని భక్తీ ఉండేవి. ఎందుకంటే అప్పట్లో అవి గ్రంథరూపంలో వెలిసిన విజ్ఞానసర్వస్వాలు.

ఈ రోజుల్లో చాలామందికి పుస్తకాలు చదివే అలవాటు తప్పడం, చదవనేర్చినవారు కూడా టీవీ ముందు గుడ్లప్పగించి కూర్చోవడం జరుగుతోంది. ఈ ఆధునిక “నిరక్షరాస్యత” కారణంగా మళ్ళీ మౌఖిక, దృశ్య, శ్రవణ సంప్రదాయాలకు ప్రాముఖ్యత పెరిగినట్టుగా అనిపిస్తోంది. కాని ఈ యుగంలో సమాచారం, విజ్ఞానం, పనికిరాని చెత్తా అంతా పర్వతాల ప్రమాణానికి పెరిగి కంప్యూటర్లూ, ఇంటర్నెట్‌ వగైరా అనేక మాధ్యమాలద్వారా లభ్యం అవుతోంది. పుస్తకాల మాట ఎలా ఉన్నా సమాచారం, సంపర్కం లేకుండా మానవ సమాజాలకు ఆనాడైనా, ఈనాడైనా జరగదు.

లిపుల వ్యాప్తి మొదలయాక పరిస్థితులు క్రమంగా మారుతూవచ్చాయి. ప్రపంచంలోని ఆధునిక లిపులలో ఎన్నో రకాలు కనిపిస్తాయి. ఇంగ్లీష్‌వంటి భాషల్లో హల్లులకూ, అచ్చులకూ వేరువేరు అక్షరాలుంటాయి. ఏ మాట రాయాలన్నా 26 అక్షరాలలో అవసరమైనవాటిని పక్కపక్కనే రాస్తూపోవాలి. అచ్చు లేని హల్లులను క్‌, గ్‌ వగైరాలుగా ఉచ్చరించాలి. ప్రతి అక్షరాన్నీ ఉచ్చరించడానికి అచ్చులు కావాలి. తెలుగువంటి భారతీయ లిపుల్లో ఉచ్చరించగలిగిన సిలబల్‌ అక్షరాలు రాయవచ్చు. అక్షరం స్వరూపం మారదు కాని గుణింతాలు మారుతూ ఉంటాయి. ఈజిప్ట్‌ వంటి కొన్ని ప్రదేశాల ప్రాచీన భాషల్లో అచ్చులు వాడేవారు కారు. అన్నీ హల్లులే. సందర్భాన్ని బట్టి పదాలను ఉచ్చరించాలి. ఆ ఛాయలు కొన్ని ముస్లిమ్‌ పేర్లలో ఇప్పటికీ కనిపిస్తాయి. మహ్మద్‌, మహమద్‌, మహమ్మద్‌, ముహమ్మద్‌, మొహమ్మద్‌, మహ్మూద్‌, మెహమూద్‌ ఇలాంటివన్నీ కొద్ది వ్యత్యాసాలతో పలుకుతారు. చైనా, జపాన్‌ మొదలైన భాషలన్నీ రేఖామాత్రంగా కనిపించే బొమ్మలవంటివిగా మొదలయాయి. కనబడుతున్న వస్తువులను వర్ణించడానికి చిత్రలిపిని వాడడం సులువు. కుక్క అనే పదాన్ని సూచించడానికి చిన్న కుక్క బొమ్మను గీయవచ్చు. చదివేవారు దాన్ని చూడగానే కుక్క అనో, తమ భాషలో ఆ అర్థాన్ని సూచించే మరొక మాటనో ఉచ్చరిస్తారు. మరొక పద్ధతిలో ఒక పదంలో వినబడే అక్షరాలను బట్టి వాటికి ప్రతీకలైన బొమ్మలు గీసుకోవడం వీలు. ఉదాహరణకు వడగళ్ళు అనే మాట రాయడానికి ఒక గారె బొమ్మనూ, దాని పక్కనే కాసిని గళ్ళనూ గీసే పద్ధతి పెట్టుకోవచ్చు. ఈ బొమ్మలకూ, వడగళ్ళకూ సంబంధం లేకపోయినా వడనూ, గళ్ళనూ గుర్తించినవారు ఆ పదాలను కలిపి చదువుకోగలుగుతారు. కొన్ని లిపులు ఈ పద్ధతిలో రూపొందాయి. ఇవన్నీ వివిధ ప్రాంతాల్లో వివిధ రీతుల్లో పరిణామం చెందాయి.

ఈనాటి భాషల్లో ఎడమనుంచి కుడివైపుకు రాసేవే ఎక్కువగా కనబడతాయి కాని ఉర్దూ, అరబిక్‌ వంటివన్నీ వ్యతిరేక దిశలో సాగుతాయి. తూర్పు దేశాల్లో నిలువుగా రాసే సంప్రదాయం కూడా ఉండేది. దీనికీ, ప్రాచీనులు తొలి యుగాల్లో చేసిన ప్రస్థానాలకూ సంబంధం ఉందని కొందరంటారు. మొదట నమోదు చేసిన వివరాల్లో ప్రతిరోజూ సూర్యబింబం స్థానాన్ని సూచించేవారని ఈ ప్రతిపాదన చెపుతుంది. మన దేశంలో ఎక్కువ మంది దక్షిణంగా ప్రయాణించారు కనక సూర్యబింబం స్థానాన్ని మొదటగా ఎడమ కొసలో గీయవలసివస్తుంది. ఆ తరవాత రోజు గడిచిన కొద్దీ కుడి వైపుకు రాస్తూ పోవాలి. మధ్య ఆసియాలో ప్రజలు ఉత్తరంగా వెళ్ళారనీ, చైనా మొదలైన ప్రాంతాల్లో పడమటి దిక్కుగా ప్రయాణించారనీ, ఆ కారణంగా అక్షరాలు రాసే పద్ధతి రూపొందిందనీ అంటారు. ఆదిమయుగాల్లో సూర్యుడిని ఆరాధించేవారు కనక ఇది నిజమేనేమో.
మరొక సిద్ధాంతం ఈజిప్ట్‌లోని పెపైరస్‌ కాగితాలమీద ఆధారపడినది. నైల్‌ నది ప్రాంతంలో విరివిగా పెరిగే రెల్లుగడ్డి వంటి పెపైరస్‌ను కాగితాల తయారీకి వాడేవారు. ఇది ఎండాక చుట్టచుట్టుకుని ఉండేది. కుడిచేత్తో రాసేటప్పుడు దీన్ని ఎడమచేత్తో తెరుస్తూ పోవాలి. ఇలా చెయ్యాలంటే కుడి నుంచి ఎడమకు రాస్తూపోవడమే వీలుగా ఉంటుంది. ఈ పరిస్థితులన్నిటిలోనూ నిజంగా ఏం జరిగిందో ఊహించాలే కాని ఖచ్చితంగా చెప్పడం వీలవదు.

లిపుల్లో అన్నిటికన్నా ప్రాచీనమైనవి క్రీ.పూ.3000 ప్రాంతాల సుమేరియా, ఈజిప్ట్‌ నాగరికతల్లో ఆరంభమైనట్టుగా తెలుస్తోంది. మెసపొటేమియాలో ఎన్నో శతాబ్దాలుగా గొర్రెల, మేకల పెంపకానికీ, వ్యవసాయానికీ సంబంధించిన లెక్కల కోసమని ఆవంలో కాల్చిన మట్టిబిళ్ళలు వాడేవారట. ఇవి అనేక ఆకారాల్లో తయారయేవి కనక ఇచ్చిపుచ్చుకోవడాలు జరిగినప్పుడు గుర్తుంచుకోవడం వీలయేది. ఆ తరవాత బంకమట్టి మెత్తగా ఉన్నప్పుడు బిళ్ళలమీద పుల్లతో గుర్తులు గీసుకోవడం మొదలైంది. కాల్చిన తరవాత ఈ గుర్తులు ఎన్నేళ్ళైనా చెరిగిపోకుండా ఉండేవి. ములుగర్రతో గీసిన ఈ రచనా పద్ధతిని కీల లిపి (క్యూనీఫాం) అంటారు. రాయవలసిన సమాచారం పెరిగిన దశలో దీన్ని పైనుంచి ఎడమ వెైపున మొదలుపెట్టి కుడి వైపుకు పంక్తులుగా రాసేవారు. ఈనాటి మనవంటి లిపులన్నిటినీ ఇదే పద్ధతిలో రాసి, చదువుతాం. తమ అవసరాల కారణంగా అప్పటివారు రాసే పరికరాలూ, పద్ధతులూ అన్నీ స్వతంత్రంగా సృష్టించుకోవలసివచ్చింది. లిపికై ఎన్నో శతాబ్దాల తరబడి జరిగిన ప్రయత్నాలు ఇటువంటివే.

సుమేరియన్‌ కీల లిపి

ఈ కాలంలోనే ఈజిప్ట్‌లో మొదలైన రాత పద్ధతుల్లో ఏడెనిమిది వందల రకాల గుర్తులుండేవి. దాదాపు మూడున్నర వేల ఏళ్ళపాటు కొనసాగిన ఈ లిపికి లెక్కలేనన్ని నమూనాలు చరిత్రకారులకు లభించాయి. కుడినుంచి ఎడమకు సాగే ఈ రాతలో అన్నీ బొమ్మలవంటి గుర్తులే. వీటిలో కొన్ని గుర్తులు శబ్దాలకూ, మరికొన్ని భావనలకూ ప్రతీకలుగా ఉండేవి. వీటిలో అచ్చులుండేవి కావు కనక వీటిని ఎలా ఉచ్చరించేవారో మనకు తెలియదు. ఎడమ వైపున గీసిన గుర్తుల ఆధారంగా చదివేవారికి సందర్భమూ, ఉచ్చారణా తెలుస్తూ ఉండేవి. సుమేరియన్‌, ఈజిప్ట్‌, మధ్య అమెరికా నాగరికతల్లో వేటికవిగా రూపొందిన ఈ లిపులన్నిటిలోనూ మొదట బొమ్మలు సరిగ్గా గీసినా, రానురాను అవి రేఖామాత్రపు సూచకాలుగానే రూపొందాయి. ఈనాటికీ ఏ లిపిలోనైనా అక్షరపు స్వరూపానికి స్వతహాగా అర్థమేమీ ఉండదు. వంకరటింకర గీతలన్నీ ఏయే అక్షరాలకు ప్రతీకలో తెలిశాక ప్రజలు వాటిని చూడగానే పోల్చుకుని చదవడం, ఆ శబ్దాలను బట్టి భావాన్ని అర్థం చేసుకోవడం జరుగుతుంది.

ఈజిప్ట్‌ రచనా పద్ధతి

క్రీ.పూ. 1300 ప్రాంతాల చైనాలో స్వతంత్ర పద్ధతిలో మొదలైన లిపిలో శబ్దాలను సూచించే మూడు నాలుగు వేల గుర్తులుంటాయి. మెక్సికోలో రాసే పద్ద్ధతులు క్రీ.పూ. 600కు మునుపే మొదలైనట్టుగా తెలుస్తోంది.

క్రీ.శ. ఏడో శతాబ్దపు చైనాలిపి

ఈ విధంగా అక్కడక్కడా మొదలైన లిపులు కూడా తక్కిన సాంస్కృతిక అంశాలలాగే భౌగోళిక పరిస్థితులకూ, అవరోధాలకూ లోనవుతూ వ్యాప్తి చెందగలిగాయి. మధ్యధరా సముద్రంలోని క్రీట్‌ దీవిలో మొదలైన అక్షరాస్యత పసిఫిక్‌లోని టోంగా దీవిలో రూపొందలేదు. పశ్చిమాసియాలో మొదలైన లిపులు అరేబియాకూ, ఇతియోపియాకూ వ్యాప్తి చెందగలిగాయి కాని మెక్సికో నాగరికతలోని లిపి పద్ధతులు దక్షిణ అమెరికాకు అందలేదు.

మధ్య అమెరికా ప్రాంతపు లిపి

నాగరికతలు లిపులనూ, లిపులు నాగరికతలనూ ప్రభావితం చేసుకున్నాయి. మొదట్లో ఇదంతా పాలక వర్గాలకే పరిమితం అయినా వీటివల్ల ప్రజల జీవితాలు త్వరితమైన మార్పులు చెందడంతో చరిత్ర ఎన్నో మలుపులు తిరిగింది. పంతొమ్మిదో శతాబ్దంలో ప్రపంచపు ప్రాచీన లిపులను పరిశీలించిన యూరపియన్‌ పరిశోధకులు తమ లిపులను పోలినవాటిని ఉన్నతమైనవిగానూ, తేడాగా ఉన్నవాటికి తక్కువరకంగానూ పరిగణించేవారు. లిపులన్నీ మెసపొటేమియాలో మొదలైన అక్షరాలనుంచి పుట్టుకొచ్చినవే అని అనేవారు. తరవాతి పరిశోధనల్లో ఇరాన్‌, చైనాలమధ్య ఉన్న విశాలప్రాంతంలో మధ్యస్థంగా అనిపించిన లిపుల దాఖలాలేవీ దొరకలేదు. మధ్య అమెరికాలో దొరికినదాన్ని అసలు లిపిగానే అంగీకరించని వైఖరిని తరవాతి కాలంలో సరిదిద్దుకున్నారు. ఈజిప్ట్‌లోనూ, సింధునది ప్రాంతంలోనూ తలెత్తిన రచనాపద్ధతులు స్వతంత్రమైనవిగా అనుకోవడం మొదలైంది. ఇప్పటి దృక్పథం మారడంతో అక్షరాస్యత ఏ మాత్రమూ లేని సమాజాలు కూడా ఉన్నతమైన నాగరికతను సాధించాయని ఒప్పుకుంటున్నారు.

మాటలను పలకడం, రాయడం అనేవి వేరువేరని ఈనాడు ఎవరూ భావించరుగాని ఇది కొన్ని శతాబ్దాల తరబడి జరిగిన పరిణామాల ఫలితమే.

కొడవటిగంటి రోహిణీప్రసాద్ సంగీతమ్మీద ఆసక్తితో హిందూస్థానీ శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని, కర్ణాటక సంగీతాన్ని మథించి దేశవిదేశాల్లో అనేక ప్రదర్శనలివ్వడమేగాక ఎన్నో ప్రదర్శనలకు సంగీత దర్శకత్వం వహించారు. తండ్రి (కొడవటిగంటి కుటుంబరావు) నుండి వారసత్వంగా వచ్చిన రచనాసక్తితో సైన్సు గురించి, సంగీతం గురించి తెలుగులో సరళమైన రచనలెన్నో చేశారు. కొన్ని పత్రికల్లో శీర్షికలు కూడా నిర్వహించారు. వృత్తిరీత్యా ఆయన అణుధార్మిక శాస్త్రవేత్త. తెలుగులో http://rohiniprasadk.blogspot.com, http://rohiniprasadkscience.blogspot.com) అనే బ్లాగులు రాస్తూంటారు.