పొద్దు

మానవుడు ఆర్థికజీవి. ఆర్థిక పరిస్థితులే అతని దృష్టిని నిర్ణయిస్తున్నాయి. అతని దృష్టి మారాలంటే ఆర్థిక పరిస్థితులు మారాలి. సంఘం రెండు వర్గాలుగా చీలి ఉంది – ధనవంతులు, బీదవాళ్ళు. వాళ్ల దృష్టిని వాళ్ల పరిస్థితి నిర్ణయించింది. సంఘంలో ఉన్నంతకాలం ఈ ఇద్దరికీ ఈ భిన్న పరిస్థితులు సరిపడవు. ధనవంతులకు ’హృదయ పరివర్తన’ కలిగి బీదవాళ్లకు సహాయం చేస్తారనుకోవడం హాస్యాస్పదం. వాళ్ల ఆర్థిక పరిస్థితిని నిర్ణయించినప్పుడు, ఆర్థిక పరిస్థితిని బట్టి భావాలు కలిగేటప్పుడు, ఆ పరిస్థితి యధాతధంగా ఉండగా వాళ్ల దృష్టి ఎలా మారుతుంది? ఇవన్నీ అబద్ధాలు. బీదప్రజలను మోసం చెయ్యడానికి చెప్పేమాటలు. ఈ మాటలు నమ్మగూడదు. బీదప్రజలు బాగుపడటానికి విప్లవమే మార్గం. అందుకు వర్గకలహమే సాధనం. “ప్రపంచ కార్మికులారా, ఏకము గండు”, “ఈ పోరాటంతో సంకెళ్ళు తప్ప మనకు పోయేది ఏవీ లేదు.”
ఈ సిద్ధాంతంలో భావానికి ప్రాధాన్యంలేదు. భావం ఆర్ధికపరిస్థితుల చేతుల్లో కీలుబొమ్మ అయింది. భావంతోపాటు మానవుని పనీ అంతే అయింది. భగవంతుడు ఒకడున్నాడని అంగీకరించే ఆధ్యాత్మికవాదులు ’పురుష ప్రయత్నం అవసరం’ అని చెప్పినట్లే వీరూ ’మానవ ప్రయత్నం అవసరం’ అంటారు. అనటమేగాని మానవుడు ఒకప్పుడు ధనవంతుని చేతుల్లోనూ, మరొకప్పుడు భగవంతుని చేతుల్లోనూ కీలుబొమ్మ అయినప్పుడు ఎట్లా వీలు? అవసరం ఎక్కడ? అంతేకాదు నైతిక విలువలక్కూడా సంఘంలో స్థానం లేకుండా పోయింది.
అన్నం కావాలి. ధనికవర్గం అధికారంలో ఉన్నంతకాలం బీద ప్రజలకు అన్నం దొరకటం అనేది పేరాశ, జరిగే పని కాదు. కాబట్టి బీదప్రజలు అధికారాన్ని చేపట్టాలి. అందుకు ఏ పని చెయ్యటం అవసరమైతే అదే ధర్మం. ఏ సాధనం ఈ ఆదర్శాన్ని నెరవేర్చగలుగుతుందో అదే ఉత్తమ సాధనం, మిగిలినవన్నీ బూటకపు మాటలు. సంఘంలో మార్పు రాకుండా ఉండటానికి ధనికవర్గం తయారుచేసిన తియ్యని మాత్రలు.
ఈవిధంగా సిద్ధాంతం నిర్మించబడింది. ఉద్యమం ప్రచారంలోకి వచ్చింది. బీదప్రజలు నడుం కట్టారు. విప్లవాలు చెలరేగినాయి. దయాసత్యశౌచాలు లేవు. మానవుడికీ మానవుడికీ ఉన్న సంబంధం తెగిపోయింది. ధనార్జన పరమార్థం అయింది. ఏవిధంగానైనా సరే డబ్బు సంపాదించటమే ప్రయోజకత్వంగా భావింపబడింది. మిగిలిన విలువలన్నీ దద్దమ్మల ఊహలక్రింద జమకట్టబడినాయి. ఒకరినొకరు మోసం చేసుకోవటం, అబద్ధం ఆడో, అవినీతిగా ప్రవర్తించో తన పనిని నెరవేర్చుకోవటం పురుష లక్షణం అయింది. మానవసంఘం దద్దరిల్లింది. ఉత్తమ పురుషులు మానవులను ఆవహించిన ఈ పైశాచిక దృష్టికి ఆహుతి అయ్యారు. మానవులు ఏళ్లతరబడి మూటకట్టిన తమ సంస్కారాన్ని తుడిచిపెట్టి ఎకాఎకిని జంతుజాలంలోకి దిగజారటానికి సిద్ధపడుతున్నారు. తమ సమాధిని తాము తవ్వుకుంటున్నారు. ఎవరికివారు ఏదో ఘనకార్యం చేస్తున్నట్టు, ఏదో ఒక లోకోత్తర విషయాన్ని సాధిస్తున్నట్టు భావిస్తూ తమ శక్తినంతా ఉపయోగించి వృధా కాలయాపన అవుతుందేమో అనే భయంతో, రేపు మనది కాదు అనే ఆతురతతో తమ సమాధిని తాము తవ్వుకుంటున్నారు
ఇక గత్యంతరం ఏమిటి?

ప్రపంచానికి ఈ విషమ పరిస్థితి ’మానవుడు ఆర్థికజీవి’ అనుకోవటంవల్ల వచ్చింది. ఈ సిద్ధాంతం – సామాన్య ప్రజలను గర్భదారిద్ర్యంలో ఉంచి, ఉత్తమ సిద్ధాంతాలను తాము ఆచరించకుండా, ఇతరులను తమ సొంత బలుపుకి ఉపయోగించుకోవటానికిగాను వాడే ధనికవర్గం వల్ల అవసరం అయింది. బ్రతుకే అనిత్యంగా కనపడేటప్పుడు మిగిలిన మాటలు ఎవరి చెవులకి ఎక్కుతాయి? కాబట్టి, ఈ సిద్ధాంతం గాలిదుమారానికిమల్లే ప్రజల్లో వ్యాపించటానికి ముఖ్యకారకులు ప్రజలు కాదు. ఈ సిద్ధాంతం అవసరాన్ని సంఘానికి ’తప్పనిసరి’ చేసిన స్వార్ధపరులు.

***********************

జీవకోటి పరిణామం ఎక్కడో ఒకచోట ఆగదు. మానవుడు బ్రతకటానికి చేసే ప్రయత్నాన్నుంచి స్వతంత్రేచ్ఛకూ, స్వతంత్రేచ్ఛనుంచి సత్యాన్వేషణకూ పరిణామం చెందాడు కాని, మానవుని జ్ఞానం సంకుచితం అవటంవల్ల, ఒక దశలో ఉన్న మానవుడు ఆ దశే సత్యమనీ, నిత్యమనీ అనుకుని ఆ దశను పట్టుకుని కూర్చోవటం వల్ల అనేక చిక్కులూ, వ్యర్థపోరాటాలూ వస్తున్నాయి. ఎప్పటికప్పుడు పరిణామం చెందటానికి, ఆ పరిణామానికి తగిన సంస్కారాన్ని సృష్టించుకోవటానికీ, మానవుడు వెనుకంజ వెయ్యటానికీ, విజ్ఞానం, అజ్ఞానజనితమైన భయం, రెండూ కారణాలు. కోతులు మానవదశకు రావటానికి చాలా ఎదురు తిరిగి ఉంటాయి. ఈ పరిణామాన్ని సూచించే చిహ్నాలను నిరుపయోగమైన, తమ బ్రతుకుని అంతంచేసే చిహ్నాలుగా భావించి వాటిని నిర్మూలించటానికి ఎంతో ప్రయత్నించి ఉంటాయి. ఎందుకంటే తాము ఉన్న స్థితికి ముఖ్యావసరంగా కనపడే అనేక లక్షణాలు వచ్చే స్థితిలో ఉండవు. అవి లేకుండా తామెలా బ్రతకటం? రెండు కాళ్లమీద నడవటానికి ప్రయత్నించిన మొదటి కోతిని మిగిలినవన్నీ ఎంత ఎగతాళి చేసి ఉంటాయో! ’దానికేమి పోయేరోగం!’ అని బుగ్గమీద వేలువేసుకుని ఉంటాయి.
మానవునిలోనూ ఈ లక్షణాలే కనిపిస్తున్నాయి. ఎప్పటికప్పుడు పై స్థితికి వెళ్లటానికి భయం. అదేదో అగాధంగా కనిపిస్తున్నది. ఈ స్థితికి అవసరం అయినవాటిని వదులుకుంటే ఏమౌతామో అనిపిస్తుంది. దీనినే ’fear of freedom’ అంటారు. ఈ భయం వల్ల ఎదురుతిరిగి తన ప్రాణాలను కూడా లెక్కచెయ్యక పోరాడుతాడు. ఉన్నచోట ఉండటమే వాంఛిస్తాడు. తెలియని మిత్రునికంటే తెలిసిన విరోధే నయం అనుకుంటాడు.
ఒకదశలో ఉన్న మానవుడు పైదశలో ఉన్న మానవుణ్ణి అర్థం చేసుకోవటం కూడా కష్టమే.ఎందుకంటే అతని చిత్తప్రవృత్తి వేరు, అతని సమస్యలు వేరు, అతని పరిష్కార మార్గాలు వేరు. ఎవరికివారు తమ తమ చిత్తవృత్తులనుబట్టే ఇతరులను అర్థం చేసుకోవటానికి ప్రయత్నిస్తారు గనుక, అపార్థం చేసుకోవటానికి ఎక్కువ వీలుంది. ఈ విషయం మన నిత్య జీవితంలో అనుక్షణం అనుభవానికి వస్తూనే ఉంటుంది. కానీ పై స్థితిలో ఉన్నవారికి కిందిస్థితిలో ఉన్నవారి సమస్యలు అర్ధం చేసుకోవటం తేలిక. వారికి మార్గంచూపి, అంటే వారి సమస్యలను పరిష్కరించటానికి సహాయపడి, వారి అభివృద్ధికి ఆటంకం తొలగించటం వారి ధర్మం. ఈ దృష్టివల్లనే ’వేదాంతం ఆకలితో మాడేవాడికి కాదు.’, ’నాదేశంలో ఒక కుక్క ఆకలితో మాడుతున్నా దాని ఆకలి తీర్చటమే నా ధర్మం’ అనే సూక్తులు వేదాంతుల నోటినుండి వెలువడ్డవి.
కాబట్టి ఆర్ధిక పరిస్థితులే మానవుని దృష్టిని నిర్ణయిస్తాయి అనుకోవటం పొరపాటు. అది ఒక బలమైన శక్తి, కాని మానవుని దృష్టిని నిర్ణయించే శక్తి మరొకటి కూడా ఉంది. అది జ్ఞానం. దీన్ని సంస్కారం అనండి, భావం అనండి, మరింకేమన్నా అనండి- ఆర్ధిక పరిస్థితికాక మరొక శక్తి కూడా మానవుని దృష్టిని నిర్ణయించటానికి తోడవుతూ ఉందని మాత్రం అంగీకరించాలి. ఇది అంగీకరించకపోతే మానవుడు పరిష్కరించలేని విషమ పరిస్థితులు కలుగుతాయి. భావాన్ని కూడా ఒక శక్తిగా  అంగీకరించినంత మాత్రాన భావవాదుల సిద్ధాంతాన్నంతా అంగీకరించవలసిన అవసరం లేదు. పదార్ధం వేరు, శక్తి వేరు అని ఒప్పుకోవలసిన అవసరం లేదు. ఈ శక్తే వివిధరూపాలు ధరిస్తూ ఉందని ఒప్పుకోవలసిన అవసరం లేదు. ఈ శక్తి కూడా పదార్ధంలోనుంచి పుట్టినదే కాని తన ప్రభావం వల్ల తాను వృద్ధి చెందగలదు. తానొక శక్తిగా వృద్ధిచెంది, మానవుణ్ణి మార్చగలదు. పుట్టటం పదార్థ పరిణామంవల్ల పుట్టినా, పుట్టిన తరువాత తన కాళ్ల మీద తను నిలవగలదు.
“మీరు అన్నట్లు జ్ఞానం అంత శక్తి గలదైతే ఇతర వర్గాలకు చెందిన మేధావులు, మధ్యలో మోసంచేసి ధనికవాదుల్లో చేరతారు ఎందుకు?” అని అడిగాడు శిష్యుడు.
శిష్యుని మనస్సులో చెలరేగుతున్న ఊహలు గురువు గమనించాడు. ’మానవుని దృష్టి అచ్చగా ఆర్థిక పరిస్థితిని బట్టే ఉంటుంది’ అని చెప్పేవారి వాదన ఇది. ఆర్థిక పరిస్థితే కారణం అయినప్పుడు, ఇతర వర్గాలకు చెందిన మేధావులు బీద ప్రజలకు సహాయం చెయ్యటానికి పూనుకోవటంగానీ, బీదవాళ్ళ అభివృద్ధి కోసం పాటుపడే పార్టీలో చేరటంగానీ, ఎలా తటస్థిస్తుంది?’ అనే ప్రశ్నకు ’కీర్తి కోసం’ అంటున్నారు. ఎవ్వరైనా సరిపడక మానుకుంటే ’అదుగో చూడు’ అని వేలుపెట్టి చూపుతున్నారు. ఇటువంటి మేధావులు ఎవ్వరైనా అగ్రగాములుగా ఉండి విప్లవాన్ని నడిపితే ఏమీ చెప్పలేక ’declassed individuals’ అని చెబుతున్నారు. ఆర్థిక పరిస్థితికి ఎక్కువ ప్రాధాన్యమిచ్చి, భావాల బలాన్ని అంగీకరించకపోవటం వల్ల వచ్చిన చిక్కులు ఇవి. ఈ సమస్యలన్నీ శిష్యుణ్ణీ కలవరపరుస్తున్నాయని గురువు గ్రహించాడు.
“నాయనా, అటువంటి వాళ్ళు భావాల బలంవల్ల చేరినవాళ్ళుగాని, ఆర్ధికస్థితి వల్ల చేరినవాళ్ళు కాదు. కష్టాలను తట్టుకునే జ్ఞానం వాళ్లకు లేనప్పుడు తమ ప్రయత్నంనుంచి విరమిస్తారు. ఇది ఒక్క మేధావులకే కాదు బీద ప్రజలకు కూడా వర్తిస్తుంది. దీనజనోద్ధరణకు కంకణం కట్టుకున్న పార్టీలకు ఎంతమంది బీద ప్రజలు వ్యతిరేకంగా నిలవటంలేదు! వారికి తగిన చైతన్యం లేదని నీవు సరిపుచ్చుకుంటావు. వీరిని గురించి కూడా ’కష్టాలను ఎదుర్కొనే ’భావ బలం’ వీళ్లకు లేకపోయింది’ అని ఎందుకు అనుకోవు? అది కాకుండా మరొక విషయం కూడా నీవు ఆలోచించాలి. .ఇతర వర్గాలకు చెందిన మేధావులు ఆపేక్షించేది అన్నం కాదు. వారిని నడిపేశక్తి స్వతంత్రేచ్ఛ, సత్యాన్వేషణ. వ్యక్తిగతంగా వారి అభిలాష ఏదైనా, దారిద్ర్యం నిర్మూలించటం ప్రథమ కర్తవ్యం గనక బీద ప్రజలకోసం, అన్నంకోసం పోరాడే ఉద్యమాలలో పాల్గొంటారు. ఒళ్ళు దాచుకోకుండా పాటుపడతారు కాని, వారి వ్యక్తిగత అభిలాషైన ’స్వతంత్రేచ్ఛ’కు, ’సత్యాన్వేషణ’కు ఈ ఉద్యమాలు అడ్డు తగిలినప్పుడు ఆ ఉద్యమాలనుంచి విరమిస్తారు, అంతకంటే గత్యంతరం ఏముంది?” అన్నాడు గురువు.

*  *  *  *  *

మానవుని పరిణామానికి దోహదం ఇచ్చే శక్తుల్లో భావానికి ప్రాధాన్యం ఇచ్చి తీరాలి. జీవకోటికి తెలివితేతలు వచ్చినప్పటినుంచి, ఆలోచించగలిగిన శక్తి వృద్ధి పొందినప్పటినుంచీ, భావ ప్రభావం మానవుని మీద ఎక్కువగా కనిపిస్తూ ఉంది. ఆలోచనాపరుల సంబంధాల్లో ఆర్థిక దృష్టి ఎంత తక్కువగా కనిపిస్తుందో మనకు తెలిసిన విషయమే! భావానికున్న ఈ శక్తిని మనం అంగీకరించకపోతే, స్వాతంత్ర్యం కోసం ఆస్తులను అమ్ముకున్న వారినీ, ఇతర వర్గాలకు చెందిన బీదవాళ్లకోసం సమస్తం త్యాగం చేసిన వారినీ మనం అర్థం చేసుకోలేము.
ప్రకృతి నియమబద్ధమైనది. మానవుడు ప్రకృతిలో భాగమే అందువల్ల ఈ నియమబద్ధత ఎప్పుడూ ఉంటూనే ఉంది. ఇన్ని అవాంతరాలు దాటి ఎవరో ముందుండి దారి చూపుతున్నట్లు ఒక స్థితినుంచి ఒక స్థితికి పరిణామం చెందగలిగేది కాదు. స్వభావ సిద్ధంగాఉన్న ఈ నియమ బద్ధతే నీతికి దారి తీసింది.
మానవజీవితంలో నీతినియమాలు ఎక్కడనుంచో వచ్చిపడినవి కాదు. ప్రకృతిలోఉన్న నియమబద్ధతకు సంబంధించిందే. ఒకరికొకరు సహాయం చేసుకోవటంవల్లా, అందరూ కలిసి బ్రతకవలసిన అవసరం ఉందటం వల్లా వచ్చినవే. ఒరిపిడివల్ల పుట్టి, అవసరంకొద్దీ నిలిచినవే. కాకపోతే, పరిణామక్రమంలో జీవకోటికి ఆలోచనాశక్తి వచ్చిన తర్వాత, సాంఘిక పరిస్థితులకు దూరంగా వాటంతట అవి నిలబడ గలుగుతున్నాయి. మానవకోటిని మృగదశకు జారకుండా కాపాడుతున్నాయి. నీతినియమాలు సంఘానికి ద్వారపాలకుల్లాగా ఎల్లప్పుడూ ఉండవలసిందే. వీటిని కాపాడి ఆచరించవలసిన బాధ్యత మాత్రం, మనముందు అన్నంకోసం తాపత్రయపడవలసిన అవసరంలేని వర్గాలది. వారే వీటిని విస్మరించి నిర్దాక్షిణ్యంగా ధనార్జనే పరమార్థంగా పెట్టుకుంటే, అన్నార్తులు తమ పొట్టకోసం వాటిని తిరస్కరించి విజృంభించటంలో ఆశ్చర్యం లేదు. ’నీవు రేపిన సుడిగాలి నీవే అనుభవిస్తావు’, ధర్మంగా బ్రతుకుతూ, దారిద్ర్యంలో, అజ్ఞానంలో ’దినదినగండంగా’ జీవితం వెళ్లబోసుకునేవాళ్ల సమస్యల పరిష్కారానికి సహాయపడి, వాళ్ళు కూడా నీతినియమాలు పాటించటానికి వీలైన పరిస్థితులను సృష్టించటం పైవర్గాల వారి విధి. అది జరగనప్పుడు ప్రళయమే.

* * * * * * * * * * *

మానవుడు పరిణామంలోని రాబోయే దశకు వెళ్ళటానికి భయపడుతున్నాడు. ఈనాడు మానవ జీవితానికి ఏవి ముఖ్యావసరం అనుకుంటున్నాడో, వాటికి రాబోయే దశలో విలువ ఉండదు. ’అవి ఊతంగా లేని స్థితిలో తను ఎలా బ్రతికేటట్టు? తను ఏమైపోతాడో?’ అని విపరీతమైన భయంతో వణికిపోతున్నాడు. ఇప్పటి లక్షణాలనుబట్టి ఆ స్థితిలో ఇప్పుడున్న ఆర్థిక సంబంధాలు, ఇప్పుడున్న విలువలు అన్నీ తారుమారు అయ్యేటట్లు కనిపిస్తున్నాయి. ఇప్పుడున్న మానవుని చిత్త ప్రవృత్తికి ఆ స్థితి ఏమీ ఆకర్షవంతంగా కనుపించటం లేదు. పర్వత శిఖరాగ్రంనుంచి లోయలోకి దూకవలసిన మనిషికిమల్లే భయపడుతున్నాడు. కాని పరిణామశక్తి అతన్ని ముందుకు నెడుతూ ఉంది. అతను ఉక్కిరిబిక్కిరై ఎదురు తిరిగి పోరాడుతున్నాడు. రావలసిన స్థితికి దోహదం ఇచ్చే గుణాలను నిర్మూలించుకుంటున్నాడు. ఏ సంస్కారం, ఏ విజ్ఞానం, ఏ నైతిక దృష్టి తనను “ముందుకు వెళ్ళు, ముందుకు వెళ్ళు” అని ప్రోత్సహిస్తూ ఉందో, బలవంతపెడుతూ ఉందో దాని గొంతు నులమటానికి పూనుకున్నాడు. అది నశిస్తేగాని తనకు రక్షణలేదు అనుకుంటున్నాడు. మృగదశకు తరలిపోవటానికి ఉవ్విళ్ళూరుతున్నాడు. ఆత్మహత్య చేసుకుంటున్నాడు.
ఇదీ నేటి విషమావస్థ. ఒక్క సంఘమే కాదు, ఏ మానవుడికి ఆ మానవుడే విషమావస్థలోపడి కొట్టుకుంటున్నాడు. అధోగతికి పోతున్న ప్రస్తుత పరిస్థితులలో బ్రతకటానికి అవసరం అయిన దృష్టీ, ఈ దృష్టికి వ్యతిరేకంగా ముందుస్థితికి వెళ్లమని ప్రోత్సహిస్తున్న పరిణామశక్తీ – ఈ రెంటికీ సమన్వయం కుదరక గగ్గోలు పడుతున్నాడు. తనలో రేగిన ఈ ద్వంద్వ సంరంభం వల్ల నిర్వీర్యుడై, దిగాలుపడి కూర్చున్నాడు.
మానవుడు రక్షింపబడాలి. పరిణామం అవిఘ్నంగా ముందుకు సాగిపోవాలి. మానవుని పతనానికి కారణం అయిన దారిద్ర్యాన్ని నిర్మూలించి, పురోగమనానికి అవకాశం కలిగించే పరిస్థితులు సృష్టించాలి. మానవునిలో ఉన్న, వచ్చేదశను సూచించే లక్షణాలకు ప్రోత్సాహం ఇచ్చి విజృంభింపజెయ్యాలి. ఆ శక్తులను సంఘటితపరచి, ముందుకు నడవాలి. మానవునికి ’చిన్నచూపు’ అలవాటైంది. స్వభావమైంది. ప్రతివస్తువునీ విభజించిగాని చూదలేకపోతున్నాడు. ఏ ముక్కకి ఆ ముక్కే పరిపూర్ణం అనుకుంటున్నాడు. వీటిని అన్నిటినీ కలిపి చూడగల శక్తి అతనికి కావాలి. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం చూడగలగాలి. మానవుడు ముఖ్యం. మానవుడి శ్రేయస్సు మనం కాంక్షించేది. మానవుని సహజ శక్తులు అభివృద్ధి చెందటానికి అవకాశం కలిగించటం లక్ష్యం. ఏ రూపంలో, ఏ పేరుతో మానవుని స్వతంత్ర పిపాసను అరికట్టటానికి ప్రయత్నించినా అది మానవుని పతనానికి, సంఘవినాశనానికీ దారి తీస్తుంది.
ప్రపంచ పురోగమనాన్ని నిర్ణయించటానికి కొలబద్ద మానవుడే. అతన్ని వదిలి సంఘశ్రేయస్సు అనేది ప్రత్యేకం లేదు. దేశం, సంఘం, వర్గం, పార్టీ – ఈ భిన్నదృక్పథాలకు ఆదర్శం. మానవుని సహజ శక్తులు విజృంభించే అవకాశం కలుగజెయ్యటమేగాని, తమకు మానవునికి భిన్నంగా వ్యక్తిత్వం ఆపాదించుకొని, ఏదో ఒక వంకతో అరికట్టటం కాదు. ఏ దృక్పథమైనా అతని పరిణామానికి దోహదం ఇచ్చేదిగా ఉండాలి. కాని, అతనిమీద పెత్తనం చెలాయించేదిగా ఉండగూడదు.
“Man is the measure of things.”

మానవలోకంలో ధర్మానికి చోటు లేకుండా పోయిందని లోకం గగ్గోలు పెడుతూ ఉంది. ఇంచుమించు అన్ని దేశాలలోని మేధావులూ ఈ విషయం నొక్కి చెబుతున్నారు. పరిస్థితులు ఈ విధంగానే సాగిపోతే, కొద్దికాలంలోనే మానవుడు, యుగయుగాల నుంచీ తను సంపాదించిన జ్ఞానం, సంస్కారం కోల్పోయి జంజాలంలోకి దొర్లుతాడని భయపడవలసిన పరిస్థితులు కనపడుతున్నాయి.
ఇటీవల పెచ్చుపెరిగిపోయిన దోపిడీవిధానం, దారిద్ర్యం దీనికి కారణం. మనిషికి ఎదో ఒక రకంగా బ్రతకటమే ముఖ్యసమస్య అయింది. బ్రతుకు దినదినగండం అయింది. అన్నమే ’పరబ్రహ్మ స్వరూపం’ అయింది. మనిషి ’ఆర్థికజీవి’ అయ్యాడు. అన్నం సంపాదించటానికి అవసరమైన విషయాలుకాక, మిగిలినవన్నీ తమ విరోధివర్గం తమను మోసం చేసి, తమను అజ్ఞానంలో, దారిద్ర్యంలో, బానిసత్వంలో అట్టిపెట్టటానికి లోకంమీద రుద్దిన ’విలువలు’గా పరిగణింపబడినాయి. అన్నంకోసం మానవుడు తన ఆత్మను చంపుకున్నాడు. సహజపరిణామాన్ని అరికట్టుకున్నాడు. బ్రతుకే దుర్ఘటం అయినప్పుడు అది అవసరమే అయింది. సంఘంలో నైతిక విలువలకు చోటు లేకుండా పోయింది.
మానవ పరిణామం ప్రాణం నిలుపుకోవటంతో ఆగదు. షడ్రసోపేతంగా భోజనం లభించినంత మాత్రాన మానవుడు తృప్తిపడడు, నిజమే. కానీ జనసామాన్యానికి తిండే కరువైనప్పుడు , ఏదో ఒకవిధంగా తిండి సంపాదించటమే ఆదర్శం అవుతుంది. తమకు తిండిని సంపాదించిపెట్టే ప్రతి సాధనం ఉత్తమసాధనమే అవుతుంది. నైతిక విలువలు నశిస్తాయి. సంఘం ఉడికిపోతుంది. ప్రజాబాహుళ్యాన్ని దారిద్ర్యంలో ఉంచటం వల్ల వచ్చిన పాపం మొత్తం సంఘానికి కొడుతుంది. మానవజాతే నశించేస్థితికి వస్తుంది. దారిద్ర్య నిర్మూలనమే దీనికి మందు. పైపూత వల్ల ప్రయోజనం ఉండదు. మానవుణ్ణి మిగిలిన విలువల్ని కోరగలిగిన స్థితిలో పెట్టాలి ముందు.
“అన్నమే పరబ్రహ్మం” అన్నాడు సత్యాన్వేషకుడైన శిష్యుడు.
“నాయనా, అన్నాన్ని మరిగించు” అన్నాడు గురువు.
శిష్యుడు మరిగించాడు. సత్యాన్ని కనిపెట్టాను అనుకున్నాడు.
“ప్రాణమే పరబ్రహ్మం” అన్నాడు.
“నాయనా, ప్రాణాన్ని మరిగించు” అన్నాడు గురువు తొణకకుండా

శిష్యుడు మరిగించాడు. ఈసారి తప్పకుండా సత్యాన్ని కనిపెట్టాను అనుకున్నాడు. ఉప్పొంగిపోయాడు.
“జ్ఞానమే పరబ్రహ్మం” అని చెప్పాడు.
దీనికి కూడా గురువు తొణకలేదు. “నాయనా, జ్ఞానాన్ని మరిగించు” అని చెప్పాడు.
శిష్యుడు జ్ఞానాన్ని మరిగించాడు. “ఆనందమే పరబ్రహ్మం” అని చెప్పాడు.

అధ్యాత్మికవాదులకు ’సుఖప్రాప్తి, దుఃఖ నివృత్తి’ పరమార్థం.అధ్యాత్మికవాదులు మానవునిలో అన్నమయ, ప్రాణమయ, జ్ఞానమయ, ఆనందమయ కోశాలున్నాయని చెబుతారు. ఇది జీవకోటి పరిణామాన్ని నిరూపిస్తుంది. కానీ ఒకకోశం వృద్ధి చెందినంత మాత్రాన పూర్వకోశం రూపరహితం కాదు, ఉంటూనే ఉంటుంది. దానికి అవసరమైన పనులు జరుగుతూనే ఉండాలి. కానీ మానవుడి పరిణామాన్ని బట్టి ఒక్కొక్క దశలో ఒక్కొక్క కోశం ప్రాధాన్యం వహిస్తుంది.
పరిణామం ప్రవాహం లాంటిది. అంటే ఎప్పటికప్పుడు కొత్తనీరు కలుస్తున్నా పాతనీరు ఉండనే ఉంటుంది. పరిణామవాదాన్ని బట్టి, కదలని స్థితినుంచి కదులుతూ ఒక చోటునుంచి కదలని ఆ స్థితినుంచి నాలుగు కాళ్లమీద నడిచే స్థితికీ, ఆ స్థితి నుంచి రెండు కాళ్లమీద నడిచే మానవుని స్థితికీ ప్రకృతి పరిణామం చెందిందని తెలుస్తుంది. ఈ బాహ్యలక్షణాలన్నీ మానవునిలో కనిపిస్తూనే ఉన్నాయి. ఈ ప్రపంచం స్థూలదృష్టికి కనిపిస్తున్నట్టు, ముక్కలు ముక్కలుగా, ఏ ముక్కకి ఆ ముక్కగా పరిణామం చెందటం లేదు. ఒకే పునాదినుంచి ఒకేవిధంగా పెరుగుతున్నది.
ఆధ్యాత్మికవాదులు భావానికి ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు. పదార్థము చైతన్యమూ వేరనీ, చేతనశక్తి అనేక రూపాలు ధరిస్తూ ఉందనీ అనుకోవటం దీనికి కారణం. శక్తికి గుణం ఉండదు. జీవకోటికి కనపడే కామ క్రోధ లోభ మోహ మదమాత్సర్యాలు పదార్ధానికి సంబంధించినవి. వీటిని జయించాలి, మానవుడు మోక్షాన్ని సాధించాలంటే త్రిగుణాతీతుడు కావాలి. తత్వమసి, ’అహం బ్రహ్మాస్మి’ అనే సంస్కారాన్ని పొందాలి అన్నారు.
పదార్థం, చైతన్యం వేరు అనుకోవటం వల్లా, చేతనశక్తి అనేకరూపాలు పొందుతూ ఉంది అని అనుకోవటం వల్లా, తనకూ మోక్షానికీ మధ్య పదార్థం నిలబడి తనను తప్పుదారులను తొక్కిస్తూ ఉంది అని అనుకోవటంవల్లా అనేక చిక్కులు తటస్థించినాయి. శరీరం మీద ఏహ్యభావం కలగటం, భౌతిక సమస్యలనుంచి వైదొలగటం, ప్రపంచాన్ని రోయటం, ఎవరికివారే తమ ముక్తికోసం కృషి చెయ్యటం, మానవప్రయత్నం మీద కంటే భగవంతునిమీద భారం వెయ్యటం మొదలైనవి. ఈ దృష్టి వల్ల ప్రజాబాహుళ్యానికి తీరని అపకారం జరిగింది. జ్ఞానంలో, దారిద్ర్యంలో మ్రగ్గటమే వారి జీవితం అయింది. తాము ముక్తిని పొంది, నిరంతరం ప్రజల సేవలో మునిగితేలినటువంటి బుద్ధునిలాంటి మహాపురుషులు మనదేశంలో లేకపోలేదు. తమకు విముక్తి లభించింది, తమ మనస్సులు అతినిర్మలంగా ఉంటాయి, వారు నిరంతరం కర్మలు చేస్తుంటారు కాని ఆ కర్మలు బంధాలు అవవు, వారిని అంటవు. ఈ స్థితికంటే పై స్థితి ఏదైనా ఉన్నా వారు కోరరు. బుద్ధుడు ఈ విధంగానే ప్రవర్తించాడని చరిత్ర చెప్పుతుంది. లోకంకోసం పై స్థితిని అతను నిరసించాడు.
కాని, ఇటువంటి దివ్యపురుషుల్ని కూడా ఆధ్యాత్మికవాదులు ’నాస్తికులు’ అని నిందించారు. దీనివల్ల ఆధ్యాత్మికవాదుల మనఃప్రవృత్తి అర్ధం అవుతుంది. ఏదైనా భగవంతుని వాసయోగ్యమైన ఈ శరీరం, వివిధ రూపాలు, ఈ ప్రపంచం వారికి పాపభూయిష్టంగా కనపడటం చాలా ఆశ్చర్యం.
మన వేదాంతంలో జ్ఞాని కర్మ చెయ్యాలా, అక్కర్లేదా అనేది చాలా తీవ్రమైన సమస్య. ఈ సమస్యమీద అనేక వాదోపవాదాలు చెలరేగినాయి. సామాన్య మానవుల మాట అటు వుంచి, జ్ఞానము, కర్మ -ఈ రెండూ వేరువేరు అయినట్లు అర్జునుడు శ్రీకృష్ణుని ’జ్ఞానకర్మలలో ఏది ఉత్తమము?’ అని అడిగాడు. ఇది ఉత్తమమా, అది ఉత్తమమా అని అడగటానికి ఈ రెండూ ఒకదానికి ఒకటి సంబంధంలేని విషయాలు కావు, ఒకదానిమీద ఒకటి ఆధారపడిన విషయాలు. ఒకే వస్తువు యొక్క రెండురూపాలు, ఎవరికీ అకర్మ స్థితిగాని, పూర్తికర్మస్థితిగాని సాధ్యంకాదు.

ఆలోచన కూడా ప్రకృతి చేష్టే! సంకల్పం కూడా కర్మే!
భగవంతునిమీద ఆధారపడటంవల్లగానీ, ఎవరి విముక్తి కోసం వారు పాటుపడుతూ, భౌతిక సమస్యలను సామాన్యుల చేతుల్లో ఉంచటంవల్లగానీ ప్రజలస్థితి దుర్భరం అయింది. దీనికితోడు అధికారంలో ఉన్నవారు ఆధ్యాత్మికవాదాన్ని తమ అధికారాన్ని నిలబెట్టుకోవటానికీ, తమ సుఖాలకూ ఉపయోగించుకోవటం మొదలుపెట్టారు. ప్రజలు నానాటికీ దుర్భర పరిస్థితుల్లో చిక్కుకుపోయారు. వారిని రక్షించటానికి మరొక సిద్ధాంతం అవసరమయింది. ఆ పరిస్థితులు మరొక సిద్ధాంతానికి దారితీశాయి.
భగవంతుడు లేడు. సంఘంలోని ఈ హెచ్చుతగ్గులు భగవంతుడు సృష్టించాడని చెప్పటం మోసం. ప్రజాబాహుళ్యాన్ని దారిద్ర్యంలో ఉంచి, వారి సహజ శక్తుల్ని చంపి, నిరపాయంగా దోపిడీ చెయ్యటానికి స్వార్థపరులు, ధనికవాదులు సృష్టించిన సిద్ధాంతం ఇది. వర్గసామరస్యం అబద్ధం. దోచుకునేవాళ్లకీ, దోపిడీచెయ్యబడే వాళ్లకీ సామరస్యం ఏమిటి? వర్గకలహమే యథార్థం. వర్గకలహం వల్లే సంఘం అభివృద్ధి చెందుతూ ఉంది.
పదార్థమే అనాది పదార్థం. పదార్థానికి విడిగా దానిని నడిపించే మరేశక్తీ లేదు. పదార్థం తనకు తానే పరిణామం చెందుతూ ఉంది. అది దాని స్వభావం. పరిణామం చెందుతూ, తనలో ఉన్న శక్తులను బహిర్గతం చేసుకుంటూ ఉంటుంది. ఈ పరిణామాన్ని ఎవ్వరూ పైనుంచి నిర్దేశించలేదు. ఎవ్వరూ పైనుంచి ఈ పరిణామానికి సహాయం చెయ్యటం లేదు. అనుభవంవల్ల ప్రకృతిచేష్టలను అర్ధం చేసుకుని, ప్రకృతినుంచి రక్షించుకోటానికి అవసరమైన గుణాలను తనలో తాను పెంపొందించుకుంటూ జీవకోటి వృద్ధి చెందుతూ ఉంది.

(1949 విరోధి సంవత్సరాది సంచిక నుండి – DLI సౌజన్యంతో)

"గత కాలమే మేలు వచ్చు కాలము కంటే…" అని ఓ కవి గడచిపోయిన కాలం తాలూకుమధురమైన జ్ఞాపకాలలో తేలియాడాడు. గత రాత్రి కురిసిన నీహారికాబిందుసందోహాలనేగా బాలభానుడు కొత్తపొద్దున మెరిపించి, మురిపించి మంచుముత్యాలుగా మార్చేది! అలనాటి తెలుగు సాహిత్యవ్యాసంగాలలో మెరసిన కొన్నిరచనలను "పొద్దు" ఈ తరం పాఠకులకు పరిచయం చేయాలని సంకల్పిస్తున్నది.

పాతబడేకొద్దీ సోమరసం మాధురి పదునెక్కుతున్నట్టు, రోజులు గడుస్తున్నకొద్దీ తీయందనాలు చిందే అలనాటి ముచ్చట్లు అవి. బామ్మల బాల్యాన్ని, తాతయ్యల "మా కాలంలో అయితే.." కథలను విననివాడు, చాదస్తమనేవాడు ఆధునికుడు కాడు, అరసికుడు! అవి పాతచింతకాయ పచ్చళ్ళు కావు. నూడుల్స్, పిజ్జాలు మరిగిన కొత్తతరానికి బామ్మ పెట్టిన కొత్తావకాయ రుచులు! అంతేనా, గుమ్మడికాయ వడియాలూ, మిరియాల చారులూ, అల్లపు పచ్చళ్ళూనూ.

ఈ వ్యాసాలు, వ్యాసంగాలు స్వాతంత్ర్యం రాకముందు, వచ్చిన కొత్తల్లో ఉన్న సమాజానికి, సాహిత్యంలో వచ్చిన కొత్త ధోరణులకు, వ్యవహార భాషోsద్యమానికి, ఉద్భవిస్తున్న ఇతరత్రా కొత్త సాహిత్య సంప్రదాయాలకు ప్రతిబింబాలు. ముద్రణారంగం కూడా క్రమంగా బలపడుతున్న రోజులవి.

తెలుగు పత్రికల గురించి, తెలుగు సాహితీ వ్యాసంగాల గురించి ముచ్చటించుకొనే వరుసలో అగ్రపీఠం కృష్ణాపత్రికది. కారణజన్ములు ముట్నూరి కృష్ణారావు గారి సంపాదకీయాలు ఆయన మహోన్నత వ్యక్తిత్వానికీ, భావుకతకు, విషయవిస్తృతికి, ఆదర్శాలకు, సౌశీల్యానికి, సమాజ చైతన్యానికి, ఆధ్యాత్మికతకు, కళాభిమానానికి, సంస్కరణా దృక్పథానికి నిదర్శనాలు. 1908 లో వందేమాతరం ఉద్యమప్రభావంతో ముట్నూరి వారు "తెల్లదొరలను తుపాకీతో కాల్చుట" అని సంపాదకీయం వ్రాశారుట. ఆ సంపాదకీయం ప్రచురించిన వెంటనే పరిణామాలు దారుణంగా ఉంటాయని, ముద్రించిన ప్రతులను తగులబెట్టించారుట. కానీ, ఒకట్రెండు ప్రతులు ఎలానో తెల్లవాళ్ళకు దొరికి, అవి చదివి వారు కృద్ధులై, కృష్ణారావు గారిని పత్రిక నుంచి తొలగించమని కృష్ణాజిల్లా సంఘాధ్యక్షులు శెడింబి హనుమంతరావు గారిని తీవ్రంగా హెచ్చరించారుట. అలాంటి ఒడిదుడుకులను ఎదుర్కుంటూనే ముట్నూరి వారు 1907 లో పత్రికలో చేరినప్పటి నుంచి 1945 వరకూ అప్రతిహతంగా కృష్ణాపత్రికను, సంపాదకీయాలనూ కూడా సమర్థవంతంగా నిర్వహించారు. ఆ రోజుల్లో గ్రామాలలో రచ్చబండలలో ఈ వ్యాసాల గురించి చర్చించుకుని కర్తవ్యం నిర్ణయించుకునే వారట.

కాటూరి గారు, అడివి బాపిరాజు గారు, పింగళి నాగేంద్రరావు గారు, మల్లాదిరామకృష్ణశాస్త్రి గారు, కొడాలి ఆంజనేయులు గారు, జరుక్ శాస్త్రి గారు, కోలవెన్ను రామకోటేశ్వరరావు గారు వంటి లబ్ధప్రతిష్టులు కృష్ణాపత్రికను అలంకరించి, తీర్చిదిద్దారు.

ఆ తర్వాత వచ్చిన పత్రికలలో ప్రముఖమైనవి ఆంధ్రపత్రిక, భారతి, ఆంధ్రప్రభ, యువ, ఆంధ్రజ్యోతి వగైరా..

తమ స్వీయచరిత్ర "హంపీ నుంచి హరప్పా దాక" లో తిరుమల రామచంద్ర గారు అలనాటిభారతి పత్రిక గురించి ఉటంకిస్తూ – "భారతిలో వ్యాసం పడితే మదరాసు విశ్వవిద్యాలయం నుండి గౌరవ డాక్టరేటు పట్టా అందుకున్నంత గొప్ప" అని ఓ మాటంటారు. ఆనాటి వ్యాసాల స్థాయి అది. చర్చలైతేనేం, కవికాలాదుల విషయమైతేనేం, అనువాద కవితలైతేనేమి, కావ్యాల పరిష్కారాలలో జరిగే పొరబాట్లయితేనేం, సాంస్కృతిక రీతులైతేనేం, సామాజిక పరిణామాలైతేనేం.. అవి మీఁగడ తఱగలు, తంగేటి జున్నులు.

"నూటిడి" అనే పదాన్ని పొరబాటుగా "నూబిడి" అని ఓ కావ్యంలో పరిష్కరిస్తూ ఒకాయన రాస్తే, మరొకాయన, అది ముమ్మాటికీ "నూటిడి" అని, అన్నమయ్యనూ, శ్రీనాథుడి ప్రయోగాలను ఉటంకిస్తూ, మా నూటిడి (నువ్వులుండ) ని మాకు కాకుండా చేయడమేంటని అధిక్షేపిస్తాడు. మరొకాయన ఆక్షేపిస్తాడు -"చారు" లో ఉన్నది శకటరేఫమా (ఱ), సాధు రేఫమా అని ఓ వాదన. ఆ వాదన కీచులాట కాదు. సాంబ్రాణి పొగలాటి కమ్మనైన, ఘమ్మనైన పొగ. భవభూతి తెలుగువాడంటాడు ఓ సాహితీవేత్త.

అనడమే కాక, దానికి దృష్టాంతాలు చూపిస్తాడు. "రసో వై సః" లో ఉటంకించిన "రసం" కావ్యాలకు వర్తించదని అభినవ గుప్తుడి వ్యాఖ్యానం ఆధారంగా ఒక పండితుడు నిరూపిస్తాడు. ఆ విషయంలో జగన్నాథపండితరాయల వారి అభిప్రాయంతో విభేదిస్తాడు.

ఆ కాలం సాహిత్యవ్యాసాల తీరూతెన్నూ ఇదీ!

ఇంకా "నారీ జగత్తు" పేరిట ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి గారు అరవయ్యో దశకంలో -ఆధునిక సమాజంలో స్త్రీలకు సంబంధించిన అనేక విషయాలను, శారదాచట్టం వంటిచట్టాలను, స్త్రీలు ఉద్యోగం చేయడం వల్ల జరిగే పరిణామాలను చక్కటి పరిశీలనాదృక్పథంతో వ్రాశారు. విద్వాన్ విశ్వం గారు ఆంధ్రప్రభలో మాణిక్యవీణను మీటితే "ప్రమదావనం" పేరిట మాలతీ చందూర్ గారు ఆంధ్రప్రభలోనే ఎన్నో యేళ్ళు పాఠకులతో ముచ్చటించారు. ఇంకా..జంఘాల శాస్త్రి, గిరీశం, పురాణం సీతా.. ఇలా ఎందరో అలనాటి వ్యాసాలలోని మరువలేని పాత్రలు!

ఆంధ్రపత్రిక 1910 నుండీ యేడాది కొకసారి ఉగాదికి ప్రత్యేక సంచిక వెలువరించి, అందులో ఉద్ధండుల వ్యాసాలను, కథలను ఏర్చి కూర్చి ప్రచురించేది. ఆ తర్వాత ఆంధ్రజ్యోతి వారు కూడా ఆ ధోరణి ననుసరించారు.

ఈ రచనల మూలకంగా తెలుగు వైతాళికుల గురించి, తెలుగు భాష సాహితీ రీతులగురించి, స్వాతంత్ర్య కాలం నాటి సామాజిక పరిణామాల గురించి, సాహిత్యంలో కొత్త ప్రయోగాల గురించి, ఆంధ్రేతర భాషల విషయంలో ఆంధ్ర సాహితీవేత్తల అభినివేశం గురించి ఇలా ఎన్నో విషయాలు తులనాత్మకంగా తెలుసుకునే వీలున్నది.

ఎంత చెప్పుకున్నా తరగని నాటి కథలను, సాహితీ వ్యాసాలను, వ్యాసంగాలను యూనీకోడీకరించి, పాఠకులకు పాతపొద్దుల మలయసమీరాలను కొన్నిటినైనా పరిచయం చేయడానికి పొద్దు నడుం కట్టింది. కొత్త తరానికి పొద్దు రెండు దోసిళ్ళతోఅందిస్తున్న కానుక ఇది. తనివితీరా అందుకోండి. మీ సూచనల నందించడం మరువకండి!
 

(ఆంధ్ర పత్రిక 1944 తారణ సంవత్సరాది సంచిక నుండి)

సృష్ట్యాదినుండి ఇప్పటివరకు కవులెంతమంది పుట్టినారో చెప్పలేము. కాని, వారిలో మనమిప్పటికీ స్మరించేవారు కొద్దిమందే ఉన్నారు. అయితే మనము మరచిపోయినంతమాత్రము చేత మన జ్ఞప్తిలో లేనివారు కవులు కాకపోరు. మనకు జ్ఞాపకమున్నంత మాత్రము చేతనే వారంతా మంచి కవులనడానికీ వీలులేదు. ఇక మనము మరచిపోయిన విమర్శకులు ఎంతమంది ఉండేవారో చెప్పనేలేము కదా.

అందరూ విమర్శకులే.

ఇప్పుడున్న కవుల సంఖ్య స్థూలంగా చూస్తే సృష్ట్యాది నుండీ ఇప్పటిదాకా ఉన్న కవుల సంఖ్యకు సరిపోతుందా అనిపిస్తుంది. ఇక ఇప్పుడు విమర్శకుడు కానివాడే లేడు. డెమాక్రసీ రోజులు కనుక కవిత్వమూ, దాని విమర్శా సర్వసాధారణము కావడము న్యాయమే. నాకెందుకు, నేను పది పన్నెండేళ్ళు వచ్చినప్పటినుంచీ కవిత్వమూ, కవితావిమర్శా మొదలు పెట్టినాను. ఎప్పటికప్పుడు నేను చెప్పే కవిత్వమువలెనే నా విమర్శకూడా నాకు మాత్రము బాగుండేది. అయితే ఎప్పటికప్పుడే కాని ఆ తృప్తి, వెనకటి కాలంలో బాగున్న కవిత్వము కాని, విమర్శలు కాని ఇప్పుడు నాకే నచ్చడములేదు.
 

ఒకే ఒక ప్రశ్న

అందువల్ల ఈమధ్య కొంతకాలమునుంచీ నన్ను ఒక ప్రశ్నపట్టి బాధిస్తున్నది. బంగారము మంచిదో, చెడ్డదో విచారణ చేయవలెనంటే స్థూలంగా గీటురాయి వల్ల చెప్పవచ్చును. ఇంకా సూక్ష్మమైన సాధనాల వల్ల కొలత వేసి ఇంత బంగారము, ఇంత రాగి, ఇంతమట్టి అని చెప్పే వీలున్నది. అట్లాగే ఇతర విషయాలు కూడా మంచి చెడ్డల విచారణ చేయడానికి ఏవో ఆధారాలు ప్రమాణాలు ఉన్నవి.

ఏది కొలబద్ధ?

కవిత్వానికి, విమర్శకు అటువంటి కొలబద్ధలు ఏమైనా ఉన్నవా? ఉంటే అవి ఎంతవరకు నమ్మదగినవి? కావ్యము మంచిదేదో, చెడ్డదేదో తెలుసుకునేందుకు ప్రమాణము దొరికితే కవిత్వానికీ, విమర్శకూ ప్రమాణము దొరికినట్లే కాబట్టి రెండింటికి కలిపి పర్యాలోచన చేద్దాము. అందులో పాశ్చాత్య్లమీద అభిమానము చేత ఆధునికులు అమలులోకి తెచ్చిన కొన్ని ప్రమాణాలు ముందు విచారిద్దాము. అయితే అవి మనకూ కొత్తవి కావు.

కాలమా?

అటువంటి ప్రమాణ కోటిలో ప్రప్రథమముగా పరిగణించేది కాలము. ఏ కావ్యము శాశ్వతముగా జనాదరణపాత్రముగా ఉంటుందో అదే గొప్పకావ్యమని ఉద్దేశ్యము. ఎన్నో గ్రంథాలు తాత్కాలికముగా జనుల మనస్సులు ఆకర్షిస్తవి. కొద్ది రోజులకు మళ్ళీ వాటి సంగతి తలిచేవాళ్ళు కూడా ఉండరు. హోమరు, డాంటీ, షేక్స్పియరు – ఇత్యాది మహాకవుల గ్రంథాలు కొన్ని శతాబ్దాలుగా మనము చదివి ఆనందిస్తున్నారు అవే ఉత్తమ కావ్యాలు, వాటి గుణము శాశ్వతత్వము కాబట్టి కావ్యానికి కాలమే ప్రమాణములనిపిస్తున్నది.

అందులో విప్రతిపత్తి లేదు

ఐతే ఇవ్వాళ వ్రాసే కావ్యము మంచిదో, చెడ్డదో విమర్శించడానికి ప్రస్తుతము వీలు లేదన్నమాట. కాలము విమరీంచి నిలిపేదాకా మనము ఆగవలసి వస్తుంది. ఇక కాలమంటే ఎంతకాలము!
 

అదీగాక ఒక్కొక్క కావ్యము ఉండడానికి దాని గుణమేకాక మరెన్నో కారణాలు ఉండవచ్చును. ఒక మహాకవి వ్రాసిన సామాన్య కావ్యాలు కూడా జనము అతనిమీద గౌరవముచేత స్మరిస్తూ మరవకుండా ఉంటారు. ఒక్కొక్కప్పుడు మతసంబంధమైన స్పర్శ కలుగుతే ఆ మతస్థులకు అది పూజ్యమై శాశ్వతమవుతుంది. చివరకు ధైర్యము చేసి పచ్చిబూతుగా ఎవరైనా పుస్తకము వ్రాస్తే అన్నిటికంటే అది శాశ్వతమవుతుందని నా విశ్వాసము. విశ్వాసము లేనివారు కాళిదాస ప్రహసనమనే ప్రసిద్ధి ఉన్న ప్రహసనము వ్రాసినవాణ్ణి, మన కవి చౌడప్పనూ అడగండి! ఈ విధంగానే ఉత్తమత్వమే కాక మరెన్నో కారణాలు ఉండవచ్చును-చిరంజీవులుగా ఉండడానికి.

అంతేకాక ఉత్తమమైనవి ఎన్నో కావ్యాలు కాలగర్భంలో పడిపోయినవి కవి తాను ప్రచారము కోసము ప్రయత్నించకపోతే లోకానికి ఎట్లా తెలుస్తుంది! ఒక్కొక్కప్పుడు ఉపద్రవాలవల్ల కావ్యాలు పోతవి. కొన్ని గ్రంథభాగాలే కనిపిస్తవి.ఎన్నో కాలగర్భంలో పడిపోయినవి చిత్రముగా కొన్నాళ్ళకు పైకి వచ్చి జనాదరణపాత్రమవుతున్నవి. ఇటువంటిదానికి గొప్ప ఉదాహరణము ఇప్పుడు మనము సామాన్యముగా భాసనాటకాలని వ్యవహరిస్తున్న ప్రతిమాది నాటకల్లు. ఇందులో రెండు విశేషాలు. అవి ఎవరు వ్రాసినా చక్కని నాటకాలే. అవి ఎన్నాళు కాలగర్భంలో పడిపోయినవో తెలియదు కదా! ఇప్పుడా నాటకాలు నమ్మకమైన ఆధారాలు లేకపోయినా, భాసుడి పేరుతో ముడివేయడమువల్ల వాటికి మరింత జనాదరణము వచ్చినదనడము నిస్సందేహ విషయము!

కాబట్టి కాలమనే ప్రమాణము మనకు విశ్వాసపాత్రమైనది కాదు.

విశ్వజనీనతా?

కాలము కాదు కావ్యము బహుకనాదరపాత్రము కావలె అంటే ఒకరకమైన మనుష్యులకే కాక బహువిధాలవారికి కావ్యము నచ్చవలె. అప్పుడే అది మంచి కావ్యమవుతుంది. అంటే మంచికావ్యాలు బాలురవద్దనుంచీ పరిణతబుద్ధులవరకూ అందరికీ బాగుండవలె. పిల్లలు కథాచమత్కృతికి వ్యగ్రులవుతారు.శాబ్దికులు శబ్ద సౌష్టవం వల్ల ముగ్ధులవుతారు. ధర్మప్రబోధముతో ధార్మికులు సంతుష్టులవుతారు. మహాభారత ప్రస్తావనలో పూజ్యపాదుడైన నన్నయభట్టారకుడు కూడా ఈ గుణమే ఉద్ఘాటించినాడు.

ఇంకో విధముగా కూడా మనపెద్దలు ఈ గుణాన్నే వర్ణించినారు.

"ఒక్కొక్కని కావ్యము కవి గృహములోనే నిలిచిపోతుంది. మరొకరిది ఆ కవి స్నేహితుల ఇళ్ళదాకా వెళ్ళుతుంది. ఇక మరిఒకరి కావ్యము అనిదగ్ధుల సదనములందు పాదములుంచి విశ్వకుతూహలివలె శాశ్వతముగా సంచరిస్తుంది"

ఈ గుణాన్నే విశ్వజనీనత (Universality) అని పాశ్చాత్యవిమర్శకులంటారు.

అదీ నిలవదు

అయితే ఈ కొలబద్ద వేస్తే ఎన్నో మంచి కావ్యాలు పోతవి. కొన్ని కావ్యాలు పరిణతబుద్ధులకేకాని ఆనందము కలిగించవు.

అన్నాడు కాదూ మన తెలుగు కవి! మరి అంతగొప్పగా నన్నయభట్టారకుడు మహాభారతమును ప్రశంసించినాడా? దాన్ని కూడా కొందరు నవనాగరికులు, ద్విజులు తమకు ద్విజేతరులచేత శాశ్వతముగా దాస్యము చేయించుకోడానికి వ్రాయించిన ప్రచార ప్రధానమైన గ్రంథమని తోసివేస్తున్నారు. అంతమాత్రముచేత మహాభారతము కూడా పోవలసిందేనా? కాబట్టి ఈ విశ్వజనీనత కూడా నమ్మకమైన కొలబద్ధ కాదు.

ఉదాత్తతా? అంటే……

ఇక కొందరు ఉత్తమ కావ్య లక్షణము ఉదాత్తత (Sublimity) అంటారు. మిల్టను వ్రాసిన పారడైజు లాస్టు చూడండి! అందులో మనుష్య జాతికే సంబంధించిన ఉదాత్త విషయాలు చిత్రించినాడు. డాంటీ వ్రాసిన డివైను కామెడీ కూడా అంతే! అట్లాగే గెటీ వ్రాసిన ఫాస్టు ఆలోచించండి. రవీంద్రుని 'కింగు ఆఫ్ ది డార్కు ఛేంబరు', మీటరు లింకు వ్రాసిన 'బ్లూబర్డు', 'ది సైటులెస్', హాప్ట్మను ది 'ది బెల్' హోమరు చిత్రించిన యుద్ధము కూడా సామాన్యమానవులది కాదు. దేవతాసములైన వీరులది. పెద్దలు పురాణము పంచలక్షణమని చెప్పినారు. సర్గము, ప్రతిసర్గము, వంశము, మన్వంతరములు, వంశానుచరితము! అట్టి ఉదాత్త ఏవయ వర్ణన చేసేదే ఉత్తమ కావ్యము!

అందులో బాధకాలు

ఈ గుణము కొలబద్దగా తీసుకుంటే ఉత్తమ కావ్యకోటిలో అందరూ సామాన్యముగా పరిగణించే కావ్యాలు చాలాభాగము వస్తవి. నాకెందుకు నాకు గాఢాభిమానపాత్రమైన కావ్యాలన్నీ వస్తవి. మహాభారతానికి మకుటాయమానమైన స్వర్గారోహణపర్వము ఒక్కసారి జ్ఞాపకము తెచ్చుకోండి! మానవులలో ఉత్తముడు ధర్మరాజు అందరిలో మానవ శరీరముతో స్వర్గములో అడుగుపెట్టదగినవాడు అతడొక్కడే! అతనికి బంధుజనులను చూడ బుద్ధిపుట్టగా ముందు ఉన్నతాసనము మీద దుర్యోధనుణ్ణి చూపుతారు. తన సోదరులు నరకములో ఉంటారు. దేవనీతిమీద కొంత సేపటికి అసహ్యము కలుగుతుంది ధర్మరాజుకు! చివరికి మానవనీతికీ దేవనీతికీ భేదము విశదీకరించి ఆకాశగంగలో స్నానము చేస్తేనే గానీ ధర్మరాజుకు కూడా 'మానవ భావ వికారముల శోకబంధము'లడగవని, అప్పుడే కాని స్వర్గ సౌఖ్యము అనుభవింపరాదనీ విశదీకరిస్తారు. ఈ విధముగా ఈ లోకనీతితో కట్టుబడే మనకు ఇంతకంటే ఉదాత్తమైన నీతి బోధించినాడు వ్తాసభగవానుడు! ఈ విధంగానే ఉదాత్తవిషయములు చిత్రించగలిగినవారే మహాకవికోటిలోకి వస్తున్నారు. అయితే ఈ ఉదాత్తధర్మమే ఉత్తమ కావ్య లక్షణమంటే బాగున్నట్లే ఉన్నది కానీ దీనికి కూడా ఎన్నో బాధకాలు ఉన్నవి.

అసలుకే మోసము

ముందు అసలిది సంసార పక్షమైన కొలత గాదు. ఈ కొలతబద్ధ వేసి కొలిస్తే నిలవగలిగే కావ్యాలు బహుస్వల్పము. ఇక మహాభారతాదులే కావ్యాల్య్ – ఇతరము కాదంటే కవులు చాలాభాగము వ్రాయకుండా ఊరుకోవలసి వస్తుంది. షేక్స్పియరు నాటకాలు చాలాభాగము పోతవి. మాలతీమాధవము నిలవదు. కాళిదాసు మేఘదూతము, మాళవికాగ్నిమిత్రము, విక్రమోర్వశీయము కూడా గణనలోకి రాకపోవచ్చును. అమరుకము ఏమి కావలె! గాథాసప్తశతి?

అవ్యాప్తి

కవులూ, విమర్శకులూ ఎందరో రామణీయకవాదులు కావ్యానికి ఉదాత్తత, దానికి ఉత్కృష్టత ఆపాదించే ఒక గుణవిశేషమే కాని నిత్యధర్మము కాదు. ఎన్నో కావ్యాలు రమ్యంగా మాత్రమే ఉంటవి. వాటి విషయముల ఈ ఉదాత్తత ఎంత గాఢాభిమానమైనా ప్రమాణభూతము కాని ఒప్పుకోక తప్పని స్థితి ఏర్పడుతుంది.

పోనీ, రామణీయకమో?

ఇక ఉదాత్తతను బాధించిన రమ్యత పోనీ, విశ్వసనీయమైన ప్రమాణమవుతుందా?కావ్యము మనోజ్ఞముగా ఉండవలె! "A thing of beauty is a joy forever" అని కీట్సు ప్రారంభించినాడు. కొందరు కళకు గమ్యస్థానము కళయే అన్నారు. కవులు చిత్రకారులవలెనే సౌందర్యోపాసకులు. అలంకారికులలో అధునాతనుడైన జగన్నాథపండితరాయలు "రమణీయార్థ ప్రతిపాదక శబ్దమే కావ్య" మన్నాడు. శ్రీ రాయప్రోలు సుబ్బారావు కూడా అన్నాడు

బాగానే ఉంటుంది

మమ్మట భట్టారకుడు "కవిభారతి హ్లాదైకమయ" మనీ, "నవరసరుచిర" మనీ అన్నాడు. కావ్య విమర్శకు ప్రమాణముగా ఈ రమ్యత, మనోజ్ఞత అని అంగీకరించేందుకు చాలా అవకాశము కనబడుతున్నది. ఎంత చిన్న కావ్యమైనా మనోజ్ఞమైతే మనకది గ్రాహ్మమే!

కానీ, దానికి వ్యవస్థ లేదు

ఐతే దీనికి కూడా బాధ లేకపోలేదు. కావ్యానికి మనోజ్ఞతే ప్రధాన లక్ష్యమైతే ఇప్పటికి లోకములో ఉత్తమోత్తమకావ్యాలుగా పూజింపబడే కావ్యాలే వెనుకబడిపోతవి. ఉదాత్త కావ్యకోటిలో ఉదాహృతమైన కావ్యాలన్నీ మనోజ్ఞతలో చాలా చిన్న కావ్యాలకు తీసిపోవచ్చును. అంతే కాదు. ఈ మనోజ్ఞతకు సరియైన వ్యవస్థ చేసే వీలు లేదు. ఈ మనోజ్ఞత మనిషిని బట్టి మారుతుంటుంది. కాముకునికి శృంగార ప్రశంస ఒక్కటే మనోజ్ఞము. భక్తునికి భక్తి ప్రశంసే కాని శృంగార ప్రశంస అసహ్యము కలిగిస్తుంది. ప్రాకృత జనానికి పచ్చి బూతు రుచిగా ఉంటుంది. పాపము! వరూధిని మనోజ్ఞత ప్రవరాఖ్యునికి పనికి రాలేదు. ఆ శ్రోత్రియబ్రాహ్మణునిని అరణులు, దర్భలు, అగ్నులు ప్రియమైనట్లు అన్యములు కావు.

కాబట్టి ఈ రమ్యత కూడా అవ్యవస్థితమై పోతుంది.

భావనాబలమూ కాదు

పోనీ, కొందరు కవికి భావనాబలము (Imagination) ఉండవలె నంటారు. కదా అంటే ఇదమిత్థమని మనము స్పష్టముగా తెలుసుకునే వస్తువు కాదిది!

కావ్యాలాపాలు

మరికొందరు మనిషిని కావ్యాలు కదిలిస్తవి, ఉద్రేకము కలిగిస్తవి అంటారు. మద్యాదుల సేవవల్ల కలిగే ఉత్సాహమూ, ఆవేశమూ వంటిదే కావ్యపఠనము వల్ల కలిగే ఫలితమని వీరి ఉద్దేశ్యము. తనపాఠకుల చేత వీరంగము వేయించడమే కవివిధి అంటే పెద్దమనుషులైన వారు కవిత్వము జోలికి పోరు. అటువంటి కావ్యాలను ఉద్దేశించే పెద్దలు 'కావ్యాలాపములు విసర్జించవలె'నని పలికి ఉంటారు.

ఉపజ్ఞలో ఓగు

అదికాదు కవికి ఉండవలసింది ఉపజ్ఞ (originality) అంటారు కొందరు. అయితే కాళిదాసంతటి వాడు తనకు ఉపజ్ఞలేదని

"మణౌ వజ్ర సముత్కీర్ణే సూత్రస్యేవాస్తి మే గతిః"

అని ఉద్ఘాటించినాడు. ఉపజ్ఞ విమర్శకు ప్రమాణమైతే రఘువంశము మంచి కావ్యము కాదని తోసివేసే అవస్థపడుతుంది. అటువంటి కావ్యవిమర్శకు దూరమునుండే నమస్కారము చేయవలసి వస్తుంది.

వైచిత్రిలోని విపరీతాలు

మరికొందరు కవికి కావలసింది "వైచిత్రి" అంటున్నారు. నిజముగా ఆలోచిస్తే ఉపజ్ఞలేని వాళ్ళను అనుకరించబోయి చూపే ఉపజ్ఞాభాస ఈ వైచిత్రి అని స్పష్టమవుతుంది. కావ్యరచన ధనసంపాదనకూ, కీర్తిసంపాదనకూ, ఉపకరించే వ్యాపారముగా మారిన తర్వాత లోకవంచనకు చిల్లరకవులు చేసే గారడీ ఈ వైచిత్రి. 'నీ పేరేమి' ని తలక్రిందులు చేసి చవుకగా వైచిత్రిగల కావ్యముగా చేయవచ్చును.అప్పుడు అది 'మిరేపేనీ'? అవుతుంది.

'వైచిత్రి' కావ్యానికి కొలబద్ధగా తీసుకుంటే ఏమవుతుందో అది 'వికటకవి' కే వదలవలసి ఉంటుంది.

దేని కదే

ఇక కొందరు "ఏ కావ్యాని ఆ కావ్యమే గాని కావ్యాలన్నింటికీ సామాన్య ధర్మము లేదు. ఏ కావ్యానికి అదే ప్రమాణము, అంటే కావ్యము చదివి అది ఏ ప్రమాణములతో బద్ధమైనదో తెలుసుకుని విచారించవలెను" అంతారు. ఇది విమర్శకులు ముఖ్యముగా గమనించదగిన విషయము. అయితే ఈ పద్ధతి విషయగ్రహణానికి మాత్రమే పనికి వస్తుంది కాని అది మంచిదా, చెడ్డదా, గొప్పదా, తక్కువదా-ఈ విధముగా విలువకట్టడానికి ఉపయోగించదు. అర్థము చేసుకోకుండా విమర్శ ప్రారంభించేవారికి ఈ పద్ధతి అడ్డు తగులుతుంది.

అభ్యుదయ రచయితలకు పోటీ

"ఇకముందు లోకంలో రాబోతున్నది కమ్యూనిజము, దానికి అనుకూలించేవే మంచి కావ్యాలు, ఇతరమంతా తుచ్ఛమైనవి" అంటారు ప్రోగ్రెసివ్ రైటర్సు అనే పేరుపెట్టుకుని కొందరు. వారు చెప్పేదంతా కావ్యవస్తువుకు సంబంధించినదే కాని, కావ్యస్వరూపానికి సంబంధమేమాత్రమూ లేనిది. ముందు ఎట్లా ఉన్నా, అది అంగీకరిస్తే ఇంతవరకూ లోకంలో గొప్పకావ్యాలనుకునేవి తోసివేయవలసి వస్తుంది. వాటి రుచి ఎరిగినవారు ఎన్నటికీ అందుకు ఒప్పుకోరు. వీర్తో పోటీగా చాలారకాల ప్రచారకులు తమకు ఇష్టమైన ప్రచారానికి ఉపయోగించేదే కావ్యమని పోటీకి వస్తున్నారు.

సున్నకు సున్న, హళ్ళికిహళ్ళి

ఇంతవరకూ పాశ్చాత్యవాసనవల్ల మనవాళ్ళు వాడుకలోకి తెచ్చిన విమర్శాదర్శములు పరీక్షించి చూచినాము. అవి అన్నీ కూడా కేవలము పాశ్చాత్యులవే కావని కూడా సూచించినాము. అయితే పైవాటిని పరీక్షింపగా ఒకటీ తృప్తిగా నిలువలేదు.

పూర్వాచార్యులేమంటారు?

మన పూర్వులు ఎందులో సమర్ధులు కాకపోయినా తత్వ వివేచనలో మాత్రము నిపుణులు.కాబట్టి వారు దీనికి ప్రమాణమేమైనా నిర్వచించినారేమో విచారిద్దాము!

రసమతము

అనాది నుండి బహుపండితాదరము పొందిన మతము రసమతము. పెద్దలు ఏమన్నారు?

ఈ ప్రసిద్ధ వాక్యములో అలంకారికవతాలు చాలా భాగము సమన్వయమైనవి. ఔచిత్యవాదమొక్కటీ, ధ్వనిమత మొక్కటీ మిగిలిపోయినవి. సూక్ష్మముగా విచారిస్తే ధ్వనిమతానికి, రసమతానికి ఎక్కువ బేధము లేదు. ఔచిత్యము కూడా నిజముగా గుణ వాదములోనిదే.

ఎవడు సహృదయుడు

ఎవడు సహృదయుడు?

శ్రీ మమ్మట భట్టారకుడు కావ్యానికి హేతువుగా మూడు సామగ్రులు ఉదహరించినాడు.

అందులో 'శక్తి' ని వివరిస్తూ-

"శక్తి, కవిత్వ బీజరూపః సంస్కార విశేషః, యాం న వినా కావ్యం ప్రసరేత్, ప్రవృతం వా ఉపహసనీయం స్యాత్" అన్నాడు.

నిపుణతను వివరిస్తూ లోకజ్ఞానమూ, ఛంధో వ్యాకరణాది శాస్త్రములు, గజ తురగ ఖడ్గాది లక్షణ గ్రంధములు, మహా కవుల కావ్యములు, ఇతిహాసాదులూ -వీటి విమర్శ వల్ల వచ్చే వ్యుత్పత్తిగా నిరూపించినాడు.

అభ్యాసము వివరిస్తూ-
"కావ్యం కర్తుం విచారయితుంచ యే జానంతి తదుపదేశకరణే యోజనేన పౌనః పున్యేన ప్రవృత్తిః" అన్నాడు.

ఆపైన "ఈమూడూ వేరే వేరే కారణాలు కావు కారణమే అంటే అన్నీ ఉన్నప్పుడే సాధ్యము" అని ఉపదేశించాడు.

కావ్య విమర్శకుడికి కూడా ఇవన్నీ కావలసిన గుణాలుగా కనపడుతున్నవి. అటువంటి సామాగ్రి ఉన్నవాడే సహృదయుడు. వజ్ర పరిక్ష ఎంత కష్ట సాధ్యమైనదో అంతకంటే సహస్రగుణము కావ్యపరిక్ష కష్టసాధ్యమైనది. వజ్రపరిక్షకు ఒక వజ్ర ప్రపంచము తెలిస్తే చాలును కానీ కావ్య విమర్శకు కావల్సిన సామాగ్రి అపరిమితమైనది.
 

మనవి

విమర్శ ప్రమాణము సర్వ వ్యాధి నివారిణులని చెప్పే చిట్కా మందులవలే సులభసాధ్యమైనది కాదు. విమర్శ చేసేందుకు సమగ్రమైన సామాగ్రి మన విమర్శకులకు ఎందరికి ఉన్నదో ప్రశ్నించుకోవలసిందని మనవి చేస్తున్నాను.