-కొడవటిగంటి కుటుంబరావు
ఆరవ ప్రకరణం
చాలా కాలం క్రితం నేను చిన్న వాడినై ఉండగా, శాశ్వతంగా గతించిపోయిన యౌవనపు రోజులలో, కొత్త చోటికి మొదటిసారిగా వెళుతుంటే సరదాగా ఉండేది. అది గ్రామమైనా సరే, పేదరికంలో ఓలలాడే బస్తీ అయినా సరే, పాలెమైనా సరే, పేట అయినా సరే నాకు ఒకటి గానే ఉండేది, నా కళ్ళను ఆకర్షించేవి ఎన్నో కనిపించేవి. ప్రతి కట్టడమూ, విలక్షణంగా ఉన్న ప్రతిదీ నేను గమనించి జ్ఞాపకం ఉంచుకునేవాణ్ణి, సర్కారు భవనాలు ఇటుకలతో కట్టిఉండేవి, వాటి కిటికీల్లో సగం వట్టి కంతలే, అవి ఈదురోమంటూ పనివాళ్ళ కొయ్య గుడిసెల మధ్య ఎత్తుగా నిలబడి ఉండేవి. సున్నం కొట్టిన కొత్త చర్చీల శిఖరాలు గుండ్రంగా ఉండి తెల్లనిరేకులు కప్పి ఉండేవి. దుకాణాలుండే మార్కెట్లుండేవి. గ్రామాల నుండి బస్తీకి వచ్చిన శృంగాల పురుషులుండేవారు–నేను బండిలోనుండి బయటికి తొంగిచూస్తూ ఎంతో శ్రద్ధగా ఇవన్నీ గమనించేవాణ్ణి. కొత్తరకంగా కుట్టిన ప్రతి కోటునూ చూసేవాణ్ణి. ఏ దుకాణంలోనో ఉంచిన కొయ్య తొట్టెలలో మేకులూ, గంధకమూ, ఎండుద్రాక్షలూ, సబ్బులూ, చాలా కాలం క్రిందటి మాస్కో చక్కెర బిళ్ళలూ కనిపించేవి.
ఏ మారుమూల ప్రాంతం నుంచో దైవికంగా ఈ ప్రాంతానికి వచ్చిపడిన ఒక సైనికాధికారినిగానీ, పొడుగుపాటి కోటు వేసుకొని తన బండీలో అతి వేగంగా ప్రయాణించే వ్యాపారస్తుణ్ణి గానీ చూడగానే నా మనసు వాళ్ళ వెంబడే పరిగెత్తి పోయేది. ఎవడైనా ఉద్యోగస్తుడు నా ప్రక్కగాపోతే వెంటనే నేను ఊహలు అల్లేవాణ్ణి: ఈ మనిషి ఎక్కడికి పోతున్నాడు, ఇంకో ఉద్యోగస్తుడి ఇంటికా లేక నేరుగా ఇంటికేపోయి చీకటిపడేదాకా ఒక అరగంట సేపు మెట్లవద్దనే తారట్లాడి, తన తల్లీ, భార్యా, మరదలూ, ఇతర కుటుంబీకులూ పంక్తిని కూచుని పెండలాడే భోంచేస్తుంటే, దాసీదిగాని, మందమైన పొట్టిచొక్కా తొడుక్కున్న నౌకరు కుర్రాడుగాని, అనాదిగా ఇంట్లోఉన్న కొవ్వొత్తి స్టాండులో కొవ్వొత్తి వెలిగించి, సూప్ తాగటం పూర్తి కానిచ్చి మరీ తీసుకొస్తారా? ఎవరైనా భూస్వామి ఉండే గ్రామానికి బండిలోపోతూ, కొయ్యతో సన్నగా, ఎత్తుగా తయారుచేసి ఉన్న గంట గోపురాన్నీ, నల్లని చెక్కతో చేసిన విశాలమైన చర్చినీ వింతగా చూసేవాణ్ణి, ఆకుపచ్చని చెట్ల మధ్యగా భూస్వామి ఇల్లు తాలూకు ఎర్రని కప్పూ, తెల్లని పొగగొట్టాలూ దూరాన ఆకర్షవంతంగా కనిపించేవి; దానికి రెండువైపులా దడికట్టినట్టుగా ఉన్న తోటలు ఎక్కడన్నా తెరిపిఇస్తాయా, ఇల్లంతా చూద్దామని తహతహలాడిపోయేవాణ్ణి. ఆ రోజుల్లో ఈ ఇళ్ళ ముందు భాగాలు అంత మరీ అనాగరికంగా ఉండేవి కావు మరి; వాటిని బట్టి ఇంటి యజమాని ఎలా ఉంటాడో, లావుపాటి మనిషై ఉంటాడా, ఆయనకు కొడుకులున్నారా లేక ముచ్చటగా ఆరుగురు కూతుళ్ళు, కిలకిలా నవ్వుతూ కేరింతలు కొట్టేవాళ్ళున్నారా, వారిలో కడగొట్టు కుమార్తె అత్యంత సౌందర్యవతి అయిఉండదా, వాళ్ళవి కాటుకకళ్ళా. ఇంటి ఆసామీ సరదా అయినవాడా, లేక తుమ్మల్లో పొద్దూకిన మొహం వేసుకుని, చుట్టూ చిన్నవాళ్ళు కూచుని విసుక్కునేలాగ కాలెండరు కేసి చూస్తూ గోధుమలను గురించీ, రాగులను గురించీ మాట్లాడేరకమా అని ఆలోచించేవాణ్ణి.
ఇప్పుడు నేను ఏ గ్రామానికైనా వెళ్లేటప్పుడు నిర్వికారంగా ఉంటాను. అసహ్యంగా ఉండే గ్రామంకేసి నిర్వికారంగా చూస్తాను. ఉత్సాహరహితమైన నా కళ్ళకు నాకా గ్రామంలో ఒక ఆకర్షణ గాని, వినోదం గాని కనపడదు.
ఒకప్పుడు నా ముఖానికి వెలుగు తెప్పించి, నా చేత తెగ వాగించినవన్నీ ఇప్పుడు నన్ను కదిలించకుండా పక్కగా వెళ్ళిపోతాయి. నేను నోరు మెదపను, పట్టించుకోను. ఆ నా యౌవనం! ఆ ఉత్సాహం!
ఆ రైతు ప్ల్యూష్కిన్‌కు పెట్టిన పేరు తలచుకుని ఆలోచిస్తూ, తనలో తాను ఆనందించుకుంటున్న చిచీకవ్ తాను ఒక పెద్ద గ్రామం ప్రవేశించినట్టుగాని, అక్కడ అనేక రైతు గుడిసెలూ, వీధులూ ఉన్నట్టు గాని గమనించనేలేదు. అయితే అతని బండి ఒక దుంగలవంతెన మీదుగా పోతూ బీభత్సంగా కుదిపేసరికి అతనికి స్ఫురణ కలిగింది; ఈ వంతెన ముందు మన మామూలురాళ్ళు పరిచిన వంతెనలెందుకూ పనికిరావు, బండి నడిచేటప్పుడు దుంగలు పియానో మెట్లలాగా పైకీ, కిందికీ ఆడిపోవడమున్నూ, ప్రయాణీకుడి తల వెనక నొప్పి కట్టటమో, నుదురు గాయం కావటమో, ప్రయాణీకుడు నాలుక గట్టిగా కరుచుకోవటమున్నూ జరుగుతుంది. అతని కళ్ళకు ప్రతి ఇల్లూ వృద్ధాప్యం వచ్చి శిధిలావస్థలో ఉన్నట్టు కనిపించింది. ఆ గుడిసెలను కట్టటానికి ఉపయోగించిన దుంగలు చీకి; నలుపెక్కి ఉన్నాయి. చాలా కప్పులు కంతలు పడి జల్లెడల్లాగా ఉన్నాయి; కొన్నింటిమీద దూలమూ, అడ్డకర్ర అస్థిపంజరంవంతుగా మిగిలి ఉన్నాయి. ఇళ్ళవాళ్ళే కప్పుమీది చెక్కలనూ, కర్రలనూ తీసేసినట్టు కనిపించింది. వారేమనుకుని ఉంటారంటే: వానాకాలం కప్పటం సాధ్యంకాదు గనకనూ, వానలు లేనప్పుడు ఇళ్లు కప్పనవసరమేలేదు కనకనూ, సారా అంగడిలోనూ, రహదాని పైనా, ఎక్కడ కావాలంటే అక్కడ బోలెడంత జాగా ఉంటూండగా మనుషులు ఇళ్ళలోనే ఉండాలని ఏమిటి? ఈ వాదనలో కొంత అర్థం లేకపోలేదు మరి. గుడిసెల కిటికీల రెక్కడలకు అద్దాలు లేవు, కొన్నింట చింకి గుడ్డలూ, కోట్లూ కుక్కి ఉన్నాయి. రష్యాలో గుడిసెలకు ఎందుకో చూరుకు దిగువగా బాల్కనీలు కట్టి, వాటికి అడ్డకమ్ములు పెడతారు, ఇవి వాలిపోయి నల్లగా వుండడంవల్ల, నిరుపయోగం కావటానికితోడు, చూడటానికైనా అందంగా లేవు. గుడిసెలకు వెనకగా చాలచోట్ల పెద్ద పెద్ద ధాన్యం మేట్లు బారుగా వేసి ఉన్నాయి; అవి ఏళ్ళతరబడి అలాగే ఉన్నాయిలాగుంది. సరిగా కాలని ఇటుకల రంగులో ఉన్నాయి.వాటి పైభాగాన ఏవో పిచ్చి మొక్కలు కూడా మొలిచాయి, కిందిభాగంలో పొదలు పెరిగాయి. ఆ ధాన్యం భూస్వామిది లాగుంది. ఈ ధాన్యపు మేట్ల వెనకగా, శిధిలమైన కప్పుల అవతల, పక్కపక్కగా రెండు చర్చీలున్నాయి;ఒకటి కర్రతో చేసినది,ఉపయోగంలో లేదు. రెండోది ఇటుకలతో కట్టినది. దానిగోడలు పచ్చగా ఉన్నాయి, వాటిమీద మరకలూ బీటలూ ఉన్నాయి. బండి ఇటూ అటూ తిరుగుతూ పోతుంటే అవి ఒకసారి ఎడమచేతి వైపునా, మరొకసారి కుడిచేతి వైపునా కనిపించుతూ, మాయమవుతూ వచ్చాయి. భూస్వామి భవంతిభాగాలు కనపడి చివరకు గుడిసెలమధ్య ఖాళీరాగానే ఒక్కసారి ఇల్లంతా కనపడింది.ఖాళీజాగాలో కూరమళ్లూ,కాబేజీ మొక్కలూ వేసి చుట్టూ కంచెలు కట్టారు, ఆ కంచెలు అక్కడక్కడా పడిపోయి వున్నాయి. అమిత నిడుపుగావున్న ఈ దేవిడీ, మంచానపడి తీసుకునే రోగిలాగా ఉన్నది. దీనికి కొన్నిచోట్ల ఒక అంతస్తే వున్నది, మరి కొన్ని చోట్ల రెండున్నాయి. దాని కప్పు నల్లబారివున్నది. అక్కడక్కడా శిధిలమైకూడా ఉన్నది. ఆ కప్పులో పక్కపక్కనే రెండు బురుజుల లాటివి ఉన్నాయి. రెండూ అసనాటుగానే ఉన్నాయి, వాటికి వేసిన రంగు కూడా కొంతమేర పోయివున్నది. గోడల లోపలికర్ర అక్కడక్కడా బయటపడింది. అది వానలూ, తుఫానులూ, రుతువుల మార్పులూ మొదలైనవాటికి బాగా దెబ్బతిన్నది. కిటికీలలో రెండు మాత్రమే తెరిచివున్నాయి, మిగిలినవి మూసివున్నాయి, కొన్నింటికి శాశ్వతంగా చెక్కలుకొట్టేశారు. తెరిచిఉన్న రెండు కిటికీలు కూడా సగం “గుడ్డివి”. ఒక దానిమీద చక్కెర పొట్లం కాగితం, నీలరంగూ, ముక్కోణాకారమూ గలది అంటింటి ఉన్నది.
ఇంటి వెనకగా ఉన్న పాతతోట గ్రామాన్ని దాటి చాలా దూరం వెళ్ళిపోయింది. దానికి ఆలనా పాలనా వున్నట్టు లేదు. ఇంత పెద్ద గ్రామంలోనూ కాస్త కనుల పండువుగావున్నది ఇది ఒకటే. ఎవరూ కత్తిరించని చెట్లతలలు ఒకదానితో ఒకటి పెనవేసుకుని, ఆకుల మబ్బుల్లాగా, ఆకాశానికి కట్టిన చాందినీల్లాగా కదిలే ఆకులతో అంతంగా వున్నాయి. ఒక బ్రహ్మాండమైన బర్చ్ చెట్టు ఆ ఆకుపచ్చ చాందినీల మధ్యగా పాలరాతి స్తంభంలాగా నిగనిగలాడుతూ నిలబడివున్నది. ఏ గాలికో ఏ తుఫానుకో దాని తల విరిగిపోయింది. తెల్లని కాండంమీద ఏటవాలుగా ఉన్న విరిగినభాగం నల్లగా టోపీ పెట్టినట్టు, లేక ఏదో పక్షి వాలినట్టు కనిపిస్తున్నది. ఒక లత ఎన్నో పొదలను కప్పేసి, ఒక అలవ అంతటా పాకుకుంటూ వచ్చి ఈ బర్చ్ కాండాన్ని పట్టుకుని సగందాకా ఎగబాకి, మళ్ళీ దిగివచ్చి ఇతర చెట్ల తలలను అందుకుంటూ తోరణాలు కట్టింది; అవి పిల్లగాలికి అల్లల్లాడుతున్నాయి. దట్టమైన పొదలమీద సూర్యకాంతి పడుతున్నది, ఆ పొదల మధ్య ఎడంఉన్న చోట లోపలి భాగాలు చీకటిగా, గుహల్లాగా ఉన్నాయి. ఆ చీకటి మధ్యను ఒక సన్నని కాలిబాటా, విరిగిపోయిన కంచె కర్రలూ, ఎండిపోతున్న విల్లో చెట్టు మొండెమూ, దానినిండా కంతలూ, దాని వెనకనుంచి దట్టంగా పెరుగుకుంటూ వచ్చిన బూడిదరంగు ఆకులపొదా, దాని ప్రక్కనుంచి తోసుకువచ్చిన లేత యేపిల్ కొమ్మా, పక్షి గోళ్ళలాటి దాని ఆకులూ అస్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి. సూర్యకిరణాలు ఎలాగో ఈ యేపిల్ ఆకుల వెనకపడి ఎర్రని చెయ్యిలాగా ఆ చీకటిలో ధగధగా మెరిశాయి. ఒక ప్రక్కగా, తోటకు ఒక చివర కొన్ని ఆస్పెన్ చెట్టు మిగిలిన చెట్ల కంటే ఎత్తుగా పెరిగాయి. ఎత్తిపట్టిఉన్న వాటి కొమ్మల చివరలఉన్న కాకి గూళ్ళున్నాయి. వాటి కొమ్మలు కొన్ని విరిగి ఎండిపోయిన ఆకులతో వేళ్ళాడుతున్నాయి. ఒక్క ముక్కలో చెప్పాలంటే ఆ అందం ఆచ్చగా ప్రకృతిలోగాని, అచ్చగా మానవసృష్టిలోగాని లభ్యమయేది కాదు, రెండూ కలిసినప్పుడే లభ్యమవుతుంది; మనిషి చాతకాకుండా చేసిన పనికి ప్రకృతి మెరుగులు దిద్దుతుంది, మనిషి నిర్ణయించిన సమమితులన్నిటినీ వంకరపోగొట్టి, పధకాలన్నిటినీ తుడిచిపెట్టి, తూచాలన్నిటినీ తోసిపుచ్చి హృదయస్పందనం చేకూర్చుతుంది.
రెండు మూడు మలుపులు తిరిగినాక మన కథానాయకుడు ఇంటి ముందు భాగాన్ని చేరుకున్నాడు. అది దగ్గిరనుంచి చూస్తే మరింత దిగులు పుట్టిస్తున్నది. గేటుకూ, కంచెకూ ఉపయోగించిన పాతకర్రలు పాకుడుపట్టి ఆకుపచ్చగా ఉన్నాయి. ఆవరణనిండా ఉన్న పనివాళ్ళ ఇళ్ళూ, ధాన్యపుకొట్లూ, సామాన్ల ఇళ్ళూ శిథిలావస్థలో ఉన్నట్టున్నాయి. కుడివైపునా, ఎడమవైపునా ఇతర ఆవరణలుండి వాటికి గేట్లున్నాయి. ఒక్కప్పుడిదంతా వైభవోపేతంగా ఉండేదని తెలియవస్తున్నా ఇప్పుడు మటుకు నిర్జీవంగా వున్నది. ఈ దృశ్యాన్ని చైతన్యవంతం చేస్తూ ఒక తలుపు తెరుచుకోవటంగాని, నౌకర్లు బయటికి రావటంగాని, ఇంటిపనులు సాగుతున్న సందడి ఎలాటిదీ లేదు. పెద్ద గేటు మాత్రం బార్లా తెరిచి ఉన్నది. అది కూడా ఎందుకంటే, అంతకుముందే ఒక రైతు ఒక బండి మీద ఏదో వేసుకుని, పైన గోతాలు కప్పి, లోపలికి తోలుకుంటూ వచ్చాడు. ఈ నిర్జీవ ప్రదేశానికి కాస్త చైతన్యం కలిగించే ఉద్దేశంతో మాత్రమే వాడు వచ్చినట్టున్నది. ఇతర సమయాల్లో గేటు మూసివుంటుంది లాగున్నది, ఎందుకంటే దాని కొక్కెంలో పెద్ద తాళం వేళ్ళాడుతున్నది. ఒక ఇంటి వద్ద ఎవరో రైతుతో పేచీపడుతూండటం చిచీకవ్ త్వరలోనే పసికట్టాడు. చాలాసేపు ఆ మనిషి మగవాడో, ఆడదో తెలియరాలేదు. దుస్తులు అంత స్ఫుటంగా లేక ఆడదాని డ్రెసింగ్ గౌనులా గున్నాయి. నెత్తిపైన పల్లెటూరి స్త్రీలు ధరించే కుళాయి ఉన్నది. కాని గొంతు మటుకు ఆడవాళ్ళ గొంతు కన్న బొంగురుగా ఉన్నది. “ఆడదే”, అనుకుని అంతలోనే, “ఎబ్బే, కాదు!” అనుకున్నాడు. చిట్టచివరకు పరిశీలనగా చూసి, “ఆడది కాకేం!” అనుకున్నాడు. ఆ వ్యక్తి కూడా అతనికేసి పరిశీలనగానే చూసింది, కొత్త మనిషి రావటం పరిపాటి కాదులాగుంది. ఎందుకంటే ఆ మనిషి సేలిఫాన్‌నూ, గుర్రాలనూ కూడా నఖశిఖపర్యంతం పరిశీలించింది. ఆమె నడుముకు వేళ్ళాడే తాళపు చెవులను బట్టీ, ఆమె రైతు మీద నోరు పారేసుకోవటాన్ని బట్టీ ఇల్లు చూసుకునే ఆమె అయిఉంటుందని చిచీకవ్ ఊహించాడు.
“ఇదుగో, ఏమమ్మా, షావుకారుగారు…” అని అతడు బండి దిగుతూ ప్రారంభించాడు.
“ఇంటో లేరు” అన్నదామె అతని ప్రశ్న పూర్తికానివ్వకుండానే, తరవాత క్షణం ఆగి “మీకేం పని?” అని అడిగింది.
“ఒక వ్యవహారం ఉన్నది”
“లోపలికి వెళ్ళండి,” అంటూ ఆమె వెనక్కు తిరిగి, వీపుకు అంటుకునిఉన్న పిండీ, పావడాలో ఉన్న చిరుగూ ప్రదర్శించింది.
అతను ఒక పెద్ద హాలులోకి అడుగుపెట్టాడు. లోపల చీకటి చీకటిగానూ, నేలమాళిగలాగ చల్లగానూ ఉన్నది. హాలుదాటి ఒక గదిలోకి వెళ్ళాడు, అక్కడా చీకటిగానే ఉన్నది. తలుపు కింది భాగంలో ఉండే పగులులోనుంటి అస్పష్టంగా వెలుతురు వస్తున్నది. ఈ తలుపు తెరిచి అతను వెలుగులోకి అడుగుపెట్టాడు. అక్కడ అతను చూసిన గందరగోళానికి కంగారు పుట్టింది. అది చూస్తే ఇల్లు బాగుచేస్తున్నారా అనిపించింది. చెక్క సామానంతా ఈ గదిలో కుప్పవేసి ఉన్నది. ఒక బల్ల మీద విరిగిపోయిన కుర్చీ నిలబెట్టి వున్నది. సమీపంలోనే ఒక గడియారం ఉన్నది. దాని లోలకం ఆడటం లేదు, దాని మీద సాలీడు అప్పుడే గూడుకూడా అల్లింది. ఆ ప్రక్కనే ఒక చెక్కల అర గోడకు చేలగిలపెట్టి వున్నది, అందులో వెండిసామాన్లూ పింగాణీ సామాన్లూ ఉన్నాయి. ఒక బీరువా లోపలిభాగంలో ముత్యపు చిప్ప ముక్కలు పొదిగారు, వాటిలో కొన్ని రాలిపోయి జిగురుతో కూడిన పసుపుపచ్చని మరకలు కనిపిస్తున్నాయి. ఈ బీరువాలో రకరకాల వస్తువులు ఎన్నోవున్నాయి, జిలుగురాతతో నిండిన కాగితాల బొత్తీ, వాటి పైన బరువుకు వుంచిన కోడిగుడ్డు ఆకారం గల పాలరాతి గుండూ, తోలు బైండుగల ఒక పాతకాలపు పుస్తకమూ, ఎండి ముడుచుకుపోయిన నిమ్మకాయా, విరిగిపోయిన వాలుకుర్చీ చెయ్యీ, ఒక వైన్ గ్లాసులో ఏదో ద్రవమూ, మూడు ఈగలూ, దానిపైన ఒక మూతా, సీలులక్కా, ఎక్కడో దొరికిన ఒక గుడ్డపీలికా, సీరా అట్టగట్టుకుపోయిన రెండు కలాలూ, ఫ్రెంచి వాళ్ళు రష్యాపైకి దండెత్తిరాక పూర్వం ఇంటి యజమాని పళ్ళలో పీచు తీసుకోడానికి ఉపయోగించి కాలక్రమాన పసుపురంగుకు తిరిగిన ఒక పుల్లా వున్నాయి.
గోడలమీద పటాలు ఒక దానిలో ఒకటి ఇరికించి, ఎలాపడితే అలా తగిలించి ఉన్నాయి. వాటిలో ఒక పొడుగుపాటి శిల్పచిత్రం ఉన్నది, చాలా పాతది, పచ్చబడిపోయింది. దానికి అద్దం కూడా లేదు. అందులో ఒకరకమైన యుద్ధం చిత్రించి ఉన్నది. పెద్ద పెద్ద రండోళ్ళున్నాయి, ముక్కోణపు టోపీలు ధరించి కేకలు పెట్టే సైనికులున్నారు, నీటిలో మునిగిపోయే గుర్రాలున్నాయి. ఈ బొమ్మకు ఒక కొయ్యచట్రం ఉన్నది. అంచుల వెంబడి కంచు రేకులూ, కోణాలలో కంచుబిళ్ళలూ పొదిగారు. దాని ప్రక్కనే, గోడలో సగం ఆక్రమించుకుని ఒక పెద్ద తైలవర్ణ చిత్రం చాలా పెద్దది, మాసిపోయి ఉన్నది. ఆచిత్రంలో పూలూ, పళ్ళూ, కోసిన పుచ్చకాయా, ఒక పదింతలా, తల వేళ్ళాడవేసిన బాతూ చిత్రించి ఉన్నాయి. కప్పు మధ్యనుంచి ఒక షాండిలియర్ వేళ్ళాడుతున్నది. దానికి తొడిగిన కవరునిండా దుమ్ముండి చూడటానికి పట్టుపురుగు కోశంలాగా ఉన్నది.బల్లమీద ఉంచడానికి యోగ్యంకాని మొరటు వస్తువులన్నీ నేలమీద పోగువేసి ఉన్నాయి. ఆ కుప్పలో ఏమున్నదీ చెప్పటం చాలా కష్టం, ఎందుకంటే వాటినిండా దుమ్ము ఎంత మందంగా ఉన్నదంటే ఏదన్నా వస్తువు పైకితీయడానికి ప్రయత్నిస్తే చేతికి దుమ్ము తొడుగు అంటుకుంటుంది. ఆ కుప్పలో కొట్టవచ్చినట్టు కనిపిస్తున్నవల్లా విరిగిన కొయ్య పారముక్కా, ఒక పాతబూటు అడుగు భాగమూనూ. బల్లమీద నెత్తికి తగిలించుకునే కుళాయే లేకపోతే ఆ గదినిఎవరైనా ఉపయోగిస్తున్నారని ఊహించటం అసంభవమై ఉండును. చిచీకవ్ ఈ వింత ప్రదేశాన్ని పరిశీలిస్తూండగా పక్కవాకిలి తెరుచుకుని, బయటి ఆవరణలో కనిపించిన గృహనిర్వాహకురాలే లోపలికి వచ్చింది. అయితే ఈ మనిషి గృహనిర్వాహకురాలల్లే కనిపించటం మానేసి ఇంటి పనిపెత్తందారల్లే కనిపించసాగాడు. ఎందుకంటే గృహనిర్వాహకురాళ్లు గడ్డం చేసుకోరు, కాని ఈ మనిషి చేసుకోనేలాగా కనబడ్డాడు. తరచు కాదు, ఎప్పుడన్నా; అందుకే ఆ మనిషి గడ్డమూ, కింది దవడలూ గుర్రాలకు ఉపయోగించే తీగ బ్రషులలాగా ఉన్నాయి. చిచీకవ్ ప్రశ్నార్థకంగా చూస్తూ పని పెత్తందారు ఏమంటాడో అని ఎదురుచూశాడు. పని పెత్తందారు కూడా చిచీకవ్ ఏమంటాడో అని చూడసాగాడు, చిచీకవ్ ఆ మనిషి పస్తాయింపు చూసి ఆశ్చర్యపడుతూ చిట్టచివరకు ఒక నిశ్చయానికి వచ్చి,”మీ యజమాని ఎక్కడ? ఇంటో ఉన్నారా?”అని అడిగాడు.
“యజమాని ఇక్కడే ఉన్నాడు” అన్నాడు పెత్తందారు.
“ఏరీ?” అన్నాడు చిచీకవ్.
“మీకు కళ్లుకూడా లేవుటండీ? నేనే యజమానిని!”అన్నాడు పెత్తందారు.
ఈమాట విని మన కధానాయకుడు ఒక్క అడుగు వెనక్కు వేసి గుడ్లు పెట్టుకుని ఆ మనిషి కేసి చూశాడు. మీరూ, నేనూ ఎన్నడూ చూడని ఎన్నో రకాల మనుషులను అతను చూశాడు. కాని ఇలాంటి మనిషిని ఎన్నాడూ చూడలేదు. ఆయన ముఖంలో వింత ఏమీలేదు, సన్నగా, పొడూగ్గా ఉండే ముసలివాళ్ల ముఖమేఅది;అయితే ఆయన గడ్డం ఎలా పొడుచుకు వచ్చిందంటే ఉమ్మేసేటప్పుడు గడ్డంమీద పడకుండ చేతి రుమాలు గడ్డానికి అడ్దం పెట్టుకోవలసి వచ్చేది. ఆయన చిన్నకళ్లు వయసుతో కాంతిహీనం కాలేదు;ఏదైనా పిల్లిగాని, కొంటెపిల్లకాయలుగానీ ఉన్నారేమో చూడటానికి తమ కలుగుల్లో నుంచి మూతులు బయటికి పెట్టి చెవులు రిక్కించి ఆలకిస్తూ, గాలిమూచూసే చిట్టెలుకల్లాగా ఆయన కళ్ళు చూరుల్లాంటి కనుబొమలకింది నుంచి అటూ ఇటూ తారట్లాడాయి. ఆయన దుస్తులే ఇంకా వింతగా ఉన్నాయి. ఆయన వేసుకున్న డ్రసింగ్ గౌన్ దేనితో తయారయిందో కనిపెట్టటానికి ఎంత కృషి చేసీ, పనిశోధనలు జరిపీ ఫలితం ఉండదు. ఆయన చొక్కా చేతులూ, అంచూలూ బాగా జిడ్డుపట్టి నిగనిగలాడుతూ ఎత్తుబూట్లు తయారుచేసే తోళ్ళలాగా ఉన్నాయి. వెనకపక్క రెండు “తోక”లుండటానికి బదులు నాలుగున్నాయి. వాటినుంచి పత్తి వెళ్ళుకొస్తున్నది. ఆయన మెడకు చుట్టుకున్న పదార్థం కూడా పోల్చటానికి వీలులేనిదే, అది స్టాకింగు అయి ఉండవచ్చు. కట్టపీలిక కావచ్చు, నడుముకు పెట్టుకునే బెల్టు కావచ్చు మెడకు చుట్టుకు నేరుమాలు మాత్రం కావటానికి వీల్లేదు. చిచీకవ్ ఈ మనిషిని ఇదే వేషంలో ఏ చర్చి వెలపలగాని చూసిఉంటే బహుశా ఒక రాగి డబ్బు ధర్మం చేసి ఉండేవాడన్నమాట. ఎందుకంటే మన కధానాయకుడు దయార్ద్రహృదయుడు, పేదవాళ్ళు కనిపిస్తే ఒక తృణం ఇవ్వకుండా ఎన్నడూ ఊరుకునేవాడు కాడు. కాని ఈ మనిషి బిచ్చగాడు కాడు, భూస్వామి. ఈ భూస్వామి కింద వెయ్యిమందికి పైగా కమతం చేసే రైతులున్నారు; ఈయనకున్నంత ధాన్యమూ, పిండీ మూలుగుతూ, ధాన్యపుకొట్లనిండా, సామాన్ల ఇళ్ళ నిండా వస్త్రాలూ, గొర్రెతోళ్ళూ, ఎండుచేపలూ, తోటలోపండే పళ్ళూ అడవుల్లో దొరికే కుక్కగొడుగులూ సమృద్ధిగా గలవాడు మరొక భూస్వామి కనిపించటం కష్టం. ఆయనను దొడ్డిలో ఉన్న రకరకాల కలపా, ఎన్నడూ వాడని పాత్ర సామాగ్రీ మధ్య ఉండగా చూసినవాళ్ళు చప్పున మాస్కో సంతలో ఉన్నామనుకునే పనే; ఆ సంతకు అత్తగార్లు వంట మనుషులను వెంటబెట్టుకొని అడావుడిగా వచ్చి తమకు కావల్సిన సామాన్లన్నీ కొంటారు; అక్కడ సమస్త విధాల చెక్క సామగ్రీ-మేకులు కొట్టి బిగించినవీ, తరువణి పట్టినవీ, జాయింట్లు వేసినవీ-తెల్లగా కుప్పలు పోసి ఉంటాయి. తొట్టెలూ, తురుముడు పీటలూ, బాల్చీలూ, పీపాలూ, కొమ్ములున్నవీ లేనివీ కొయ్యలోటాలూ, కప్పులూ, తట్టలూ, బుట్టలూ, రష్యాలోని ధనికులూ, పేదసాదలూ వాడే వస్తువులన్నీ ఉంటాయి. ప్ల్యూష్కిన్ ఈ సామాన్లన్నీ ఏం చేసుకుంటాడా అని ఎవరికైనా అనుమానం వస్తుంది. తన ఎస్టేటు ఇంతకు రెండింతలున్నప్పటికీ ఆయన తన జీవితకాలంలో వాటన్నిటినీ వాడుక చెయ్యలేడు, అయినా ఆయనకివి చాలలేదు. వీటితో తృప్తికలగక ఆయన ప్రతిరోజూ గ్రామంలోని వీధులన్నీ తిరిగి, వంతెనల కిందా, చెక్కలకిందా చూసి, తనకు కనిపించినదల్లా -పాతతోలుముక్కయేది, రైతుస్త్రీలు పారేసిన గుడ్డపీలిక అయేది, ఇనప మేకయేది, పలిగిన కుండపెంకు అయేది, ఇంటికి తెచ్చి, చిచీకవ్ గదిమూల చూసిన కుప్పలో చేర్చుతూ ఉండేవాడు. “అడుగోరోయ్, చేపలు పట్టేవాడు వేటాడుతున్నాడు!” అని రైతులు ఆయనను చూడగానే అనుకునేవారు. నిజంగా కూడా ఆయన వచ్చి వెళ్ళాక వీధులు ఊడ్చవలసిన అవసరం ఉండేదికాదు. దారివెంబడి ఎవరైనా అధికారి గుర్రంమీద సవారీ అయిపోయేటప్పుడు ఆరె, జారిపడిపోతే అది కాస్తా ఆయన ఇంటికి చేరేది. బావి దగ్గిర ఎవరైనా ఆడమనిషి బిందె మరిచి పోతే దాన్ని కూడా ఆయన పట్టుకువచ్చేసేవాడు. ఇలాటప్పుడు ఎవరన్నా రైతు తనను పట్టుకుంటేమటుకు పేచీ పెట్టకుండా వస్తువు ఇచ్చేసేవాడు. అయితే వస్తువు కుప్పలోకి చేరిందో ఇక దాని గతి అంతే; దాన్ని ఎప్పుడో ఎవరివద్దో కొన్నానని ప్రమాణాలు చేసేవాడు, లేకపోతే తన తాతగారి నాటినుంచి ఆ వస్తువు వస్తున్నదనేవాడు, తన గదిలో కూడా నేల మీద లక్కముక్క గాని, కాగితం తుంపుగాని, ఈకలు గాని కనిపిస్తే ఏరి బీరువామీదనో, కిటికీలోనో పెట్టేవాడు.
(సశేషం)